«Ελλείψει ρητών εγγυήσεων και περιορισμών, η αξιολόγηση (των καθηγητών) μπορεί εύκολα να μετατραπεί σε δίωξη ιδεολογικά και επιστημονικά αντιφρονούντων . . .». Η φράση αυτή δεν διατυπώθηκε στη δεκαετία του 1950, ούτε επί χούντας, όταν ο έλεγχος του φρονήματος των καθηγητών πανεπιστημίου ήταν καθεστώς. Περιλαμβάνεται σε υπόμνημα του καθηγητού συνταγματικού δικαίου κ. Χρυσόγονου, νυν ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ, προς τη Σύνοδο Πρυτάνεων το 2011 για μία από τις σημαντικότερες καινοτομίες του νόμου 4009/2011 (νόμος Διαμαντοπούλου), ο οποίος προβλέπει την υποχρεωτική αξιολόγηση των καθηγητών και αναπληρωτών καθηγητών κάθε τριετία, από τη στιγμή που θα μονιμοποιηθούν. Και αυτό, όχι για να απολυθούν ούτε για να περικοπούν οι αποδοχές τους, αλλά για να υπάρξουν ακαδημαϊκές κυρώσεις σε περίπτωση αρνητικών αξιολογήσεων, όπως είναι η μη συμμετοχή σε κρίσεις άλλων καθηγητών, η μη συμμετοχή στη διδασκαλία μεταπτυχιακών μαθημάτων και η μη καθοδήγηση διδακτορικών διατριβών. Αυτή η διάταξη ήταν από τις πρώτες που κατήργησε η «Κυβέρνηση της Ήσσονος Προσπάθειας» στη χώρα, θεωρώντας την έννοια της αξιολόγησης ως νεοφιλελεύθερο μέτρο στην υπηρεσία του διεθνούς κεφαλαίου.

Μετά τα πρώτα κύματα σάρωσης σπουδαίων μεταρρυθμίσεων επί υπουργίας Α. Διαμαντοπούλου, έρχεται το τελειωτικό χτύπημα από τον κ. Γαβρόγλου, ο οποίος προφασίζεται ότι αγνοεί  το άρθρο 80, παρ. 20 του ν. 4009, βάσει του οποίου «τέσσερα χρόνια μετά τη δημοσίευσή του  (δηλαδή τον Σεπτέμβριο 2015) ανατίθεται στην ΑΔΙΠ η συγκρότηση ομάδας εμπειρογνωμόνων με διεθνή σύνθεση για την αξιολόγηση των αλλαγών του νόμου και την πρόταση για τυχόν αναθεώρηση των διατάξεών του». Η κυβέρνηση θα μπορούσε κάλλιστα να χρησιμοποιήσει αυτή τη διάταξη και να προβεί στις αρχές του 2016 στις απαιτούμενες διορθώσεις, τροποποιήσεις και αλλαγές, βάσει του διεθνούς κεκτημένου. Αντί αυτού, μετά από υποτιθέμενη διαβούλευση 12 ημερών, παρουσιάζει ένα νομοσχέδιο, το οποίο καταργεί τα εκλεγμένα Συμβούλια Ιδρυμάτων, ιδρύει περιφερειακά συμβούλια αμφιβόλου συνταγματικότητας και τοποθετεί ανυπέρβλητα εμπόδια στην λειτουργία Μεταπτυχιακών Προγραμμάτων Σπουδών με δίδακτρα και με διεθνή συνεργασία.

Έτσι, ο νόμος – σύμβολο της αναβάθμισης και της ευθυγράμμισης με το διεθνές κεκτημένο των Ελληνικών Πανεπιστημίων, ο οποίος συντάχθηκε με την συμβολή δεκάδων επιστημόνων, πρυτάνεων της ημεδαπής και αλλοδαπής και υπουργών παιδείας άλλων χωρών, μετά από επίπονη διαδικασία που διήρκεσε δέκα μήνες, εγκρίθηκε από 255 βουλευτές και κρίθηκε άκρως συνταγματικός από την ολομέλεια του ΣτΕ, καταργείται (ας υπενθυμίσουμε ότι ο κ. Χρυσόγονος ήταν εκείνος που συνέταξε και υποστήριξε την αντισυνταγματικότητα του ν. 4009 στο ΣτΕ).

Ο νόμος 4009/2011 (άρθρο 5) προβλέπει την αποτύπωση της διαφορετικότητας των Πανεπιστημίων, μέσω του Οργανισμού, που καταρτίζει ο πρύτανης και η Σύγκλητος και εγκρίνει το Συμβούλιο. Οι ηγεσίες του υπουργείου παιδείας ουδέποτε ενέκριναν τους από το 2014 υποβληθέντες οργανισμούς των ΑΕΙ. Με το νομοσχέδιο ο κ. Γαβρόγλου προτείνει να υποβληθούν προς έγκριση εκ νέου στα υπό ίδρυση Περιφερειακά Συμβούλια.

Ο κ. Γαβρόγλου προτείνει την επαναφορά των Πρυτανικών Συμβουλίων, το οποίο πολλοί θεωρούν ως θετική έκβαση, όπως προτείνει να επανέλθει ο θεσμός των εκλεγμένων αντιπρυτάνεων. Ούτε και σε αυτό το σημείο θα διαφωνήσω επί της αρχής. Προτείνει, όμως, η εκλογή να γίνεται από ξεχωριστό ψηφοδέλτιο από αυτό της εκλογής πρυτάνεων, γεγονός που θα προκαλέσει μη αρμονική λειτουργία της πρυτανείας. Φανταστείτε να εκλέγεται πρύτανης, ο οποίος  διαφωνεί πλήρως με τους εκλεγμένους αντιπρυτάνεις επί ακαδημαϊκών και αναπτυξιακών θεμάτων. Η μέχρι το 2011 ισχύουσα τακτική της συγκρότησης κοινών ψηφοδελτίων πρύτανη και αντιπρυτάνεων ήταν πολύ λειτουργική. Ακόμη και η σήμερα, βάσει του νόμου 4009, ισχύουσα τακτική της εκλογής πρύτανη και του ορισμού αναπληρωτών πρυτάνεων από τον ίδιο, είναι κατά πολύ λειτουργικότερη από αυτό που προτείνει ο υπουργός.

Θα ολοκληρώσω αυτή την σύντομη παρέμβασή μου με το θέμα των Συμβουλίων Ιδρυμάτων, τα οποία καταργούνται διώχνοντας περίπου εκατό διεθνώς αναγνωρισμένους έλληνες και φιλέλληνες επιστήμονες, οι οποίοι ανταποκρίθηκαν στο προσκλητήριο και προσήλθαν αμισθί να προσφέρουν τις εμπειρίες, τις γνώσεις και τις διεθνείς διασυνδέσεις τους με τον ακαδημαϊκό και επαγγελματικό χώρο, ως μέλη των Συμβουλίων των Ιδρυμάτων. Η πλήρης αυτοδιοίκηση των πανεπιστημίων, που επιβάλλεται από το άρθρο 16 του Συντάγματος, ενισχύθηκε από το νόμο 4009/2011 με την μεταφορά των εγκριτικών αρμοδιοτήτων για τις αποφάσεις της διοίκησης ενός πανεπιστημίου από τον υπουργό παιδείας στο Συμβούλιο του ίδιου του πανεπιστημίου. Η πρόταση, επομένως, του υπουργού παιδείας για κατάργηση των Συμβουλίων Ιδρυμάτων συρρικνώνει κατά πολύ το αυτοδιοίκητο. Αντί αυτών, θα ιδρυθούν, όπως μας λέει ο κ. Γαβρόγλου, Συμβούλια ανά περιφέρεια, υπό την εποπτεία των οποίων θα υπόκεινται όλα τα ιδρύματα κάθε περιφέρειας (Πανεπιστήμια, ΤΕΙ και Ερευνητικά Κέντρα). Τα εν λόγω Συμβούλια μάλιστα θα στελεχώνονται και από εκπροσώπους της Περιφέρειας, του Υπουργείου Παιδείας, του Υπουργείου Ανάπτυξης και του Περιφερειακού Συμβουλίου Έρευνας και Καινοτομίας. Αυτό θεωρώ ότι, εκτός από ανεφάρμοστο και συνθηματολογικό εύρημα, είναι αμφιβόλου συνταγματικότητας. Τα ΑΕΙ είναι αυτοδιοικούμενα, βάσει του άρθρου 16 του Συντάγματος. Ένα Περιφερειακό Συμβούλιο, όπως το εξαγγέλλει ο κ. Γαβρόγλου, από ποιους θα αποτελείται; Από ποιους θα εκλέγονται τα μέλη του και με ποια προσόντα; Με ποιες αρμοδιότητες, που δεν θα προσκρούουν στο Σύνταγμα, θα επεμβαίνουν σε κάθε ΑΕΙ; Ακόμη ένα πυροτέχνημα, που εκπορεύεται από τις ιδεοληψίες των συνδικαλιστών του ΣΥΡΙΖΑ και της Πρώτη Φορά Αριστεράς Κυβέρνησης.

Ας έρθουμε τώρα σε επιμέρους παρατηρήσεις επί του νομοσχεδίου.

(Α) Γενικές Παρατηρήσεις:

1. Άρθρο 3: «Επέμβαση δημόσιας δύναμης σε χώρους των Α.Ε.Ι. λαμβάνει χώρα σε περιπτώσεις κακουργημάτων και εγκλημάτων κατά της ζωής αυτεπαγγέλτως και σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση μετά από απόφαση του Πρυτανικού Συμβουλίου . Οι ως άνω περιορισμοί δεν ισχύουν για το Πυροσβεστικό Σώμα». Κατά συνέπεια, όταν μία συμμορία κλέβει εξοπλισμό του Ιδρύματος, θα πρέπει να συνέλθει το Πρυτανικό Συμβούλιο επτά ατόμων, προκειμένου να αποφασισθεί εάν και εφ’ όσον συντρέχουν λόγοι κλήσης της αστυνομίας. Με άλλα λόγια, το έγκλημα (πλην αυτού κατά της ζωής) είναι ανεξέλεγκτο στους πανεπιστημιακούς χώρους.
2. Επίσης ο Πρύτανης μπορεί να είναι και αναπληρωτής καθηγητής. Πόσο ανεξάρτητος μπορεί να είναι ένας αναπληρωτής καθηγητής του οποίου η προαγωγή εξαρτάται από αυτούς τους οποίους εποπτεύει και ελέγχει καθημερινά; Επίσης, επιτρέπεται  επίκουρος καθηγητής να καταλαμβάνει τη θέση του προέδρου τμήματος.
3. Άρθρο 4ε: Από την αποστολή των ΑΕΙ έχουν αφαιρέσει τη συμβολή στην οικοδόμηση του Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης (Συνθήκη της Μπολώνια των 47 χωρών).
4. Άρθρο 76, παρ. 1^α: Ενώ απαγορεύει τη μετακίνηση καθηγητών από την περιφέρεια σε Αττική και Θεσ/νίκη λέει: «Κατά παρέκκλιση του προηγούμενου εδαφίου, επιτρέπεται η μετακίνηση καθηγητών πρώτης βαθμίδας προς τα Α.Ε.Ι. των Νομών Αττικής και Θεσσαλονίκης από Α.Ε.Ι. που εδρεύουν σε άλλους νομούς, εφόσον έχουν συμπληρώσει τουλάχιστον δέκα (10) χρόνια υπηρεσίας στο ίδιο Τμήμα».
5. Άρθρο 75, Επιμέρους θέματα Σχολών και Τμημάτων των Α.Ε.Ι. «α) Ιδρύεται στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου Πολυτεχνική Σχολή, με έδρα τη Σάμο, η οποία συγκροτείται από τα Τμήματα: αα) Μηχανικών Πληροφοριακών και Επικοινωνιακών Συστημάτων, με έδρα τη Σάμο, ββ) Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων, με έδρα τη Σύρο, και γγ) Μηχανικών Οικονομίας και Διοίκησης, με έδρα τη Χίο». Κατά συνέπεια, καταργείται το άρθρο 8 του ν. 4009/2011, που όριζε, χάριν οικονομίας κλίμακας, ορθής ακαδημαϊκής λειτουργίας και διεπιστημονικότητας του Ιδρύματος, να βρίσκονται στην ίδια πόλη όλα τα τμήματα μιας Σχολής. Επί του προκειμένου, η Πολυτεχνική Σχολή με τα τρία τμήματα του Πανεπιστημίου Αιγαίου θα πρέπει να προσλάβει διδάσκοντες για όλα τα κοινά βασικά μαθήματα (Μαθηματικά, Μηχανικές, Πληροφορική, Φυσική, ξένες γλώσσες) επί τρία.

(Β) Παρατηρήσεις επί άρθρων που παραβιάζουν το αυτοδιοίκητο:

6. Άρθρο 32, παρ. 6: «Αν ο Υπουργός διαπιστώσει α) ότι υπάρχει πρόδηλη δυσαναλογία μεταξύ των τελών φοίτησης και των παροχών προς τους φοιτητές, ή β) ότι το ύψος των τελών φοίτησης είναι τέτοιο που καθιστά αδύνατη ή δυσχερή τη συμμετοχή σε Π.Μ.Σ. φοιτητών περιορισμένης εισοδηματικής ικανότητας παραβιάζοντας τη γενική ελευθερία πρόσβασης στην παιδεία, ή γ) ότι δεν είναι επαρκώς δικαιολογημένο το λειτουργικό κόστος του προγράμματος, σύμφωνα με την παρ. 4 του άρθρου 37, αναπέμπει με ειδική αιτιολογία την απόφαση στη Σύγκλητο». Άμεση κατάργηση του αυτοδιοίκητου του ΑΕΙ.
7. Άρθρο 34: «Στα Π.Μ.Σ. γίνονται δεκτοί κάτοχοι τίτλου του πρώτου κύκλου σπουδών Α.Ε.Ι. της ημεδαπής ή τίτλου ομοταγών ιδρυμάτων της αλλοδαπής, ο οποίος έχει αναγνωριστεί από το Διεπιστημονικό Οργανισμό Αναγνώρισης Τίτλων Ακαδημαϊκών και Πληροφόρησης (Δ.Ο.Α.Τ.Α.Π.)». Αυτή η διαδικασία διαρκεί από 4 έως 5 μήνες. Δηλαδή ο φοιτητής δεν θα φοιτήσει από τον Οκτώβριο 2017, αλλά από τον Οκτώβριο 2018. Π.χ. Το ΜΠΣ «Μηχανικής Πετρελαίων» του Πολυτεχνείου Κρήτης έχει 70 αλλοδαπούς υποψήφιους, οι οποίοι προτίθενται να πληρώσουν 3.000 ετησίως ως δίδακτρα. Εάν τους υποχρεώσεις να απευθυνθούν στον ΔΟΑΤΑΠ και να εγγραφούν τον Οκτώβριο 2018, θα φύγουν για άλλες χώρες.
8. Άρθρο 35, Δωρεάν φοίτηση- υποτροφίες: «Τα Α.Ε.Ι. διασφαλίζουν την πρόσβαση στο δεύτερο κύκλο σπουδών των φοιτητών που πληρούν τα ακαδημαϊκά κριτήρια εισαγωγής, ανεξάρτητα από την οικονομική τους κατάσταση. Απαλλάσσονται των τελών φοίτησης στα Π.Μ.Σ. οι φοιτητές, των οποίων το ατομικό, εφόσον διαθέτουν ίδιο εισόδημα, και το οικογενειακό διαθέσιμο ισοδύναμο εισόδημα δεν υπερβαίνουν αυτοτελώς το 70% του εθνικού διάμεσου διαθέσιμου ισοδύναμου εισοδήματος, σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα κάθε φορά δημοσιευμένα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής (ΕΛ.ΣΤΑΤ.)». Επομένως, το ΑΕΙ είναι υποχρεωμένο να προσλάβει όσους πληρούν τα ακαδημαϊκά κριτήρια που έθεσε στην προκήρυξη δωρεάν.
9. Άρθρο 36, Διδακτικό προσωπικό: «Οι διδάσκοντες σε Π.Μ.Σ. προέρχονται κατά 60% τουλάχιστον από καθηγητές, υπηρετούντες λέκτορες και Ε.Ε.Π., Ε.Δ.Ι.Π. και Ε.Τ.Ε.Π., με την επιφύλαξη της παρ. 3Α του άρθρου 29 του ν. 4009/11, ή αφυπηρετήσαντες καθηγητές του οικείου Τμήματος. Σε περίπτωση διατμηματικού Π.Μ.Σ., τουλάχιστον το 80% των διδασκόντων προέρχεται από καθηγητές, υπηρετούντες λέκτορες ή αφυπηρετήσαντες καθηγητές των συνεργαζόμενων Τμημάτων». Αυτό περιορίζει την αυτοδιοίκηση και την ακαδημαϊκή ελευθερία των ΑΕΙ. Η οποία είναι κατοχυρωμένη από το Σύνταγμα. Ως παράδειγμα αναφέρω ΜΠΣ στο Πανεπιστήμιο Πατρών και Πολυτεχνείο Κρήτης, τα οποία λειτουργούν με 50% των διδασκόντων από το ίδιο πανεπιστήμιο και 50% από διακεκριμένους επιστήμονες της αλλοδαπής και των επιχειρήσεων.
10. Άρθρο 37, παρ. 4: «Η διαχείριση των εσόδων των Π.Μ.Σ. γίνεται από τον Ε.Λ.Κ.Ε. και κατανέμεται ως εξής: α) 70% λειτουργικά έξοδα του προγράμματος τα οποία κατανέμονται σε δαπάνες διδασκαλίας, διοικητικής και τεχνικής υποστήριξης, μετακινήσεων, εξοπλισμού, λογισμικού, αναλώσιμων, χορήγησης υποτροφιών σε μεταπτυχιακούς φοιτητές και λοιπές δαπάνες. Οι δαπάνες αποζημίωσης του τακτικού διδακτικού, τεχνικού και διοικητικού προσωπικού των Ιδρυμάτων αφορά σε εργασία που υπερβαίνει τις κατά νόμο υποχρεώσεις τους. β) 30% για κάλυψη λειτουργικών εξόδων του Ιδρύματος, με προτεραιότητα στην κάλυψη των αναγκών των Π.Μ.Σ. που λειτουργούν χωρίς τέλη φοίτησης». Αυτό, επίσης, καταστρατηγεί την ακαδημαϊκή ελευθερία, που έχει το πανεπιστήμιο για την πρόσληψη των καταλληλότερων διδασκόντων για την εκπαίδευση.
11. Άρθρο 49, Ακαδημαϊκά Συμβούλια Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας: «Σε κάθε διοικητική Περιφέρεια της Χώρας συστήνεται Ακαδημαϊκό Συμβούλιο Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας (Α.Σ.Α.Ε.Ε.). Είναι δυνατόν να συστήνεται ένα Α.Σ.Α.Ε.Ε. ανά δύο ή περισσότερες Περιφέρειες ή δύο ή περισσότερα Α.Σ.Α.Ε.Ε. σε μία Περιφέρεια. Η σύσταση των Α.Σ.Α.Ε.Ε. γίνεται με απόφαση του Υπουργού Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, η οποία δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως». Οι αρμοδιότητες, που περιγράφονται στο σχέδιο νόμου καταστρατηγούν το αυτοδιοίκητο των Πανεπιστημίων, ΤΕΙ και Ερευνητικών Κέντρων, που λειτουργούν εντός των ορίων της περιφέρειας. Το όργανο αυτό, το οποίο αποτελείται από 16 καθηγητές και ερευνητές, οι οποίοι ενδέχεται να μην ανήκουν οργανικά στα εν λόγω ιδρύματα, συντάσσει διετές σχέδιο στρατηγικής, το οποίο εγκρίνεται (υποχρεωτικά) από τη Σύγκλητο του οικείου Α.Ε.Ι. Το Α.Σ.Α.Ε.Ε. συντονίζει τις διαδικασίες εκπλήρωσης και έχει την ευθύνη της εφαρμογής του εγκεκριμένου σχεδίου στρατηγικής (απίστευτη παρέμβαση στην ακαδημαϊκή λειτουργία των πανεπιστημίων). Με αυτό το άρθρο (άρθρο 49, παρ. 4), οι Σύγκλητοι των υπαγομένων Πανεπιστημίων, η Συνέλευση των υπαγομένων ΤΕΙ και τα ΔΣ των υπαγομένων Ερευνητικών Κέντρων κατ’ ουσίαν καταργούνται και υποκαθίστανται από ένα όργανο, στο οποίο όλα τα μέλη είναι διορισμένα από την κυβέρνηση.

Ελπίζω το σύνολο της δημοκρατικής αντιπολίτευσης να αντιταχθεί και να επιτύχει την ακύρωση ενός νόμου – έκτρωμα. Μόνη λύση είναι η επαναφορά του νόμου 4009/2011 και εφαρμογή της διάταξης που προβλέπει την αξιολόγηση του νόμου και τη διόρθωση εκείνων των διατάξεων που χρήζουν διόρθωσης.