Για όσους διάβασαν την Αναχώρηση: Ο αρχοντάνθρωπος  Λάζαρος  Χατζημιχαήλ – υπό την έννοια, πως το ήθος του προηγείται της ηθικής –  στα χρόνια της Επανάστασης, κύριο πρόσωπο της πρώτης ενότητας  του βιβλίου, είναι μοιρασμένος ανάμεσα σε δυό ρόλους. Στον πρώτο του, φαίνεται σαν το Εξόριστο Ποιητή του Ο. Ελύτη, που παρακολουθεί απαισιόδοξα τον αιώνα του, δηλαδή τους εμφύλιους καιρούς του, ενώ στον άλλο είναι μια δρώσα προσωπικότητα, που αναζητά απαντήσεις σε βασανιστικά  ερωτήματα. Κι όμως ταυτόχρονα δίνει κι ο ίδιος τις  απαντήσεις. Η συναναστροφή του με τον περιηγητή Γάλλο γιατρό, οι πρωτοβουλίες του για την παιδεία των μικρών Ελλήνων και Τούρκων, που διαβιούν στα  κτήματά  του, η μυρωδιά του βιβλίου του Ντεκάρτ ( που δεν τον καταλαβαίνει, με μιαν άλλη αίσθηση όμως τον εννοεί ), οι κουβέντες του με τον Γάλλο για τον Ρήγα και τον Κοραή, αποκαλύπτουν μιαν ενστικτώδη περπατησιά του στις αναζητήσεις του ευρωπαϊκού Διαφωτισμού. Η τετράγωνη λογική του δεν μπορεί να χωνέψει την λογική του (των) εμφυλίου (ων), ενώ διερωτάται ολόκληρος για τις ακρότητες των Μωραϊτών απέναντι στους Τούρκους, κατά την κατάληψη της  Τριπολιτσάς. Τα κτήματά του, αληθινή όαση φιλίας και συνανθρωπιάς Ελλήνων και Τούρκων, μοιάζουν με  παράταιρη ευτοπία μέσα στην κόλαση. Κι  όμως πασχίζει να διαλαλήσει κάτι , που οι πιό πολύ – φανατισμένοι όντας – δεν αντιλαμβάνονται πως δηλαδή είναι Έλληνας κι όχι Μωραϊτης, Νησιώτης ή Ρουμελιώτης. Ο Διαφωτισμός τον οποίο προάγει και με  την δική  του νοητική μετεξέλιξη, όπως θα ανέμενε κάποιος, τον τοποθετεί ανεπαισθήτως σ΄ έναν ελάχιστα φιλόξενο τόπο, στον τόπο του, μοναχικά. Η καθήλωση , προσωποιημένη στον λερό Γλίτσα, και αθροιζόμενη στην θεσμική Εκκλησία, στους άλλους καπάτσους προκρίτους  και στον ευρωσκεπτικισμό των συμπατριωτών, έντέλει στο νέο διαμορφούμενο τοπίο εξουσίας, τον διαβάλλει, τον διασύρει και τον σκοτώνει με τις μαχαιριές σιωπηλών δολοφόνων, φυσικών όμως αυτουργών διότι οι ηθικοί είναι όσοι προσωποποιούν την αντιδυτική θέσμιση του ελληνικού Κράτους της μέσης της δεκαετίας του 1820. Η κρυφοερωτευμένη Μυρτώ κι ο Γάλλος γιατρός είναι οι κορυφαίοι του χορού, σ΄ένα λίγο – λίγο αποκαλυπτόμενο αλληγορικό δράμα με  τον Παντελή, τον Γιάννη και την τρελλή πρωθιέρεια Θεονίκη να απεικονίζουν τον χορό. Κι όπως θάλεγε ο Μ.Κούντερα, ο αγώνας της μνήμης ενάντια στην λήθη, είναι ο αγώνας της ανθρώπινης ύπαρξης κόντρα στην εξουσία.

.

Στην δεύτερη ενότητα, ένας άλλος Λάζαρος Χατζημιχαήλ, συνταξιοδοτούμενος μετ΄επαίνων από το Δικαστικό Σώμα με το οποίο όμως, όσον ήταν ενεργός δεν βρίσκονταν σε αρμονία, καθώς δεν συμμορφωνόταν προς τις υποδείξεις, προσπαθεί απεγνωσμένα να κρατήσει την βαλίτσα ολάκερη και γεμάτη από την αλλόκοτη ζωή του. Στο 2009, σε μιαν άλλη αρχή εμφύλιας οικονομικής κρίσης, μοιάζει πολύ με τον πρόγονό του συνονόματο, όντας κι ο ίδιος σ΄έναν ιδιότυπο πνευματικό εμφύλιο με τον αδερφό του, μηχανικό στο επάγγελμα. Πως μπορεί να σαι ΠΑΣΟΚΝΕΑΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, κι όχι ένα από τα δύο ή  κάτι  άλλο; , διερωτάται, όπως επίσης , που η αλήθεια και που το ψεύτικο. «Το καλύτερο  ψέμα είναι η αλήθεια», λέει στον μεγάλο Ιεροεξεταστή ο Ντοστογιέφσκι κι ο σύγχρονός μας Χατζημιχαήλ, παίρνει αυτή την σκέψη μαζί του, στην βαλίτσα στο σταθμό Λαρίσης , περιμένοντας  να αναχωρήσει κάποια στιγμή με την γραμμή των 10.36.

.

Για όσους δεν το διάβασαν ή κάτι σα συμπέρασμα: Ο  Νίκος  Θέμελης, στον τελευταίο στίχο της ζωής του, ξαναβάζει τα  αμείλικτα επιχειρήματά του, ξεκινώντας σαν Ντιντερό ή Ντ? Αλαμπέρτ στην Εγκυκλοπαίδεια των Φώτων  για να συνεχίσει σαν ιεραπόστολος του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού  όπου γης και  καιρού. Μιλάει αλληγορικά, κάποιες φορές  παραβολικά, για την σύνδεση της Ελλάδας με την Ελλάδα κι αυτής μ΄όλο  τον  κόσμο και πιό πολύ την Ευρώπη.

.

Μιλάει κουρασμένα, γιατί βιάζεται, αποστρέφεται την άλλη πληθωρική πρόθεση από, που είναι πρόθεση φυγής κι αφήνεται ξανά στο ανά που δρα, κι όταν έχει αναχωρήσει . Ο Θέμελης δεν παραδέχτηκε καμμιά ήττα, γιατί  προέχουν τα τιμαλφή , που θα σκεπτόταν κι ο Μ. Αναγνωστάκης.