Αναγκαία θεωρεί την έκδοση ευρωομολόγων, προκειμένου να βγεί η Ευρώπη από την βαθιά οικονομική κρίση που προκαλεί η επιημία του κορωνοϊού, ο πρώην υπουργός Οικονομίας, καθηγητής κ. Νίκος Χριστοδουλάκης σε συνέντευξή του στην «Μεταρύθμιση» και τον Αντώνη Τριφύλλη.
Σημειώνει μάλιστα πως η «Ευρωζώνη έχει ανάγκη από μια μείζονα παρέμβαση για να στηριχθούν εργαζόμενοι, να διασωθούν επιχειρήσεις και να γίνουν νέες επενδύσεις, από τις υποδομές στην υγεία έως τις νέες τεχνολογίες και την μείωση της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης.
Ο κ. Χριστοδουλάκης εκτιμά ότι η απόφαση της τελευταίας Συνόδου Κορυφής μπορεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα ύφεσης της Ευρωζώνης για δύο λόγους: «πρώτον, διότι το Ταμείο Ανόρθωσης θα γίνει μόνιμος θεσμός και θα είναι εύκολο να επεκτείνεται χρηματοδοτικά για να καλύπτει και νέες μείζονες ανάγκες που θα προκύπτουν. Δεύτερον, διότι οι Βόρειοι που τώρα κάνουν τους σκληρούς, γρήγορα θα αντιληφθούν ότι οι παγκόσμιες αγορές για τα προϊόντα τους θα περιοριστούν και θα χρειαστεί να πουλάνε περισσότερα στους αχώνευτους Νότιους...»
Απορρίπτει την πρόταση Τσίπρα, εάν δεν βγουν τα ευρωομόλογα οι χώρες του Νότου να αγνοήσουν τις αντιδράσεις των Βορείων και να τα εκδώσουν μόνες τους, διότι όπως αναφέρει η επιλογή αυτή θα αποτύχει πλήρως, διότι υποχρεωτικά θα έμπαιναν στο εθνικό χρέος κάθε χώρας.
Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη του κ. Χριστοδουλάκη
Πρόσφατα διαβάσαμε στην ΔιαΝΕΟσις ένα άρθρο σας για την ανάγκη έκδοσης ευρω-ομολόγων ώστε να αντιμετωπιστούν οι οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας. Είδαμε μετά ότι και άλλες προτάσεις – όπως του Φέρχοφστατ - ήταν στο ίδιο πνεύμα. Μπορείτε να μας πείτε πώς καταλήξατε στην πρόταση σας και ποιό είναι το βασικό της σημείο;
Η Ευρωζώνη έχει ανάγκη από μια μείζονα παρέμβαση για να στηριχθούν εργαζόμενοι, να διασωθούν επιχειρήσεις και να γίνουν νέες επενδύσεις, από τις υποδομές στην υγεία έως τις νέες τεχνολογίες και την μείωση της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης. Αν αυτά γίνουν με χωριστά ομόλογα κάθε κράτους, τα εθνικά χρέη θα αυξηθούν και όλοι θα δώσουμε ραντεβού στην επόμενη κρίση δανεισμού. Πρέπει λοιπόν να γίνουν με μια από-κοινού έκδοση ομολόγων και το κόστος τους να αναληφθεί από-κοινού και όχι εθνικά. Προφανώς λοιπόν θα στηριχθούν από τον μηχανισμό επαναγοράς της ΕΚΤ και όσο μακρύτερης διάρκειας είναι, τόσο λιγότερο θα επιβαρύνουν τον ισολογισμό της. Εναλλακτικά θα μπορούσε να γίνει το ίδιο με κοπή νέου χρήματος από την ΕΚΤ, αλλά αυτό προσκρούει στον φόβο της Γερμανίας για μελλοντικό πληθωρισμό από την πιθανότητα επανάληψης του σε κάποια νέα δυσκολία.
Έτσι η πιο ισορροπημένη λύση είναι οι διηνεκείς ομολογίες (όπως τα λεγόμενα consols της Βρετανίας), τα οποία θα ανανεώνονται επ? άπειρον και η ετήσια εξυπηρέτηση τους θα γίνεται από τον κοινοτικό προϋπολογισμό. Με τα σημερινά πολύ χαμηλά επιτόκια δανεισμού, η επιλογή αυτή δεν διαφέρει και πολύ από την κοπή χρήματος, ενώ είναι πιο καλά διαρθρωμένη στην αρχιτεκτονική της ΕΚΤ.
Πιστεύετε ότι η απόφαση της τελευταίας Συνόδου εάν και όταν αυτή ολοκληρωθεί, μπορεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα ύφεσης της Ευρωζώνης;
Ναι το πιστεύω σε μεγάλο βαθμό για δύο λόγους: πρώτον, διότι το Ταμείο Ανόρθωσης θα γίνει μόνιμος θεσμός και θα είναι εύκολο να επεκτείνεται χρηματοδοτικά για να καλύπτει και νέες μείζονες ανάγκες που θα προκύπτουν. Δεύτερον, διότι οι Βόρειοι που τώρα κάνουν τους σκληρούς, γρήγορα θα αντιληφθούν ότι οι παγκόσμιες αγορές για τα προϊόντα τους θα περιοριστούν και θα χρειαστεί να πουλάνε περισσότερα στους αχώνευτους Νότιους. Πρέπει όμως να αγοράζουν και από αυτούς γιατί αλλιώς δεν θα έχουν ζήτηση τα δικά τους. Άρα κάπως κατανόησαν ότι η Ευρωζώνη όλη μαζί θα απογειωθεί ή όλη μαζί θα προσγειωθεί ανώμαλα. Οι ηθικολογικοί τσαμπουκάδες δεν τους βγαίνουν πλέον εύκολα, όπως όταν η Ελλάδα ήταν μόνη της και απροετοίμαστη. Τώρα ο Νότος είναι πολλοί και προετοιμασμένοι.
Θα απαιτήσει τελικά αύξηση του χρέους της χώρας μας, που είναι ήδη πολύ υψηλό και τι θα γίνει με αυτό στο μέλλον;
Όχι βέβαια, αλλίμονο αν η χρηματοδότηση του Ταμείου μπει στο εθνικό χρέος. Για αυτό πιστεύω ότι οι διηνεκείς ομολογίες είναι η καλύτερη λύση για όλους. Με την ανάπτυξη που θα φέρουν, θα μειωθεί και η επιβάρυνση χρέους προς το ΑΕΠ. Αυτό δηλαδή που είχε πει ο μεγάλος Ντράγκι το φθινόπωρο από την Αθήνα: να αυξήσουμε το ΑΕΠ και όλα μετά θα πάνε καλύτερα.
Αν τελικά δεν βγουν τα ευρω-ομόλογα όπως τα προτείνετε, συμφωνείτε με την αρχική πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ οι χώρες του Νότου να αγνοήσουν τις αντιδράσεις των Βορείων και να τα εκδώσουν μόνες τους;
Θα ήταν η απόλυτη αποτυχία, πρώτον γιατί το κόστος θα ήταν πολύ μεγάλο και μετά γιατί υποχρεωτικά θα έμπαιναν στο εθνικό χρέος κάθε χώρας. Βλέπετε δεν υπάρχει χωριστή ΕΚΤ του Νότου για να κάνει επαναγορά ομολόγων για τα ομόλογα τους. Μία είναι η ΕΚΤ και για αυτό τα ευρω-ομόλογα έχουν νόημα μόνο αν βγούν από όλους. Δεν κατάλαβα γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ έκανε μια τέτοια αδιανόητη πρόταση, νομίζω όμως τώρα άλλαξε και υποστηρίζει και αυτός τα διηνεκή ομόλογα μέσω της ΕΚΤ. Τόχει αυτό κάθε φορά. Με την πρώτη λέει κάτι ανεδαφικό, με την δεύτερη καλύτερα.
Είσαστε από τους πρωτεργάτες της διαδικασίας ένταξης της χώρας μας στο Ευρώ. Το έχετε μετανιώσει καθόλου; Μήπως θα ήταν καλύτερα να είχαμε παραμείνει στην Δραχμή διατηρώντας μια εθνική νομισματική πολιτική;
Αν μπορούσα κάτι να αλλάξω θα ήταν η διαδικασία ένταξης να γινόταν ακόμα ταχύτερη για να μπούμε στην ΟΝΕ από το 1998 μαζί με τις άλλες 11 χώρες. Βέβαια, παράταση δύο ετών ζητήσαμε τότε επειδή δεν είμαστε έτοιμοι, αλλά η προετοιμασία θα μπορούσε να είχε ξεκινήσει από το 1990 και όχι το 1994 όπως τελικά έγινε. Τέλος πάντων, ευτυχώς που προλάβαμε και μπήκαμε το 2001, γιατί με την κρίση του πολέμου στο Ιράκ το 2003 θα έπρεπε να το αναβάλλουμε και αργότερα πάλι θα μπλέκαμε με την χρηματοπιστωτική κρίση. Αν με την κρίση είχαμε Δραχμή, ναι μεν θα μπορούσαμε να την υποτιμήσουμε για να ανακοπούν οι εισαγωγές, αλλά αυτό θα κατέστρεφε μαζικά και απότομα την αγοραστική δύναμη μισθωτών και συνταξιούχων. Η πτώση αυτή θα ήταν μεγαλύτερη ακόμα και από αυτή που είχαμε με τα Μνημόνια, τα οποία απεδείχθησαν πολύ πρόχειρα και απέτυχαν να μετριάσουν την ύφεση. Θα γινόταν επίσης η πτώση από ένα χαμηλότερο σημείο εισοδήματος γιατί φυσικά η ανάπτυξη δεν θα ήταν τόσο ισχυρή όσο τα χρόνια μετά την ΟΝΕ. Έτσι συνδυαστικά θα είχαμε καταλήξει σε ένα αρκετά φτωχότερο μέσο όρο από ό,τι είμαστε σήμερα. Παρά τις μεγάλες διαφορές των χωρών, νομίζω ότι θα βιώναμε κάτι σαν το παράδειγμα της Αργεντινής με τις απανωτές καταρρεύσεις.
Πόσο βέβαιος είστε για την επιβίωση του Ευρώ και γενικότερα της συνοχής της Ε.Ε.; Πολλοί ισχυρίζονται ότι ο οικονομικός εθνικισμός τελικά θα επικρατήσει και η παγκοσμιοποίηση βρίσκεται σε υποχώρηση. Σε μια τέτοια περίπτωση τι θα σήμαινε τυχόν διάλυση της Ευρωζώνης για την χώρα μας από οικονομική άποψη;
Θα ήταν σαν να έπεφταν στην οικονομία τρεις πανδημίες μαζί, και μάλιστα μόνιμες όχι παροδικές. Μία γιατί το εθνικό νόμισμα που θα είχαμε θα ήταν πολύ υποτιμημένο με μεγάλο πληθωρισμό και ραγδαία πτώση του βιοτικού επιπέδου για πολλά χρόνια. Δεύτερη πανδημία θα ερχόταν γιατί όσα κεφάλαια με την κρίση διέφυγαν στο εξωτερικό θα αγόραζαν κοψοχρονιά τις επιχειρήσεις και τις περιουσίες των νοικοκυριών. Κυρίως μάλιστα τις μικρές γιατί αυτές θα είχαν το οξύτερο πρόβλημα ρευστότητας. Η τρίτη πανδημία θα ήταν γεωπολιτική γιατί η χώρα θα είχε απομείνει χωρίς διεθνή ερείσματα και ο εχθρικός γείτονας θα είχε πάρει φόρα. Βλέποντας την αδυναμία μας, ακόμα και η όποια επιρροή έχουμε στην περιφέρεια της Νότιας Ευρώπης θα φυλλοροούσε.
Συμφωνώ ότι η παγκοσμιοποίηση κάπως θα φρενάρει μετά την πανδημία, αλλά θα ενδυναμώσουν οι πιο συνεκτικές ζώνες συναλλαγών στις διάφορες περιοχές. Η ζώνη του Ευρώ είναι ακριβώς τέτοια και πρέπει να δούμε πώς θα ενισχύσουμε την παρουσία μας εκεί, όχι πώς θα φύγουμε.
ΝΙΚΟΣ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΑΚΗΣ:
Καθηγητής Οικονομικής Ανάλυσης, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Επισκέπτης Καθηγητής 2018-19 στο London School of Economics. Ερευνητικός Εταίρος και Μέλος Ερευνητικού Συμβουλίου, Hellenic Observatory.
Την περίοδο 1993-2004 διατέλεσε υφυπουργός Οικονομικών, υπουργός Ανάπτυξης, και υπουργός Οικονομικών. Πρόεδρος Euro-group κατά την περίοδο Ιουλίου 2002 - Ιουνίου 2003. Το 2015 ορίστηκε υπηρεσιακός υπουργός Οικονομίας.
Στο εξωτερικό εκδόθηκαν μεταξύ άλλων και τα βιβλία του “How Crises Shaped Economic Ideas and Policies”, (Springer, 2014), καθώς επίσης και “An Economic Analysis of Conflicts” (Springer, 2016). Στην Ελλάδα το βιβλίο για την «Επανεκκίνηση της Ελληνικής Οικονομίας» κυκλοφορεί από την Διανέοσις (2018).