Τα γεγονότα στην Αίγυπτο, τη Συρία και την Τυνησία, απογοητεύουν όσους ελπίσαμε στην Αραβική Άνοιξη και σε ένα ιστορικό συμβιβασμό ανάμεσα στις δυνάμεις που στηρίζουν δημοκρατίες ισλαμικού τύπου και στο κοσμικό και εκσυγχρονιστικό κίνημα, που είναι μια νέα πραγματικότητα (πιθανόν όχι και πλειοψηφία) στον Αραβικό κόσμο.

.

Αυτό που παρατηρούμε, αντίθετα, είναι μια γενικότερη υπαναχώρηση των δημοκρατικών εξελίξεων, ένας διχασμός που οδηγεί στην γνωστή κυριαρχία και εμφύλια αντιπαλότητα των άκρων: των φονταμενταλιστών στους ισλαμιστές και κατ’ αντιπαράθεση, των αδιάλλακτων στοιχείων στο  εκσυγχρονιστικό στρατόπεδο.

.

Δείκτης των εξελίξεων δεν είναι η Συρία, αλλά κυρίως η Αίγυπτος, που αποτελεί το βαρόμετρο για τον Αραβικό κόσμο. Η Αίγυπτος, όπου το ισλαμικό κίνημα έδειχνε διαθέσεις δημοκρατικής συνδιαλλαγής και το εκσυγχρονιστικό δημοκρατικό κίνημα, ωριμότητα «ευρωπαϊκού» επιπέδου. Ισχυρός δείκτης για τον ισλαμικό κόσμο είναι και η υπαναχώρηση του Ερντογάν, η αλλαγή προσανατολισμού από την Ευρώπη προς τις ισλαμικές παραδόσεις.

.

Είναι δύσκολο, παρόλα αυτά, να υπάρξει ένα ενιαίο ερμηνευτικό σχήμα, γιατί οι εξελίξεις έχουν αρνητική φορά. Και είναι πολύ κακή εξέλιξη όταν σωσίβιο για τους ισλαμιστές αναδεικνύονται οι φονταμενταλιστές και για τους «κοσμικούς», οι μηχανισμοί του στρατού. Είναι σαν να πρόκειται για την επανάληψη γεγονότων της πρώτης φάσης κινημάτων στον Αραβικό και ισλαμικό κόσμο, από τον Μοσαντέκ (στην ιδιαίτερη Περσία) και τον Νάσερ, τα οποία κατέληξαν είτε μέσω Σάχη στον Χομεϊνικό φονταμενταλισμό, είτε στα ολοκληρωτικά καθεστώτα των κομμάτων τύπου Μπάαθ.

.

Τα τελευταία χρόνια, με την άνοδο των BRIKS και ιδιαίτερα της Κίνας, όσο και στη συνέχεια με την κρίση στον αναπτυγμένο κόσμο, που μαίνεται ανοικτή από το 2008, πολλοί έσπευσαν να μιλήσουν για το τέλος της ακτινοβολίας της Ευρώπης, γενικότερα της Δύσης, στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Όμως μια τέτοια εξέλιξη ήδη φάνηκε να σκοντάφτει στην συσσωρευμένη πραγματικότητα και της Τουρκίας και της Βραζιλίας, αλλά και της ίδιας της Κίνας. Άλλωστε, οι οικονομικές εξελίξεις από μόνες τους δεν προδιαγράφουν την ίδια την ιστορία ως σύνολο.

.

Θα έλεγε κανείς αντίθετα, ότι ο κόσμος εξακολουθεί να έχει στραμμένα τα βλέμματά του στον αναπτυγμένο κόσμο, ιδιαίτερα στην Ευρώπη, ως φορέα  του δημοκρατικού πνεύματος. Η δυσκολία που διέρχεται το δημοκρατικό κίνημα στη Μέση Ανατολή, εξαρτάται περισσότερο από τη φάση που διέρχεται η ίδια η Ευρώπη, ως νεωτερικό παράδειγμα στο σημερινό κόσμο. Τα πολιτικά ζητήματα, οι δημοκρατικές προσδοκίες, είναι συνδεδεμένες σε πλανητικό επίπεδο με το ευρωπαϊκό δημοκρατικό πνεύμα και με έναν ορισμένο τρόπο προσδιορίζονται από αυτό. Και πρέπει να επισημάνουμε  ότι σήμερα, η Ευρώπη δεν βοηθά. Παράδειγμα η περίπτωση Ερντογάν, ο οποίος, πριν στραφεί μ’ αυτόν τον αρνητικό τρόπο προς Ανατολάς και προς την ισλαμική παράδοση, είχε βρει δυσκολίες από Μέρκελ και Σαρκοζί στον προσανατολισμό του προς την Ευρώπη .

.

Όπως και στη χώρα μας, το δημοκρατικό παράδειγμα έρχεται από την Ευρώπη. Οι εξελίξεις στην Ευρώπη θα έχουν σημαντικό ρόλο για το αν η Αραβική Άνοιξη θα ακολουθήσει δημοκρατική πορεία. Η δύσκολη βέβαια, πολλές φορές ανοικτή εμφύλια σημερινή κατάσταση σε τόσες χώρες του Αραβικού κόσμου, δεν σημαίνει πως όλα κρίθηκαν. Οι διαμάχες θα κρατήσουν καιρό, είναι μια ιστορική φάση και ελπίζουμε ότι δεν θα καταλήξουν σε επανάληψη, ως φάρσα προηγούμενων αποπειρών εκδημοκρατισμού.

.

Υ.Γ. Υπάρχει μια γενικότερη, σχεδόν μεταφυσική κριτική στη χώρα μας. Λες και πρόκειται για απόλυτες αλήθειες. Η μεταπολίτευση, για παράδειγμα, αποτέλεσε την καλύτερη περίοδο δημοκρατίας που γνώρισε ο τόπος μας. Όλο τελειώνει κι όλο εδώ είναι. Η χώρα όμως, μέσω μιας πρωτοφανούς κρίσης, εισέρχεται σε άλλη περίοδο. Ας τελειώνουμε με τις κακοδαιμονίες της μεταπολίτευσης, αλλά ας κρατήσουμε τα καλά της. Πρωτίστως τις ομαλές δημοκρατικές εξελίξεις. Έτσι άλλωστε διαχειρίζονται τις κρίσεις, που είναι αναπόφευκτες, οι έμπειρες κοινωνίες. Η ομαλή δημοκρατική διέξοδος. Αυτό σήμερα είναι το εθνικό  μας στοίχημα.

.

Καλό Αύγουστο.