Με τις γαλλικές και τις ελληνικές εκλογές της 6ης Μαΐου, η Ευρώπη είναι πιθανό να αλλάξει πρόσωπο περισσότερο από τις δύο χώρες που άλλαξαν κυβέρνηση. Η κατεύθυνση της αλλαγής είναι ακόμα μετέωρη. Φάνηκε όμως το νέο όριο που θα διαχωρίζει, από δω κι εμπρός, την προοδευτική από τη συντηρητική στάση, τη φιλοευρωπαϊκή από την εθνοκεντρική πολιτική, το εφικτό από το ανέφικτο.

Η νίκη και η εκλογή του Ολάντ -προδιαγεγραμμένη, αλλά δυσκολότερη τελικά από όσο αναμενόταν- μπορεί να αποτελέσουν αφορμή για μια αναδιαμόρφωση της ευρωπαϊκής πολιτικής; Παρακινδυνευμένο, στο βασίλειο της χελώνας (την Ευρωπαϊκή Ένωση) να μιλήσεις για άλματα, πόσο μάλλον όταν ο εμπνευστής είναι το αντίθετο του λαγού (αν ποτέ υπήρχε κάποιος τέτοιος τα τελευταία χρόνια, αυτός ήταν ο Σαρκοζί). Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι άλλαξαν, ήδη, οι όροι της δημόσιας συζήτησης: όχι μόνο η «ανάπτυξη», μέσα στην αιώνια αχλή της, από παρίας έγινε αναγκαιότητα, αλλά και η λιτότητα έχασε την αυτονόητη κυριαρχία της, οι συσχετισμοί δυνάμεων μετακινούνται, η κοινωνική πολιτική δειλά – δειλά επαναδιεκδικείται (και από τις Δεξιές κυβερνήσεις, που συνεχίζουν να κυβερνούν σχεδόν παντού) και τα Μνημόνια (είτε τα υπάρχοντα, των τριών χωρών, είτε τα προετοιμαζόμενα, ένεκα Ισπανίας, είτε τα γενικά, που διέπουν τη σχέση πολιτικής και οικονομίας σε εποχή κρίσης) επανεξετάζονται με προοπτική ακόμα και επανασυναρμολόγησης. Όμως, προσοχή: η «επανάσταση Ολάντ», είναι στην πραγματικότητα το αντίθετο της επανάστασης, μια (τελευταία;) προσπάθεια αναβίωσης του ρεφορμισμού, μπας και διασωθεί το ευρωπαϊκό πολιτικό σχέδιο. Βήματα τολμηρά ίσως, αλλά σταδιακά, με ενδυνάμωση και όχι ανατροπή θεσμών και πλαισίων (οικονομικής διακυβέρνησης, Συνθήκης της Λισαβόνας), μέσα από διάλογο (με τους πολίτες περισσότερο από ό,τι ανάμεσα στα κόμματα) και όχι βίαια ρήξη.

Η ήττα όλων των άλλων και η ανάδειξη του «Σύριζα» στην Ελλάδα, βρίσκεται στους αντίποδες αυτής της πανευρωπαϊκής κίνησης. Στη χώρα μας, περάσαμε, σε μια νύχτα θα έλεγε κανείς, από την παραίτηση και την απελπισία, στην επαναστατική ευφορία: πολιτικά κάστρα και φέουδα καίγονται (όσο κι αν οι περισσότεροι φεουδάρχες καιροφυλαχτούν), κοινωνικές και πολιτικές τάσεις δεκαετιών ανατρέπονται (ο δικομματισμός, η απορρόφηση του κέντρου, τα αρχηγικά σχήματα, η σχέση των πολιτικών με τις οικονομικές ηγεσίες), λύσεις (έξοδος από την κρίση, αναδιανομή του πλούτου, σπάσιμο των πελατειακών δεσμών) και ακυρώσεις (υπογραφών, δεσμεύσεων, δανείων, Μνημονίων) φαντάζουν όχι μόνο εφικτές, αλλά και εύκολες. Μόνο που το σάρωμα των βεβαιοτήτων και των συνηθειών θα ήταν θετικό, σπουδαίο μάλιστα, γεγονός, αν είχε έστω και σπόρο δημιουργίας –κάτι που προς το παρόν δεν φαίνεται. Και η «αλλαγή παραδείγματος» θα ήταν όχι μόνο αποδεκτή, αλλά και ευκταία (τουλάχιστον από τους πραγματικά προοδευτικούς), αν δεν έθετε σε κίνδυνο τις δύο μεγάλες κατακτήσεις της μεταπολίτευσης, τους δημοκρατικούς θεσμούς και τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό –κίνδυνος που κάθε μέρα φαντάζει και πιο μεγάλος. Τραγική ειρωνεία, αν η Ελλάδα κλειστεί στον εαυτό της, αλλάζοντας απλώς (στρεβλή) «μοναδικότητα», τη στιγμή που η Ευρώπη αποφάσισε επιτέλους να ανοιχτεί στο πέλαγος.

.

Ο Κώστας Μποτόπουλος είναι συνταγματολόγος, πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς www.botopoulos.gr