Για να βγει η χώρα από την κρίση θα χρειαστεί να γίνουν ενεργές οι δημιουργικές δυνάμεις της κοινωνίας που έχουν κρατηθεί μέχρι σήμερα εκτός πολιτικού παιχνιδιού.
Είναι κάτι πολύ παραπάνω από μια οικονομική κρίση, έστω πολύ βαθιά. Ζούμε εδώ και δύο χρόνια την κατάρρευση ενός ολόκληρου συστήματος διακυβέρνησης που οδήγησε τη χώρα στη χρεοκοπία. Τα κόμματα εξουσίας βρίσκονται προφανώς στον πυρήνα αυτού του συστήματος που καταρρέει, με πολλές και ισχυρές διακλαδώσεις στα μέσα ενημέρωσης, τον επιχειρηματικό κόσμο, τις συνδικαλιστικές οργανώσεις και τα πανεπιστήμια. Hταν πολλοί οι συνυπεύθυνοι στην κακοδιαχείριση των κοινών, με διαφορετικά βεβαίως μερίδια ευθύνης που αναλογούν στον καθένα. Oσο για τα υπόλοιπα κόμματα, τα περισσότερα έκαναν ό,τι μπορούσαν για να επιβεβαιώσουν τη γνωστή ρήση ότι η μεγάλη απόσταση από την εξουσία οδηγεί στην ανευθυνότητα.
Και έτσι κατρακυλάμε στου κακού τη σκάλα. Η κρίση λειτουργεί ως τσουνάμι που σαρώνει ένα μεγάλο μέρος του πολιτικού μας συστήματος. Υποψιάζομαι ότι θα συνεχίσει για αρκετό ακόμη χρονικό διάστημα. Σίγουρα, και μετά τις επόμενες εκλογές δεδομένης της δύσκολης και επώδυνης προσαρμογής που μας περιμένει. Πώς να προβλέψει κάποιος τι θα επακολουθήσει; Τι πολιτική έκφραση θα πάρει η απογοήτευση, η οργή και η αγανάκτηση της κοινωνίας; Θα επικρατήσουν οι εύκολες λύσεις, οι συνωμοτικές θεωρίες, η αναζήτηση αποδιοπομπαίων τράγων και οι δημαγωγοί που ποτέ δεν έλειψαν από τη χώρα μας; Ή μήπως η άρνηση του παλιού που χρεοκόπησε οδηγήσει τελικά στη διαμόρφωση νέων ιδεών και προτάσεων, μιας ριζικά διαφορετικής αντιμετώπισης των δημόσιων πραγμάτων, που θα μπορέσει να εμπνεύσει τον κόσμο και να βοηθήσει τη χώρα να βγει από την κρίση;
Για να γίνει αυτό, θα χρειαστούν νέα πρόσωπα στο πολιτικό προσκήνιο. Θα χρειαστεί να γίνουν πολιτικά ενεργές οι δημιουργικές δυνάμεις της κοινωνίας, αυτές που με λίγες σχετικά εξαιρέσεις μέχρι σήμερα είχαν κρατηθεί εκτός πολιτικού παιγνιδιού, είτε γιατί το θεωρούσαν πολύ βρώμικο είτε γιατί είχαν την ψευδαίσθηση ότι η προσωπική ευημερία είναι εφικτή μέσα σε ένα φαύλο σύστημα διακυβέρνησης της χώρας. Και κυρίως θα πρέπει να βρεθεί τρόπος να επιστρέψουν οι νεότερες γενιές στην πολιτική. Δεν εννοώ βεβαίως τη μειοψηφία που νομίζει ότι κάνει πολιτική με το να παίζει τις γλάστρες στις κομματικές εκδηλώσεις, να παίρνει μαθήματα διαχείρισης πελατειακών σχέσεων στα σχολεία και τα πανεπιστήμια, ή τους άλλους που ασκούνται στην επαναστατική γυμναστική με λιγότερη ή περισσότερη βία.
Μπορεί να γίνει πολιτική ανανέωση ξεκινώντας από το μηδέν, αποκλείοντας έτσι όλους τους πολιτικούς από το προηγούμενο σύστημα που καταρρέει; Μάλλον απίθανο, πιστεύω, και σίγουρα όχι επιθυμητό. Δεν είναι όλοι το ίδιο. Η πλήρης ισοπέδωση και απαξίωση του πολιτικού κόσμου της χώρας οδηγεί σε δρόμους εξαιρετικά επικίνδυνους για την ίδια τη δημοκρατία.
Από όλους εμάς εξαρτάται. Θα βοηθούσε όμως σημαντικά και μια αλλαγή στο ευρωπαϊκό σκηνικό του οποίου η Ελλάδα είναι αναπόσπαστο (ελπίζω) κομμάτι. Η Ευρώπη περνάει τη δική της μεγάλη κρίση και εμείς είμαστε σήμερα το πιο αδύναμο και ευάλωτο κομμάτι της ευρωαλυσίδας. Δεν πρέπει με κανένα τρόπο να αποκοπούμε, αλλά αντίθετα να συμβάλουμε, όσο και όπως μπορούμε, στην ενίσχυση του κομματιού αυτού που μας αναλογεί αλλά και στη διαμόρφωση μιας διαφορετικής και ισχυρότερης Ευρώπης.
Η πλήρης ισοπέδωση του πολιτικού κόσμου της χώρας οδηγεί σε δρόμους επικίνδυνους.
Ο Λουκάς Τσούκαλης είναι καθηγητής Ευρωπαϊκής Οργάνωσης στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ