Ενώ η Ευρώπη προσπαθεί να καταλάβει εάν η επιθυμία της Ελλάδας είναι να παραμείνει ή όχι στο Ευρώ, υπάρχει η εντύπωση ότι παίζεται ένα γιγαντιαίο παιχνίδι πόκερ, προκειμένου να δούμε ποιος θα υποχωρήσει πρώτος: «εμείς ή αυτοί».

Στη Γερμανία, η κοινή γνώμη προετοιμάζεται, με δημοσιεύματα όπως αυτό του γερμανικού Spiegel. Πρέπει να υπολογίσει κανείς πότε είχε η Ελλάδα τόση δημοσιότητα στη Γερμανία και τόσα πρωτοσέλιδα. Το Spiegel κάνει έναν ιστορικό παραλληλισμό μεταξύ της εύθραυστης Δημοκρατίας της Βαϊμάρης και της σημερινής Ελλάδας: του αισθήματος εθνικής ταπείνωσης και κοινωνικής εξαθλίωσης στην οποία οδήγησε το δημόσιο χρέος, ανοίγοντας το δρόμο στην άνοδο του ναζισμού (εκεί) και στο αβέβαιο πολιτικό μέλλον (εδώ). Κλείνει το άρθρο με κάλεσμα προς την Αθήνα να επιστρέψει στη δραχμή, αφού αυτή είναι, κατά την άποψη του περιοδικού, η μόνη ελπίδα ανάκαμψης. Η αλήθεια είναι, βέβαια, περισσότερο πολύπλοκη.

Η αλήθεια είναι ότι σήμερα δεν υπάρχει τραπέζι με ορθολογικούς παίκτες. Οι αγορές σίγουρα προσπαθούν να αποτιμήσουν μια έξοδο της Ελλάδας από το Ευρώ – και ίσως να την προεξοφλήσουν – αλλά αδυνατούν να το κάνουν. Καταρχήν, η κρίση στην Ελλάδα σπρώχνει ήδη στο βάραθρο την Ισπανία και την Ιταλία. Τα δεκαετή ομόλογα των δύο κρατών καταγράφουν ρεκόρ ανόδου επιτοκίων, σε πορεία αντιστρόφως ανάλογη των γερμανικών (που θεωρούνται ασφαλές καταφύγιο). Όπως πάντα, η κατάσταση στο δημόσιο τομέα είναι απευθείας συνδεδεμένη με τις εξελίξεις στον τραπεζικό. Η Moodys υποβάθμισε 26 ιταλικές τράπεζες. Πρέπει εδώ να επισημάνουμε πως αθροιστικά, Ιταλία και Ισπανία αποτελούν μεγαλύτερη αγορά απ’ ό,τι οι ΗΠΑ για τη Γερμανία. Συνεπώς, δεν μπορεί να καταβαραθρωθούν αυτές οι δύο οικονομίες χωρίς επιπτώσεις για το Βερολίνο. Στην Ολλανδία, ήδη αυτό κατέστη σαφές. Στη Γαλλία, επίσης.

Στη συνέχεια, μετά το πρόγραμμα «εθελοντικής» ανταλλαγής ομολόγων με τον ιδιωτικό τομέα (PSI), η Ελλάδα είναι πλέον εκτεθειμένη στο λεγόμενο επίσημο τομέα: κυβερνήσεις και Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Το ποσό δεν είναι διόλου ευκαταφρόνητο: μιλάμε για ποσό που φτάνει μαζί με τις εγγυήσεις, τα 500 δις. Συνεπώς, ο μεγαλύτερος χαμένος από μια ενδεχόμενη αδυναμία εξυπηρέτησης του ελληνικού χρέους, θα είναι οι φορολογούμενοι της ευρωζώνης (τουλάχιστον 1000 ευρώ για κάθε κάτοικο των 16 κρατών-μελών). Και αυτό, χωρίς να υπολογίσουμε τη σεισμική δόνηση από τις απώλειες στην κεφαλαιακή βάση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Επίσης, ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθεροποίησης (ESM) έχει στη διάθεσή του μόλις 500 δις Ευρώ, ενώ δε βρίσκεται ακόμη σε πλήρη λειτουργία. Αυτά τα κεφάλαια δε φτάνουν σε καμία περίπτωση για να εξασφαλίσουν τη σταθερότητα σε Ισπανία και Ιταλία και, επομένως, την ακεραιότητα του Ευρώ.

Το κλειδί όμως, εδώ, είναι η παρατήρηση ότι οι αγορές δεν αντιδρούν ορθολογικά. Εάν συνεχιστεί ο πανικός των καταθετών στην Αθήνα – ή οξυνθεί – και εάν η Ελλάδα απαγκιστρωθεί είτε από πρόθεση, είτε πολύ απλά επειδή δεν θα έχει κυβέρνηση από το μνημόνιο, θα βιώσουμε ξανά το σκηνικό του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Ας θυμηθούμε πώς ξεκίνησε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος: μια δολοφονία, ένα ultimatum και τα τρένα γέμισαν στρατιώτες που δεν μπορούσαν πλέον να γυρίζουν πίσω, επειδή όλα τα επιχειρησιακά πλάνα βασίζονταν στην ταχύτερη από του αντιπάλου κινητοποίηση και ανάπτυξη δυνάμεων. Το γεγονός ότι κανείς δε θέλει να προεξοφληθεί η ελληνική άτακτη αποχώρηση, ήταν μάλλον και το πιθανότερο κίνητρο πληρωμής του ομολόγου, που διέπεται από ξένο δίκαιο, που αποφάσισε η υπηρεσιακή ελληνική κυβέρνηση. Οι επιπτώσεις μιας ορθολογικής αντίδρασης σε μια πολιτική απόφαση, μπορούν να υπολογιστούν. Ο πανικός είναι ανυπολόγιστο μέγεθος.

Σ’ αυτό το παιχνίδι δεν υπάρχουν ορθολογικοί παίκτες. Σε αυτό το σημείο πρέπει να γίνουν τέσσερις επισημάνσεις:

– Πρώτον, η Ελλάδα δεν μπορεί να επιβιώσει με τη δραχμή. Η πληρωμή μισθών-συντάξεων και η εισαγωγή βασικών αγαθών (φάρμακα, καύσιμα, κ.ο.κ.), δεν μπορεί να συνεχιστεί απρόσκοπτα χωρίς τη στήριξη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και την παραμονή μας στο Ευρώ. Μόνο το κόστος έκδοσης και κυκλοφορίας ενός νέου νομίσματος (ή για την ακρίβεια πολλών χαρτονομισμάτων), θα ξεπεράσει το ένα δις Ευρώ. Και πρέπει κανείς να υπολογίσει, επίσης, ότι σε τέτοιες συνθήκες, η κοινωνική εξαθλίωση και οι αντιδράσεις της αμέσως επόμενης μέρας, δεν είναι καθόλου προβλέψιμες.

– Δεύτερον, το γεγονός ότι η Ελλάδα μπορεί να συμπαρασύρει την ευρωζώνη σ’ ένα ντόμινο, δε σημαίνει ταυτόχρονα ότι η απόσυρσή μας από το Ευρώ δε θα επιφέρει άμεσα ανθρωπιστική κρίση στους Έλληνες. Χωρίς ενέργεια, φάρμακα, μεταφορές, η τύχη του τουριστικού μας τομέα δε θα είναι ρόδινη, ακόμα και εάν έχουμε φθηνότερο προϊόν. Αντίθετα, όσοι αυτή τη στιγμή έχουν κεφάλαιο στο εξωτερικό, θα μπορούν να αποκτήσουν περιουσιακά στοιχεία στην Ελλάδα έναντι πινακίου φακής. Με άλλα λόγια, μπορεί σήμερα κάποιοι να βιώνουν την κρίση ως κατάσταση κατοχής, αλλά τους μαυραγορίτες θα τους βρούμε μπροστά μας όταν θα έρθει η δραχμή.

– Τρίτον, η Ελλάδα δεν είναι η μόνη χώρα με κομματικό σύστημα που πρέπει να λαμβάνει σοβαρά υπόψη του τις διαθέσεις των φορολογούμενων-ψηφοφόρων. Μια τακτική Ταλιμπάν – βοηθήστε γιατί χανόσαστε ! – μπορεί να έχει αντίθετα από τα επιθυμητά αποτελέσματα. Εάν το Spiegel δείχνει την τάση της γερμανικής κοινής γνώμης, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπορεί να υπολογίζει στο Die Linke προκειμένου να σώσει την παρτίδα. Εάν είναι σήμερα δύσκολο για τον Ιταλό και τον Ισπανό Πρωθυπουργό να πείσει ότι είναι ορθολογικά βάσιμη η επιλογή να δανείζονται με 10% στις αγορές και να μας δίνουν κεφάλαια με 3%, σε περίπτωση που αποφασίσουμε ότι «αποθανέτω η ψυχή μου μετά των αλλοφύλων», αυτή η συζήτηση απλά θα γίνει ουτοπική (εκτός χρόνου και τόπου).

– Τέταρτο και τελευταίο, ακόμα και εάν ορθολογικά πείσουμε για την άρρηκτη διασύνδεση της μοίρας Ευρώ και Ελλάδας, εάν πιεστούν οι πολιτικές ηγεσίες αρκετά, μπορεί, αντί να ψάχνουν για «ελληνική λύση», να επικεντρωθούν στην εξεύρεση μιας «ευρωπαϊκής λύσης» για την άμυνα του Ευρώ, προεξοφλώντας, έτσι, ελληνική αποχώρηση. Αυτή η στάση θα αποδυναμώσει τελικά και τον Ολάντ, αφού με την ελληνική πορεία προδιαγεγραμμένη, ο φόβος και ο πανικός στο νότο θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη διάθεση συμμόρφωσης με τα προγράμματα λιτότητας. Μπορεί, με άλλα λόγια, να υπερισχύσει το: «ο σώζων εαυτόν σωθήτω» έναντι του: «η ισχύς εν τη ενώσει». Ήδη, ο Μόντι προσπαθεί να αντικαταστήσει τον Σαρκοζί, προβάλλοντας τον εαυτό του ως προνομιακό συνομιλητή της Μέρκελ. Με άλλα λόγια, μπορεί να υπάρξει πράγματι αλλαγή πλεύσης, τη στιγμή που εμείς θα έχουμε ήδη πηδήξει στη θάλασσα.

Μπορεί να υπάρχει περιθώριο διαπραγμάτευσης, αλλά σίγουρα δεν υπάρχουν περιθώρια εκβιασμού. Μόνο στο βαθμό που οι σταθερές παράμετροι μιας ορθολογικής διαχείρισης της κρίσης θεωρούνται δεδομένες, μπορούμε βάσιμα να ελπίζουμε ότι θα βγούμε από τη θάλασσα στεγνοί. Το επόμενο εκλογικό δίλημμα για την Ελλάδα, είναι, πράγματι, Ευρώ ή Δραχμή. Και όποια απόφαση πάρει ο ελληνικός λαός, πρέπει να γίνει με ανοιχτά τα μάτια. Δεν αποφασίζουμε μόνο για το ποιος θα διαπραγματευτεί, αλλά και για το ποιος πείθει ότι μπορεί να αναλάβει υποχρεώσεις. Μόνο έτσι θα πάψουν οι αγορές να δρουν ως κοπάδι και θα επιστρέψουμε σ’ ένα κλίμα ορθολογικού υπολογισμού, όπου ο υπολογισμός κόστους-οφέλους μιας εναλλακτικής ελληνικής διάσωσης, θα έχει νόημα.

Το θέμα είναι να μη μπουν οι στρατιώτες στο τρένο.

.

Η Μαριλένα Κοππά είναι ευρωβουλευτής του ΠΑΣΟΚ