Αποτέλεσε μια πολύ σημαντική είδηση πριν απο μερικές εβδομάδες αλλά χάθηκε στην δίνη της ενημέρωσης. Το re-think Athens, που αφορά την πεζοδρόμηση της Πανεπιστημίου, για την οποία το Ίδρυμα Ωνάση προκηρύσσει διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό, μπορεί να έφυγε από τις στήλες των ΜΜΕ αλλά άνοιξε μια συζήτηση σχετικά με το μέλλον αυτής της πόλης. Θα μου πείτε δεν είναι λίγο άκαιρο στην εποχή των Μνημονίων; Το θέμα δεν είναι καν πολιτικό ή οικονομικό.

Κι όμως είναι βαθιά πολιτικό και μάλιστα με την ετυμολογική έννοια του όρου.

Αν φανταστούμε την πολιτική σαν μια θεατρική παράσταση με πρωταγωνιστές, υπόθεση, διαλόγους και διαξιφισμούς τότε σίγουρα το σκηνικό αυτής της παράστασης είναι το άστυ. Στις πλατείες δίνονται οι κοινωνικοί αγώνες, στα σχολεία της επιτελείται το λειτούργημα της εκπαίδευσης και στα νοσοκομεία αυτό της υγείας. Τα καφέ, τα μαγαζιά της, οι άνθρωποί της συνθέτουν όλο αυτό που ονομάζουμε κοινωνία. Σε όλη αυτή την εξίσωση η πόλη δεν είναι απλά ένα κάδρο στο οποίο επιτελούνται αθόρυβα όλες αυτές οι λειτουργίες- είναι ζωντανό κύτταρο.

Οι πόλεις θυμούνται- διατηρούν ιστορική μνήμη, αποτυπώνουν στην πολεοδομία και την χωροταξία τους τις δεδομένες πολιτικές συγκυρίες. Ακόμα και η Αθήνα της αντιπαροχής, της ασυδοσίας, των σπασμένων μαρμάρων αποτυπώνει με ευκρίνεια όλα αυτά που συμβαίνουν- αυτά που δεν είναι έξω από μας αλλά μας επηρρεάζουν άμεσα.

Χρόνια λέμε ότι η Αθήνα έχει προβλήματα, ότι δεν έχει υποδομές, ότι μας φταίει το κυκλοφοριακό, το πάργκιγκ. Από την άλλη λέμε όμως ότι η πόλη των Αθηνών είναι μαγική, είναι παιχνιδιάρα, έχει ζωή, ιστορία, ωραίους ανθρώπους. Ας παραδεχτούμε μιαν αλήθεια- η Αθήνα είναι άσχημη.

Είναι μια πόλη άναρχη, χωρίς ελεύθερους χώρους, με κατοίκους που στην πλειοψηφία τους δεν σέβονται ή αδιαφορούν για το δημόσιο χώρο. Έχει άσχημα κτίρια, χωρίς ταυτότητα, χωρίς αισθητική.

Κι ας μην έφταναν όλα αυτά ήρθε και το tagging: το μουτζούρωμα κτηρίων με τις υπογραφές των δεκάδων κάφρων που νομίζουν ότι κάνουν την μαγκιά τους μιμούμενοι τις συμμορίες στην Αμερική που με το tagging μάρκαραν τις γειτονιές τους. Φυσικά στην Ελλάδα του πιθηκισμού και αυτό προσαρμόστηκε στα τοπικά ήθη της μαγκιάς.

Αποτέλεσμα: Τα πιο όμορφα νεοκλασσικά αλλά και κτήρια της δεκαετίας του ’60 και ’70 που έχουν αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον παραμελούνται ενώ οι παραδοσιακές γειτονιές της Πλάκας και του Ψυρρή είναι σε άθλια κατάσταση. Δυστυχώς η εικόνα αυτή αντιστρέφει όλα αυτά που έγιναν τα τελευταία χρόνια προκειμένου να αναβαθμιστεί η πόλη – και δεν ήταν λίγα: η ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων, η πεζοδρόμηση πολλών οδών του ιστορικού κέντρου και η ανάπλαση των προσόψεων των κτιρίων πριν τους Ολυμπιακούς, έδωσαν μια ανάσα σε μια πόλη επιβαρυμένη από όλες τις απόψεις.

Tι πρέπει να γίνει λοιπόν; Πέρα από την άμεση υλοποίηση της ανάπλασης της Πανεπιστημίου και της επέκτασης του τραμ προς την Ομόνοια και την πλατεία Αιγύπτου και την Κυψέλη, είναι ανάγκη να προχωρήσει μια άλλη πεζοδρόμηση -αυτή της οδού Αθηνάς. Είναι τελείως παράλογη η αντίδραση των τοπικών μαγαζιών καθώς η εμπειρία του παρελθόντος δείχνει πως οι αξίες των ακινήτων όπου έχουν γίνει τέτοιες παρεμβάσεις έχει ανέβει. Από τη στιγμή που η Αθηνάς θα πεζοδρομηθεί δεν έχει νόημα να παραμείνει η οδός Μητροπόλεως ανοιχτή στα αυτοκίνητα. Έτσι μπορεί η οδός να πεζοδρομηθεί και κατα συνέπεια να κλείσει και το κομμάτι της Ερμού που παραμένει ανοιχτό στην πλατεία Αγίων Ασωμάτων.

Με αυτόν τον τρόπο θα ολοκληρωθεί η πεζοδρόμηση του ιστορικού –εμπορικού τριγώνου των Αθηνών, πρόταση που εδώ και πολλά χρόνια θεωρείται ταμπού για το πολιτικό σύστημα, υπό τον φόβο να μη θίξουν τις διάφορες συντεχνίες.

Ωστόσο αυτά δεν είναι αρκετά. Θα λειτουργούν πάντα ως μπαλώματα χωρίς να άλλάζουν μακροσκοπικά την εικόνα της πόλης. Η περιβαλλοντική επιβάρυνση αλλά και η ανάγκη αντικατάστασης των πολυκατοικιών λόγω γήρατος του μπετόν καλούν στην ανάγκη μιας ριζικής αντιμετώπισης του θέματος.

Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Με μια νέα αντιπαροχή. Το βασικό σκεπτικό πρέπει να έχει να κάνει με μια φόρμουλα που θα λειτουργεί δελεαστικά για τους ιδιοκτήτες προκειμένου να εγκαταλείψουν για λίγο τα σπίτια τους προκειμένου τα κτίρια να κατεδαφιστούν και να ανοικοδομηθούν. Από την άλλη πρέπει οι κατασκευαστές να έχουν οικονομικό κίνητρο και κέρδος από μια τέτοια διαδικασία.

Μια σκέψη που έχει διατυπωθεί θα ήταν η ανταλλαγή ιδιοκτησιών με άλλες σε άλλες περιοχές του πολεοδομικού συγκροτήματος όπου επιτρέπεται δόμηση με υψηλότερους συντελεστές.

Ωστόσο για να έχει μια τέτοια πράξη νόημα απαιτείται ένα πολύ ουσιαστικό πράγμα: η κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης και η οριοθέτηση της πόλης. Με αυτόν τον τρόπο, εκ των πραγμάτων θα αναγκαστούμε να προσανατολιστούμε στην ανάπλαση του αστικού ιστού και όχι στην αλόγιστη επέκταση των πόλεων που αποδεικνύεται πιο δαπανηρή καθώς μαζί τους επεκτείνονται και τα δίκτυα.

Στα πλαίσια μιας τέτοιας πολιτικής επιλογής, το μείζον θα ήταν να αποκατασταθεί αισθητικά το ιστορικό κέντρο της πόλης με νέα κτήρια που όμως εξωτερικά θα μοιάζουν με νεοκλασσικά. Από την άλλη θα μπορούσαν να δωθούν κίνητρα σε νέους αρχιτέκτονες να ασχοληθούν με την αποκατάσταση ή την ανάπλαση προσόψεων ήδη υπάρχοντων κτιρίων. Μια πρόταση θα ήταν να εφαρμοστεί πιλοτικά κάτι τέτοιο στην περιοχή Γεράνι ή στα κτήρια κοντά στις οδούς Κολοκοτρώνη και Αιόλου.

Δυστυχώς βέβαια οι Έλληνες πολιτικοί ασχολούνται μόνο με λογιστική και δείκτες. Δεν έχει γίνει αντιληπτό ότι η πολιτική αφορά πραγματικούς ανθρώπους και πραγματικά προβλήματα. Κι ας μη γελιόμαστε, η υπόθεση αυτή αφορά πολλά χρήματα, πολλές θέσεις εργασίας και έργα που μπορούν να αλλάξουν την ζωή μας. Τι χρειάζεται; Όραμα και προοπτική. Και στομάχια. Γερά στομάχια.

.

O Γιώργος Κοκκόλης είναι δημοσιογράφος, πολιτικός επιστήμονας