Σε συνέχεια των προηγούμενων δύο άρθρων που επιγράφονταν «Η Δημόσια Διοίκηση είναι φετίχ», θα εστιάσουμε στο παρόν καθώς και στα επόμενα τέσσερα άρθρα στο ‘καυτό’, αλλά και τωόντι μείζον, θέμα της αξιολόγησης στο Δημόσιο.

.

Ας προσπαθήσουμε να φανταστούμε μία χώρα όπου αρμόδια υφυπουργός μείζονος υπουργείου δηλώνει ότι «ήταν τουλάχιστον ατυχής η δήλωση του προϊσταμένου υπουργού μου για τον πρόεδρο του κόμματός μου, που δεν είναι το ίδιο με το κόμμα του προϊσταμένου υπουργού μου, σχετικά με έναν φόρο που ο πρόεδρος του κόμματός μου επέβαλε επί όλων των ακινήτων, ενώ τότε το κόμμα του τωρινού προϊσταμένου υπουργού μου παρήγαγε ανεύθυνες προτάσεις λαϊκιστικού ψεύδους και πλειοδοσίας οι οποίες δημοσιογραφικά αποδίδονται πλέον ως «Ζάππεια» (καταλάβατε ήδη για ποια χώρα μιλάμε!), την στιγμή που ο τωρινός πρόεδρος του κόμματός μου και τότε υπουργός οικονομικών πάλευαν να σώσουν τη χώρα, πράγμα που δεν έκανε το κόμμα του τωρινού προϊσταμένου υπουργού μου.»

.

Έτσι εκδήλωσε προ δύο μηνών η κυρία Χριστοφιλοπούλου, υφυπ. Διοικητικής Μεταρρύθμισης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης (ΥΦΥΔΜΗΔ) τα χριστοφιλή και ευάρεστα αισθήματα της προς τον προϊστάμενό της υπουργό, ήτοι ΥΦΥΔΜΗΔ εναντίον ΥΔΜΗΔ, ή ΠΑΣΟΚ vs. Μητσοτάκης, σε μια μελαγχολικά απολαυστική «μάχη φωτός εναντίον σκότους», για να θυμηθούμε νοσταλγικά τους πολιτικούς όρους που καθιέρωσε ο εκ των συνιδρυτών και αρχιυπουργών του Κινήματος (ένα είναι το Κίνημα) στα τέλη της δεκαετίας του ’80. Επανερχόμενοι στο μελαγχολικότατο σήμερα από το εξίσου μελαγχολικό χτες, επανερχόμενοι στο τωρινό «Μητσοτάκης (υιός) εναντίον ΠΑΣΟΚ» από το παλαιό «ΠΑΣΟΚ εναντίον Μητσοτάκη (πατρός)», παρακολουθούμε μια συνεχή, λυσσαλέα διελκυστίνδα, για την αξιολόγηση των ΔΥ, για τη διαθεσιμότητα, για τις απολύσεις (με όρους κολοκυθιάς, «να είναι 15 χιλιάδες», «και γιατί να είναι 15 χιλιάδες;», «και πόσοι να είναι;» «να είναι δέκα χιλιάδες» κ.ο.κ.), τόσο μεταξύ ΝΔ και ΠΑΣΟΚ, όσο και μεταξύ ΝΔ/ΠΑΣΟΚ  και νέου ΠΑΣΟΚ (όπου νέο ΠΑΣΟΚ ο Σύριζα!). Τι λέει η αξιωματική αντιπολίτευση; Λέει, δια της κυρίας Δούρου: «Και γιατί να ελέγξουν τη μετατροπή συμβάσεων ορισμένου σε αορίστου χρόνου οι Επιθεωρητές-Ελεγκτές Δημόσιας Διοίκησης; Να την ελέγξω καλύτερα εγώ, εσείς είστε διεφθαρμένοι!» Και με τι θα την ελέγξει η κ. Δούρου; Μόνη της; Η όποια αυτόνομη πρωτοβουλία σχετικού ελέγχου από την ίδια την νέα Περιφερειακή Αρχή Αττικής πώς θα διεξαχθεί, μέσω ποιου αρμόδιου οργάνου, με ποια διαφάνεια, όταν απλώς μας  διαβεβαιώνει η Περιφερειάρχης αορίστως ότι «θα γίνουν έλεγχοι», μάλιστα ότι αυτοί «έχουν ήδη ξεκινήσει». Ο υπουργός τι ανταπαντά; «Θα σας στείλω στον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου!» Κι όλη αυτή η ‘κλωτσοπατινάδα’, αντί να κάτσουν όλοι γύρω από ένα τραπέζι να βρουν τον καλύτερο τρόπο ελέγχου νομιμότητας των συμβάσεων και τον καλύτερο τρόπο αξιολόγησης. Μα δεν καταλαβαίνουν ότι η δημόσια παρουσία τους, ο τρόπος με τον οποίο πολιτεύονται ο υπουργός, η υφυπουργός, η περιφερειάρχης διαπαιδαγωγούν, διαμορφώνουν και καθιερώνουν πολιτικό και κοινωνικό παράδειγμα; Πώς μετά περιμένουν από τους πολίτες αυτής της χώρας να συζητούν, να ομονοούν και να συνεργάζονται για το κοινό καλό;

.

Ας επισημάνουμε το βασικό εξαγόμενο συμπέρασμα: «Βλάπτουν και οι δύο (ΝΔ/ΠΑΣΟΚ και ΣΥΡΙΖΑ) την Συρία εξ ίσου», που λέει ο Αλεξανδρινός μας ποιητής, δηλαδή όλων αυτών των σκιαμαχιών το αποτέλεσμα είναι «μηδέν εις το πηλίκον» (ή και ‘πηλίκιον’ σύμφωνα με νεότερης γενεάς πρωθυπουργό της κληρονομικής μας δημοκρατίας).

.

Η ουσία δηλαδή είναι ότι ένα ζήτημα τόσο μείζονος σημασίας όσο η αξιολόγηση των δημοσίων υπαλλήλων, μία τόσο σημαντική διαδικασία, δυσφημείται, κηλιδώνεται, στιγματίζεται, χάνει το όποιο κύρος της και τελικά υπονομεύεται από αυτούς που την επαγγέλλονται και την υποστηρίζουν. Αν αυτοί είναι οι φίλοι της μεταρρύθμισης, ο κ. Μητσοτάκης και η κα Χριστοφιλοπούλου από τη μια, η «νέα αρχή» της κας Δούρου (που επαγγέλθηκε ‘μεγάλες αλλαγές’) από την άλλη, τότε «τι χρείαν έχομεν εχθρών;» Με τέτοιους φίλους της μεταρρύθμισης τι να τους κάνεις τους εχθρούς;

.

Μάλιστα και οι επαγγελλόμενοι την νέα σελίδα, την μεγάλη ανατροπή στα πολιτικά πράγματα, οι του ΣΥΡΙΖΑ, τι ακριβώς προτείνουν για τη Δημόσια Διοίκηση; Με τομεάρχη ΔΔ το διακεκριμένο στέλεχος (…του ΠΑΣΟΚ) κ. Αλέξη Μητρόπουλο, τι προτείνουν; Ο κ. Μητρόπουλος πρόσφατα μίλησε σε ημερίδα για ‘αλλαγές στο κράτος’. Υπό την πίεση των δημοσιογράφων, δεν είχε πολύ περισσότερα να πει. Μα τι είναι αυτές οι ‘αλλαγές’; Μυστικό; Κι ο κ. Τσίπρας, τι είπε για τη ΔΔ, τον ‘μεγάλο ασθενή’ του ελληνικού κράτους στη ΔΕΘ; Τίποτα, πλην του να κατακεραυνώσει τις απολύσεις και την αξιολόγηση γενικώς και αορίστως. Λαλίστατος για τα δημόσια οικονομικά, φειδωλός για τη ΔΔ. Μα δεν καταλαβαίνει ότι οικονομικά μέτρα με άρρωστη διοίκηση είναι σαν να αντιμετωπίζουμε τον καρκίνο με έναν διατροφολόγο και αλλαγή διαιτολογίου; Η οικονομική κατάσταση, η οικονομική αρρώστια του ελληνικού κράτους είναι το αποτέλεσμα, η συνέπεια της διοικητικής αρρώστιας, και όχι συνέπεια ‘των κακών δανειστών’ ή ‘των κακών αγορών’ ή ‘των κακών τραπεζών’, όπως ίσως σε άλλες χώρες (όπως η Ιρλανδία). Δεν καταλαβαίνει ο κ. Τσίπρας ότι όσο δεν αναδιαρθρώνουμε την δημόσια διοίκηση, θα αναγκαζόμαστε να αναδιαρθρώνουμε το δημόσιο χρέος, ξανά και ξανά;  Μια αποστολή θα έχει κάθε κυβέρνηση στη μεταμνημονιακή εποχή: όχι να αλλάξει το κράτος, αλλά να το ξαναφτιάξει από την αρχή.

.

Οι τεχνικές λεπτομέρειες του θέματος της αξιολόγησης που θα μας απασχολήσει παρακάτω μπορεί να μπερδέψουν ακόμα και τον πιο καλοπροαίρετο αναγνώστη. Γι’ αυτό ας θέσουμε αρχικά ένα φιλοσοφικότερο πλαίσιο περί την αξιολόγηση.

.

Μόνο οι αμετανόητοι και ακραίοι καπιταλιστές μπορούν να ισχυρίζονται ανερυθρίαστα ότι το μόνο που κάνει τον άνθρωπο αποδοτικό είναι η επιδίωξη του προσωπικού οφέλους, του ατομικού κέρδους, κι ακόμα ότι καμία δημόσια επιχείρηση δεν μπορεί να πετύχει να λειτουργεί καλά – μάλλον κρίνουν εξ ιδίων όλοι αυτοί οι κεντροαριστεροδεξιοί, που εξευτέλισαν τόσα χρόνια κάθε έννοια ανιδιοτελούς δημόσιας υπηρεσίας.

.

Τον κοινωνικό άνθρωπο τον κάνει αποδοτικό και ευτυχή η επικράτηση και η ορθή απόδοση της δικαιοσύνης. Η «δίκαια ισότητα» (η φιλοσοφικώς λεγόμενη «δικαιότητα», equity και όχι απλώς equality) σημαίνει ίσες ευκαιρίες (αφού όλοι γεννιούνται με τα ίδια ανθρώπινα δικαιώματα), ώστε ο καθένας να καταφέρει να πετύχει αυτό που θέλει, να εκπληρώσει την εντελέχειά του, να πράξει – να έχει την (οικονομική και κοινωνική) δυνατότητα να πράξει – ‘τα εαυτού’, όλα αυτά τα δημιουργικά που κρύβει μέσα του.

.

Η δίκαια ισότητα σημαίνει και υποχρεώσεις ανάλογες προς τις δυνατότητες που έχει ο καθένας, όσοι είναι εξ ίσου πλούσιοι πρέπει να συνεισφέρουν εξ ίσου – κι εδώ ‘το (Πλατωνικό) τα εαυτού πράττειν’.

.

.

Αντίστοιχα, η δίκαια ισότητα σημαίνει και ίδιες απολαβές, ίδια ανταμοιβή, για ίδιο έργο. Άρα δικαιοσύνη δεν είναι αναγκαστικά η ισότητα – είναι άδικο ο καλός και ο κακός μαθητής να παίρνουν και οι δύο τον ίδιο βαθμό. Δικαιοσύνη στις απολαβές είναι η ορθή αξιολόγηση, δηλαδή η εκτίμηση της ορθότητας της εκάστοτε ισότητας ή ανισότητας, ώστε πάντοτε να εξασφαλίζουμε ότι ο καθένας παίρνει αυτό που του αξίζει – ‘το τα εαυτού λαμβάνειν’.

.

Δικαιοσύνη δε σημαίνει αναγκαστικά ισότητα. Σημαίνει αξιολόγηση.

.

Βέβαια απώτερος στόχος ενός νέου πολιτικού οράματος είναι ήθος τέτοιο, ανιδιοτέλεια τόση, ώστε κανένα σύστημα να μην είναι απαραίτητο. Απώτερος στόχος είναι η απόλυτη ισότητα δικαιωμάτων (‘το τα εαυτού πράττειν’ για όλους εξ ίσου), ώστε να μην υπάρχει πια ανισότητα απολαβών (‘το τα εαυτού λαμβάνειν’), αφού όταν ο καθένας καταφέρει να πετύχει αυτά ακριβώς τα δημιουργικά που επιθυμεί και φαντάστηκε για τον εαυτό του, δεν θα έχει ανάγκη από πλεονάζουσα απολαβή, υπέρτερη των άλλων. Όταν αισθάνεται ότι ‘εκπληρώνεται’ δεν θα δίνει τόση σημασία στο πόσο πληρώνεται. Η ισότητα στις απολαβές θα φέρει με τη σειρά της και οριστική ισότητα υποχρεώσεων.

.

Επομένως, αυτό το όραμα καθολικής δικαιοσύνης περιέχει ως βασικό συστατικό του την ορθή αξιολόγηση (‘το τα εαυτού λαμβάνειν’) ως παραδειγματικό στοιχείο απόδοσης κοινωνικής δικαιοσύνης.

.

Επειδή όμως πολιτική είναι η υποβολή της φιλοσοφίας εις την βάσανο της καθημερινής πραγματικότητας, σε τρία επόμενα άρθρα, ως συνέχεια του παρόντος, θα εξετάσουμε πιο αναλυτικά τα όσα παράλογα εκτυλίσσονται τελευταίως περί την αξιολόγηση στο Δημόσιο και, μαζί, κάποιες προτάσεις για ορθολογική χρήση της αξιολογικής διαδικασίας.