Η έρευνα της Eteron με τη συνεργασία της aboutpeople θα είχε χαθεί κάπου στα ψιλά της ειδησιογραφίας αν κάποιοι δεν μετέφραζαν αυθαίρετα το ερώτημα "με ποιο κόμμα αισθάνεστε πιο κοντά" ως πρόθεση ψήφου. Αυτό ήταν αρκετό για να υπάρξουν τίτλοι σε έντυπα και ηλεκτρονικά ΜΜΕ σχετικά με την διψήφια διαφορά της ΝΔ (34,7%) από τον ΣΥΡΙΖΑ (22,4%) και την συνεχιζόμενη άνοδο του ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ (16%).
Ωστόσο, η έρευνα -αν διαβαστεί με προσοχή- προσφέρει μια σειρά από χρήσιμα συμπεράσματα για το πως σκέφτεται και αισθάνεται η ελληνική κοινωνία, ύστερα από 10 και πλέον χρόνια κρίσης και μια διετία πανδημίας με καραντίνες, μέτρα και εγκλεισμούς.
Πριν μιλήσουμε για την ουσία να πούμε ότι, σύμφωνα με την ταυτότητα της έρευνας, το συνολικό δείγμα ήταν 1.659 άτομα ηλικίας 17 ετών και άνω, με τα 1.220 να απαντούν σε ηλεκτρονικές συνεντεύξεις μέσω διαδικτύου και τα 439 μέσω τηλεφωνικών συνεντεύξεων που πραγματοποιήθηκαν από τη Μονάδα Ερευνών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.
Απογοητευμένοι από τη Δημοκρατία
Και πάμε τώρα σε κάποια βασικά συμπεράσματα που αποκωδικοποιούν την κοινωνική-πολιτική ταυτότητα του Έλληνα του 2022. Καταρχάς, σε ποσοστό σχεδόν 70% είναι απογοητευμένοι από την λειτουργία της Δημοκρατίας στην χώρα μας, με την μεγάλη πλειοψηφία αυτών να είναι νέοι σε ηλικία, με χαμηλό εισόδημα και να αυτοτοποθετούνται στην Αριστερά. Ακόμα μεγαλύτερο είναι το ποσοστών εκείνων που εκτιμούν ότι η Δημοκρατία στην Ελλάδα θα ήταν καλύτερη με λαϊκές συνελεύσεις και δημοψηφίσματα, ενώ -48 χρόνια μετά την πτήση της χούντας- υπάρχει ακόμα ένα σχεδόν 15% που υποστηρίζει ότι σε ορισμένες περιπτώσεις η δικτατορία είναι ίσως καλύτερη.
Ενδιαφέρον έχει επίσης ότι ενώ πάνω από 7 στους 10 πιστεύουν ότι η διάκριση ανάμεσα στην πρόοδο και τη συντήρηση παραμένει σημαντική στην εποχή μας, στις επιμέρους απαντήσεις τους τοποθετούνται ξεκάθαρα προς συντηρητική, αντιμεταναστευτική, ισλαμοφοβική κατεύθυνση, με την θρησκεία σημαντική για τη ζωή τους. Εξάλλου, η Αστυνομία είναι ο πρώτος σε εμπιστοσύνη θεσμός, με τη Δικαιοσύνη και το Κοινοβούλιο να είναι αρκετά πιο κάτω.
Και οι αντιφάσεις ξεκινούν
Η πρώτη ξεκάθαρη αντίφαση έρχεται όταν ενώ έννοιες όπως η ανταγωνιστικότητα και η Οικονομία της Αγοράς αντιμετωπίζονται θετικά από την μεγάλη πλειοψηφία, άλλες συγγενικές έννοιες όπως οι ιδιωτικοποιήσεις, ο νεοφιλελευθερισμός και ο καπιταλισμός είναι σχεδόν μειοψηφικές.
Η αντίφαση συνεχίζεται με το 52,7% να θεωρεί καλύτερο ένα οικονομικό σύστημα που στηρίζεται περισσότερο στην ελεύθερη αγορά, αλλά ταυτόχρονα το 44,8% εκτιμά ότι το κράτος δεν επεμβαίνει αρκετά και επιτρέπει στον ιδιωτικό τομέα να δρα ασύδοτος.
Ξεκάθαρα υπέρ του δημόσιου χαρακτήρα είναι οι απαντήσεις που αφορούν τις κοινωνικές πολιτικές του κράτους όπως η Παιδεία, η Υγεία, το συνταξιοδοτικό, το νερό, η ενέργεια, οι μεταφορές αλλά και οι τράπεζες, παρόλο που για χρόνια ανήκαν στον σκληρό πυρήνα της ιδιωτικής πρωτοβουλίας.
Νέες αντιφάσεις φανερώνονται με απαντήσεις στις οποίες οι Έλληνες από την μία ζητούν να αυξηθούν οι φόροι στους πλούσιους, από την άλλη θεωρούν λάθος τα επιδόματα στους φτωχούς. Από την μία πιστεύουν ότι το κράτος πρέπει να αυξήσει τη διάρκεια και το ποσό των επιδομάτων ανεργίας, αλλά από την άλλη εκτιμούν ότι όταν το κράτος δίνει πολλά επιδόματα, μαθαίνει τους πολίτες να μην προσπαθούν.
Κεντρώοι αλλά όχι φιλελεύθεροι
Σε ότι αφορά την ιδεολογικοπολιτική ταυτότητα των Ελλήνων, ενώ Κέντρο-Κεντροαριστερά-Αριστερά συγκεντρώνουν συντριπτικά τις περισσότερες θετικές αναφορές, και παρά την πολύχρονη ισχυρή παρουσία του βενιζελισμού στην χώρα μας, ο Φιλελευθερισμός ως πολιτικό ρεύμα έχει χαριστεί -ίσως οριστικά- σε Κεντροδεξιά και Δεξιά. Και για αυτό μάλλον αρνητικό ρόλο έχει παίξει η χρόνια σύγχυση του κοινωνικού φιλελευθερισμού με τον οικονομικό φιλελευθερισμό, δηλαδή τον «τρισκατάρατο» νεοφιλελευθερισμό. Θετικά τα ευρήματα με την χαμηλή αποδοχή της ακροδεξιάς και του λαϊκισμού, αν και ο εθνικισμός «αντέχει». Ισχυρές αντιστάσεις υπέρ του προβάλει και ο κομμουνισμός.
Ενδιαφέρον έχει και η «ακτινογραφία» των ανθρώπων που αισθάνονται θετικά απέναντι στην Σοσιαλδημοκρατία. Αξιολογείται θετικά κυρίως από τις ηλικίες 55 και άνω, με υψηλότερη αποδοχή στην ανώτερη τάξη και τις εύπορες οικονομικά ομάδες.
Ξεκάθαρα υπέρ Ε.Ε. και ευρώ
Για το τέλος άφησα κάτι ακόμα θετικό από τα αποτελέσματα της έρευνας, αλλά εξίσου αντιφατικό. Αν και η εμπιστοσύνη στην Ε.Ε. συγκεντρώνει μόλις 38,3%, η συνολική αποτίμηση από τη συμμετοχή της Ελλάδας στην Ένωση είναι θετική για το 67%. Παράλληλα, οι πολίτες δηλώνουν υπέρ της παραμονής στο ευρώ σε ποσοστό 69,8%, ενώ μόλις το 21,8% υπέρ της επιστροφής στη δραχμή.
Ανακεφαλαιώνοντας, παρατηρούμε ότι η ελληνική κοινωνία ζει κάπως μπερδεμένη, μέσα από τις αντιφάσεις της αλλά ταυτόχρονα δεν αρνείται να κάνει ξεκάθαρες επιλογές όταν αυτό απαιτείται. Ωστόσο, έχει αφήσει πίσω της τις κάθετες πολιτικές διαιρέσεις του παρελθόντος και δεν φοβάται να υιοθετήσει ιδέες του «αντίπαλου» αν τις κρίνει θετικά.