Είναι σχεδόν μίζερο, αλλά και ενδεικτικό της πολιτικής ένδειας του τόπου μας, κάθε τόσο να ανατρέχουμε στις προσωπικότητες του παρελθόντος και με πικρία να λέμε «αν ζούσε ο τάδε ή η τάδε…». Υπάρχουν, ωστόσο, μερικές ελάχιστες περιπτώσεις που αξίζει να τις μνημονεύουμε και να τις θυμόμαστε, ιδίως στις σημερινές δύσκολες συνθήκες, όπου οι «διαφορετικές» φωνές είναι περίπου ποινικοποιημένες.
Μια τέτοια μοναδική προσωπικότητα ήταν ο Λεωνίδας Κύρκος, ο οποίος μας «άφησε» πριν από ένα χρόνο, δημιουργώντας ένα τεράστιο κενό, διαψεύδοντας τη γνωστή ρήση του Ντε Γκωλ «τα νεκροταφεία είναι γεμάτα από αναντικατάστατους».
Θα είχε σημασία να ακούγαμε τη φωνή του να μας σχολιάζει τις συνθήκες που βιώνει η ελληνική κοινωνία και με τη διορατική του σκέψη να μας έλεγε τις (πάντα ρεαλιστικές) προτάσεις του για την έξοδο από την κρίση.
Ήταν Ιούλιος του 2010, λίγες μόλις εβδομάδες μετά την ίδρυση της Δημοκρατικής Αριστεράς. Μια μεγάλη παρέα, ανάμεσά τους ο επιστήθιος φίλος του Λ. Κύρκου και γραμματέας της ΔΗΜΑΡ, Σπύρος Λυκούδης, ο γράφων και άλλοι σύντροφοι, πηγαίναμε για φαγητό με τον Λεωνίδα. Με ύφος που διεκδικούσε σοβαρή και τεκμηριωμένη απάντηση μας ρωτούσε: «Είμαστε αντίθετοι και ορθώς στο (πρώτο) μνημόνιο. Λέμε, όμως, στον κόσμο από πού θα βρούμε τα χρήματα που μας δίνει η τρόικα, διότι αλλιώς φοβάμαι ότι σε λίγο δεν θα υπάρχουν τα λεφτά για μισθούς και συντάξεις;»!
Όσοι έχουν συναναστραφεί με τον Λεωνίδα γνωρίζουν ότι σιχαινόταν να ακούει ευχολόγια και όμορφα λόγια. Από τις πρώτες μέρες της ίδρυσης της ΔΗΜΑΡ αναζητούσε τις επεξεργασίες του κόμματος. Τι και αν είχαμε μόλις λίγες εβδομάδες ζωής, ο Κύρκος έπαιρνε τηλέφωνο τον Δημήτρη Χατζησωκράτη και τους υπόλοιπους συντρόφους που είχαν την ευθύνη των προγραμματικών ζητημάτων και τους ρωτούσε τι λέμε για το ένα ή το άλλο κρίσιμο θέμα. Έμενε ικανοποιημένος μόλις του πήγαιναν οι σύντροφοι κοστολογημένα προγράμμα και θέσεις. Από την άλλη όλα αυτά τα χρόνια πόσες φορές τον ακούσαμε να μας λέει «αυτά είναι βλακείες, τα λέγαμε και πριν από 30 χρόνια».
Ο Λεωνίδας έως και την τελευταία μέρα της ζωής του διάβαζε και μας συνιστούσε βιβλία, με έμφαση σε αυτά της ιστορίας και της εξωτερικής πολιτικής. Χωρίς παρωπίδες και χωρίς ιδεοληψίες. Για παράδειγμα, λίγους μήνες πριν το θάνατό του ζήτησε να γνωρίσει ένα γνωστό δημοσιογράφο και συγγραφέα από το χώρο της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς, παρότι κατά καιρούς του είχε ασκήσει σφοδρή κριτική. Όταν με εύλογη απορία του είπα ότι ο συγκεκριμένος είναι φανατικός πολέμιός του, με ύφος που δεν σήκωνε δεύτερη κουβέντα μου είπε «να ακούς και να διαβάζεις τους μορφωμένους ανθρώπους ανεξάρτητα από το αν διαφωνείς μαζί τους». Πράγματι η συνάντηση έγινε και ο Λεωνίδας απόλαυσε τη συζήτηση μαζί του!
Ήταν φιλόμουσος και βαθύς γνώστης της κλασικής μουσικής. Συχνά η κοινή μας φίλη, Χριστίνα Πουλίδου, διηγείται την ιστορία από μια επίσκεψη του Λ. Κύρκου το 2009 στο Φεστιβάλ Μουσικής της Σύρου. Η βραδιά περιλάμβανε Μότσαρτ και Σοστακόβιτς. Ενώ το πρόγραμμα (υποτίθεται ότι) τελείωσε, ο Λεωνίδας δεν ήθελε να φύγει, επιμένοντας ότι έχει και άλλο, στέλνοντας την παρέα που τον συντρόφευε να ζητήσει…περίπου εξηγήσεις από τον καλλιτεχνικό διευθυντή. Πράγματι, ο είχε δίκιο, καθώς ο διευθυντής ομολόγησε ότι «παίξαμε το μισό διότι δεν είμαστε έτοιμοι» και ότι «δεν περιμέναμε ότι θα έχουμε τόσο καταρτισμένο κοινό»!
Ο καθένας από αυτούς που γνώρισαν τον Κύρκο έχει να διηγηθεί άπειρες ιστορίες. Μικρές και μεγάλες, αλλά πάντα διδακτικές. Ο Μιτεράν συνήθιζε να λέει «αν θες να δεις προς τα πού πάνε τα πολιτικά πράγματα, κοίτα τους κόλακες, έχουν αλάνθαστο κριτήριο». Ο Λεωνίδας έκανε ακριβώς το ανάποδο. Μονίμως πήγαινε κόντρα στο ρεύμα, γεγονός που είχε οδηγήσει τον Καραμανλή να του πει «Κύρκο είσαι σε λάθος εποχή, σε λάθος κόμμα και σε λάθος χώρα».
Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς; Τις θέσεις του για την ΕΟΚ, το μακεδονικό, τις συνεργασίες των προοδευτικών δυνάμεων, το μέτωπο των δημοκρατικών δυνάμεων την περίοδο της χούντας, το Κυπριακό.
Και βεβαίως πέρα από την ξεχωριστή αγωνιστική διαδρομή στο αριστερό κίνημα(12 χρόνια φυλακή, καταδικασμένος σε θάνατο κ.α), η προσωπική στάση ζωής, η οποία ήταν απολύτως εναρμονισμένη με όσα πρέσβευε ως γνήσιος αριστερός. Θυμούνται πολλοί τον Κύρκο να αποκτά αυτοκίνητο μετά τα 60, διότι, όπως συνήθιζε να λέει «όταν ο μέσος εργαζόμενος δεν έχει αυτοκίνητο, πώς μπορώ να έχω εγώ». Και φυσικά το εννοούσε. Δεν ήταν από αυτούς που χάιδευε τα αυτιά του λαϊκισμού…
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ανησυχούσε για την τροπή που είχαν πάρει στη χώρα μας τα φαινόμενα βίας. Επέμενε ότι η δημοκρατία μας βρισκόταν σε κίνδυνο. Είχε απέχθεια με τους προπηλακισμούς, τις προγραφές πολιτικών, τις μούτζες στο κοινοβούλιο, την απαξίωση των θεσμών.
Ο καλύτερος επίλογος είναι το (προφητικό) αποχαιρετιστήριο που είχε γράψει το 2006(!) όταν έβλεπε ότι πλησίαζε το τέλος της ζωής του: «Φεύγω. Ζήσαμε -η γενιά μου- μια συναρπαστική περιπέτεια, γνώρισα από κοντά τη φτώχεια, τους κατατρεγμούς, τη φρίκη. Αλλά σε διαλείμματα και τη χαρά. Και έβαλα το λιθαράκι μου στον αγώνα για το φως, το δίκαιο και την ανθρωπιά. Ένιωσα συντετριμμένος όταν έσβησε το κόκκινο αστέρι στην κορυφή του Κρεμλίνου βουτηγμένο στη βία, το ψέμα και την ντροπή. Άλλα πίστεψαν οι άνθρωποι, άλλα λάλησαν οι προφήτες.
Όπως άλλος ήταν ο σοσιαλισμός για τον οποίο αγωνιστήκαμε και γι’ αυτόν τον σοσιαλισμό, με δημοκρατία, ελευθερία και σεβασμό στον κάθε άνθρωπο να συνεχίσετε τον αγώνα, γιατί δεν έχει άλλη λύση ο κόσμος. Φεύγω, σας χαιρετώ όλους, και εσάς που πορευτήκαμε μαζί και εσάς τους άλλους τής κάθε φορά αντίπερα όχθης, και έχω μόνο ένα να σας πω: σύγκρουση ιδεών, όχι βία και μισαλλοδοξία, δεν οδηγούν πουθενά, γεια σας».
ΥΓ 1: Το αποχαιρετιστήριο μήνυμα διάβασε ο γιός του Μίλτος στην πολιτική κηδεία του Λεωνίδα. Το «μήνυμα» βρήκε ο Μίλτος «σκαλίζοντας» τα συρτάρια του πατέρα του, μια μέρα πριν την κηδεία.
ΥΓ 2: Όσοι γνωρίσαμε και πορευτήκαμε δίπλα του, άλλος περισσότερο και άλλος λιγότερο, είμαστε τυχεροί και του χρωστάμε. Μας δίδαξε ήθος, αξιοπρέπεια και λογική. Και πάνω από όλα συναίσθημα.
*Ο Ανδρέας Ε.Παπαδόπουλος είναι δημοσιογράφος, εκπρόσωπος τύπου της ΔΗΜΑΡ.