Προσωπικά δεν ταυτίζω την σταλινική αριστερά με τους ναζί. Και αυτό, για έναν και μόνο λόγο: Επειδή η σταλινική αριστερά, μέσα στους κόλπους της, παράγει την ίδια της την αμφισβήτηση και τους αμφισβητίες της. Οι οποίοι συχνά, όταν απελευθερώνονται από τον σταλινισμό, αναδεικνύονται σε φωτισμένες μορφές της δημοκρατικής σκέψης.
Ο κατάλογος τέτοιων φωτισμένων ανθρώπων, αλλά και κινημάτων, είναι ατελείωτος. «Ονόματα σαν προσευχές», που θα ‘λεγε και ένας ποιητής, ο οποίος είναι και ο ίδιος μία τέτοια περίπτωση φωτισμένου ανθρώπου, που δραπέτευσε από τον σταλινισμό.
Και η γέννηση της εσωτερικής αμφισβήτησης δεν είναι τυχαία. Προφανώς οφείλεται στο γεγονός ότι η σταλινική αριστερά κατατρύχεται από μία θηριώδη εσωτερική αντίφαση και υποκρισία: Άλλο σκέφτεται, άλλο διακηρύσσει και άλλο πράττει.
Έτσι, ενώ με βάση τις διακηρυγμένες αρχές των "προφητών" της και τις διακηρύξεις της, εμφανίζεται ως προϊόν της ιστορίας του ανθρωπισμού, εν τούτοις κατέληξε στα Γκουλάκ, ως «εκτροπή» από τις αρχές αυτές.
Γι’ αυτό άλλωστε την είπαν και "πανουργία της ιστορίας".
Ενώ στους ναζί αντίθετα, δεν υπάρχει καμία εσωτερική αντίφαση. Κάνουν αυτό που λένε και λένε αυτό που κάνουν.
Γι’ αυτό και οι ναζί δεν παράγουν, ούτε μπορούν να παραγάγουν εσωτερικές αμφισβητήσεις και κατ’ ακολουθίαν αμφισβητίες.
Αφού, όταν σκοτώνουν και μάλιστα οργανώνοντας βιομηχανίες θανάτου, υλοποιούν με ακρίβεια τις ρήσεις των «προφητών» τους για τον θάνατο όλων αυτών, που θεωρούν ότι θα «μολύνουν» το αίμα.
Και αφού ορίσαμε τη διαφορά, ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ είναι ακριβώς μία τέτοια περίπτωση, που γέννησε η εσωτερική αντίφαση της σταλινικής Αριστεράς. Ένας φωτισμένος αλλά και γενναίος άνθρωπος.
Διότι αντιπαρατέθηκε με την ίδια την «πανουργία της ιστορίας». Η οποία μετέτρεψε το μεγαλύτερο, μαζί με τον Χριστιανισμό, «ανθρωπιστικό κίνημα» της ιστορίας - έτσι αποκαλεί το κομμουνιστικό κίνημα ο Καρλ Πόππερ στο έργο του «Η ανοιχτή κοινωνία και οι εχθροί της» - σε μία τερατώδη ανθρωποφαγία.
Αλλά ταυτόχρονα και τραγικός. Γιατί στο τέλος αποδείχτηκε ότι η ύβρις που γέννησε το τέρας του ολοκληρωτισμού και του σταλινικού τρόμου, δεν μεταρρυθμίζεται. Μόνον καταλύεται.
Μία συνθήκη που κατέστρεψε και τον ίδιο, σαν ήρωα τραγωδίας…
Παρ' όλα αυτά η θητεία του δεν έφερε το τέλος της ιστορίας, όπως ειπώθηκε, αλλά είναι μία νέα αρχή, μία νέα γέννηση για την ανθρώπινη ιστορία. Η οποία, θα πάει πέρα από τον Πούτιν.
Γι’ αυτό ο Γκορμπατσώφ θα μείνει στους Μεγάλους της Ιστορίας.