Η πρόσφατη απονομή του Βραβείου Νόμπελ Οικονομίας στους Νταρόν Ατζέμογλου,   Σάιμον Τζόνσον και Τζέιμς Ρόμπινσον δείχνει είναι κάτι παραπάνω από την επιβράβευση της έρευνας και της επιστημονικής αρτιότητας τους. Δείχνει μια ουσιαστική μετατόπιση του δημοσίου διαλόγου αναφορικά με την σημαντικότητα των θεσμών και τον καθοριστικό τους ρόλο στην ευημερία της κοινωνίας.

Παράλληλα αποτελεί και μια μικρή -ίσως όχι και τόσο μικρή- στην μάχη για το λεγόμενο «ανοιχτό». Και λέω νίκη γιατί πρόκειται μια σύγκρουση, μια σύγκρουση αξιών, μια σύγκρουση δύο κοσμοθεωριών.

Από την μια βρίσκεται το κλειστό όπου σε προνομιακή θέση βρίσκονται οι λίγοι μέσα σε ένα σύστημα που βάζει απέναντι τους πολλούς. Οι λεγόμενοι κλειστοί θεσμοί (extractive) όπως χαρακτηριστικά τους ορίζουν οι Ατζέμογλου – Ρόμπινσον «συγκεντρώνουν την εξουσία στα χέρια μιας μικρής ελίτ και θέτουν ελάχιστους περιορισμούς στην άσκηση της εξουσίας»

Όταν οι κλειστοί πολιτικοί και οικονομικοί θεσμοί συνεργούν δημιουργούν μια δραματική «καμπύλη ανατροφοδότησης» που βάζει εμπόδια σε καθετί «ανοιχτό».

Στον αντίποδα ορίζουν ως ανοιχτούς θεσμούς «τους πολιτικούς θεσμούς που είναι επαρκώς συγκεντρωτικοί και πλουραλιστικοί». Είναι αυτοί οι θεσμοί οι οποίοι καθιστούν εξαιρετικά δύσκολο των σφετερισμό της εξουσίας και κατ’ επέκταση της ίδιας της Δημοκρατίας.

Πώς ερμηνεύεται όμως η σύγκρουση με θετικό πρόσημο στην πολιτική; Και όμως ερμηνεύεται.

Είναι η σύγκρουση με ότι μας κρατάει πίσω. Με νοοτροπίες, με τακτικές, με την αδιαφάνεια, με την αντιθεσμικότητα, με την αλαζονεία. Είναι η απαραίτητη μάχη που πρέπει και οφείλει να συμβάλει κάθε δημοκρατικός πολίτης. Χωρίς στεγανά, χωρίς ναι μεν, αλλά και με όπλο τις αξίες, αυτές τις πανανθρώπινες αξίες που αποτελούν πεμπτουσία της Δημοκρατίας. Άλλωστε αυτή η μάχη θα δοθεί πρωτίστως στο πεδίο των Ιδεών.

Η Αλλαγή Παραδείγματος στην άσκηση της πολιτικής είναι επιτακτική ανάγκη, μια ανάγκη που ζητά επιτακτικά η ίδια η κοινωνία.