Η φθίνουσα πορεία των σημερινών πολιτικών κομμάτων είναι εμφανής. Δημιουργήματα μιας άλλης εποχής, τα κόμματα έχασαν τον ρόλο τους, κυρίως έχασαν την αξιοπιστία τους λόγω της αποτυχίας τους να διαχειρισθούν την κρίση, ενώ ο τρόπος λειτουργίας τους θυμίζει περισσότερο ιδιωτικές λέσχες, παρά ζωντανά όργανα της δημοκρατίας. Γεννήθηκαν, εξελίχθηκαν και έδρασαν σε ένα τοπίο κοινοβουλευτικής δημοκρατίας το οποίο ταυτίζονταν με κοινωνιολογικά και οικονομικά δεδομένα που δεν υπάρχουν πλέον. Εξέφρασαν μια εποχή, ταυτίστηκαν με αυτήν και με τις πρακτικές της και δημιούργησαν ένα σύστημα εξουσίας που βρίσκεται στο τέλος του. Το φαινόμενο είναι βέβαια διεθνές και παρά τις εθνικές ιδιομορφίες, η ενεργητική ή παθητική δυσπιστία των πολιτών προς τα κόμματα αυξάνεται.
Τα κόμματα που έχουμε αρκούνται σήμερα σε μια ανακατανομή των ρόλων, δεν παράγουν πλέον πολιτική. Οι σχεδιασμοί γίνονται από άλλους παράγοντες και οι αποφάσεις λαμβάνονται ερήμην των κομμάτων. Το σύστημα έφτασε στα όριά του και χρειάζεται ριζική αναμόρφωση με κύριο αίτημα την επικυριαρχία της πολιτικής. Η νέα εποχή προϋποθέτει και μια νέα πολιτική λογική. Η ανασύνθεση του υπάρχοντος κομματικού συστήματος, ακόμα κι αν πετύχει θα είναι προσωρινή, επειδή οι πραγματικές ανάγκες της χώρας (οικονομία, κοινωνία, νεολαία, ανεργία, χρέος, κλπ) είναι τρομακτικές και επιτάσσουν άλλους ρυθμούς και άλλο μοντέλο δράσης, κατανάλωσης και κυρίως παραγωγής. Επιτάσσουν ειδικότερα την επεξεργασία ενός σχεδίου βιώσιμης ανάπτυξης για τη χώρα. Εκεί πάσχει κυρίως το υπάρχον πολιτικό προσωπικό, επειδή βλέπει τον κόσμο μέσα από την ανακατανομή των ρόλων του ίδιου θιάσου. Ρόλων βέβαια προκαθορισμένων, ελεγχόμενων και ανώδυνων. Επομένως λίγο περισσότερη ή λιγότερη κεντροδεξιά ή κεντροαριστερά δεν λύνει το ζήτημα: χρειάζεται συστημική απάντηση σε μια συστημική πρόκληση.
Αυτό δεν έχει ακόμα απαντηθεί, αυτός ή αυτοί που θα το κάνουν θα έχουν το προβάδισμα για την επόμενη φάση, τη νέα εποχή. Συμβολικά και ουσιαστικά χρειάζονται ιδέες που θα εκφράζουν την ελπίδα, την προοπτική της χώρας. Και φυσικά χρειάζονται άφθαρτα πρόσωπα κύρους που θα εκφράζουν το λαϊκό αίτημα της ριζικής ανανέωσης. Ούτε λοιπόν η απομίμηση του πρόσφατου παρελθόντος αρκεί, ούτε η ανακατανομή των ρόλων των σημερινών κομμάτων εξουσίας. Ολα θα σαρωθούν από την πίεση των πραγματικών αναγκών, δεν υπάρχουν γιατροσόφια. Εκεί φτάσαμε, στο τέλος, δηλαδή στην ελπίδα.
Γι αυτό η επιστροφή της πολιτικής και ο τρόπος λειτουργίας των θεσμών σήμερα είναι σημαντικότατο θέμα. Πέρα από το γενικότερο θέμα της αλλαγής κι όχι απλά της αναθεώρησης του Συντάγματος και της συνακόλουθης αλλαγής του Πολιτεύματος από Προεδρευομένη σε Προεδρική Δημοκρατία, πρέπει να φαντασθούμε κι ένα σύστημα αντιπροσώπευσης των πολιτών πιο άμεσο, πιο δημοκρατικό και κυρίως πιο λειτουργικό. Μπορούμε να έχουμε μια Βουλή των Ελλήνων αντάξια της αποστολής της. Για να γίνει αυτό πρέπει να έχουμε στη Βουλή των Ελλήνων πολλούς ανεξάρτητους βουλευτές κι όχι μόνο βουλευτές που ανήκουν σε κόμματα. Ενας κρίσιμος αριθμός ανεξάρτητων βουλευτών μπορεί να αλλάξει τα δεδομένα και τον τρόπο λειτουργίας του κοινοβουλίου. Εννοείται ανεξάρτητοι βουλευτές οποίοι θα ψηφίζουν ανεπηρέαστα, ελεύθερα, κατά συνείδηση. Οι πλειοψηφίες ή οι μειοψηφίες θα διαμορφώνονται ανάλογα με τα θέματα, τον δημόσιο διάλογο, την αποδοχή των επιχειρημάτων, την ενσωμάτωση των τροπολογιών και την ποιότητα των νομοθετημέτων. Η αρχή της δεδηλωμένης θα βρει μια άλλη εφαρμογή και η κυβέρνηση θα υφίσταται τον δημοκρατικό έλεγχο της Βουλής καθημερινά. Θα έχει την ευθύνη των κινήσεων, αλλά θα πρέπει να πείθει κάθε φορά τους βουλευτές, αντί να τους απειλεί με μέτρα κομματικής πειθαρχίας.
Μέχρι που να αξιώσουμε και να επιβάλλουμε ως πολίτες την λειτουργία κομμάτων αρχών, κομμάτων που σέβονται τους θεσμούς και την κοινωνία, οι ανεξάρτητες προσωπικότητες στη Βουλή μπορούν να λειτουργήσουν δυναμικά, θετικά, συνθετικά, δημιουργικά, και να καλύψουν το σημερινό πολιτικό κενό. Κενό προτάσεων, κενό πολιτικής. Κενό αδιαφορίας, απογοήτευσης, αποχής, οργής. Κενό που είναι όμως επικίνδυνο για τη δημοκρατία και τον τόπο.
Η υπάρχουσα νομοθεσία για τις εθνικές εκλογές προβλέπει την δυνατότητα πρότασης και ανάδειξης και ανεξάρτητων υποψηφίων. Η αξιοποίηση αυτής της δυνατότητας σε εθνική κλίμακα και με οργανωμένο τρόπο, θα μπορούσε να αποτελέσει ένα νέο τρόπο πολιτικής παρέμβασης των πολιτών. Σήμερα οι ανεξάρτητοι βουλευτές προέρχονται κυρίως από διαγραφές ή διασπάσεις κομμάτων, ενώ αυτό που προτείνω είναι η συστηματική χρήση των υφισταμένων νομοθετικών προβλέψεων για γενίκευση των ανεξάρτητων υποψηφιοτήτων. Ετσι οι πολίτες θα επιλέγουν οι ίδιοι τους υποψήφιους, θα τους προτείνουν, θα τους ψηφίζουν και θα τους ελέγχουν καθόλη τη διάρκεια της κοινοβουλευτικής τους θητείας.
Θα πρόκειται στην ουσία για πρωτοβουλία υπερφαλάγγισης των κομμάτων εξουσίας, αν και τα κόμματα αυτά, αμυνόμενα και πιασμένα από τα γνωστά προνόμιά τους θα συνεχίσουν να υπάρχουν με μικρότερη επιρροή. Πρόκειται για μια νέα μέθοδο βελτίωσης της εκπροσώπησης, της δημοκρατίας και ανάδειξης του ενεργού ρόλου των πολιτών. Στόχος είναι μια νέα σχέση πολίτη και πολιτικής, με κύριο αίτημα την ποιότητα των δημοσίων πολιτικών και της δημοκρατίας.
Πρακτικά ωστόσο τίθεται το θέμα του ορίου που θέτει ο νόμος, δηλ. του ορίου του 3%. Για να ξεπεράσει ένας μεμονωμένος υποψήφιος αυτό το όριο είναι δύσκολο έως αδύνατο. Γι αυτό είναι απαραίτητη, η ίδρυση ενός «κόμματος ανεξάρτητων υποψηφίων βουλευτών». Με τον τρόπο αυτό όχι μόνο είναι δυνατή η εκλογή ανεξάρτητων βουλευτών, αλλά είναι σχετικά εύκολο να εκλεγούν αρκετοί από αυτούς. Τα μικρά κόμματα που δοκίμασαν και ξαναδοκίμασαν να εκλέξουν βουλευτές και απέτυχαν, εφόσον το όριο αυτό του 3% δεν φαίνεται να αλλάζει, δεν έχουν άλλο τρόπο παρά να συνεργασθούν, αφήνοντας πίσω τις παλιές πρακτικές, αρχηγιλίκια και ανταγωνισμούς, προτείνοντας ως υποψηφίους ανεξάρτητες προσωπικότητες. Ετσι θα εκπροσωπηθεί στη Βουλή και το σημαντικό ποσοστό ψηφοφόρων των μικρών κομμάτων που κυμαίνεται συνολικά από 5% μέχρι και 19%.
Η ύπαρξη μιας ισχυρής ομάδας ανεξάρτητων βουλευτών δημοκρατικής φιλοσοφίας θα οδηγήσει εκ των πραγμάτων σε περισσότερη δημοκρατία, διαφάνεια και αξιοκρατία. Θα αναγκάσει τα κόμματα να αλλάξουν τακτική, θα βοηθήσει στην ουσιαστική αλλαγή, στην εμπέδωση κλίματος συνεργασίας, συνεννόησης, διαλόγου, συναίνεσης. Σήμερα ο τόπος έχει ανάγκη από πραγματική και όχι απλά κομματική δημοκρατία, από ένα νέο τρόπο άσκησης της πολιτικής, από ένα νέο τρόπο λειτουργίας της δημοκρατίας.
Οι θεσμοί και πρώτα η Βουλή χρειάζονται ανανέωση, η κρίση μας απέδειξε ότι χρειάζεται μια άλλη προσέγγιση: η οικονομία πρέπει να υπηρετεί την κοινωνία, η πολιτική πρέπει να τεθεί υπό τον έλεγχο της δημοκρατίας. Αφού τα σημερινά κόμματα δεν θέλουν ή δεν μπορούν να αναλάβουν τις ευθύνες τους, εμείς οι πολίτες είμαστε υποχρεωμένοι να παρέμβουμε. Το πρώτο βήμα, ο καταλύτης, ας είναι αυτό, η κατάλληλη προετοιμασία για τις επόμενες εθνικές εκλογές με στόχο την εκλογή πολλών ανεξάρτητων βουλευτών. Το κομματικό σύστημα θα χάσει, αλλά η δημοκρατία θα κερδίσει.