Στον ιδιότυπο δικομματισμό που υπάρχει αυτή την στιγμή έχει υπάρξει μια μετατόπιση και των δύο αυτών κομματικών σχηματισμών από το κέντρο προς τα άκρα. Χαρακτηριστικό και των δύο χώρων η παροχολογία και ο λαϊκισμός (με δεξιό και αριστερό λεξιλόγιο αντίστοιχα) που στηρίζεται στο κλασσικό μοντέλο της πολιτικής της ατάκας, χωρίς συγκεκριμένο ρεαλιστικό πρόγραμμα, και με πλήρη εξάρτηση από επαγγελματικές συντεχνίες ή επιχειρηματικά συμφέροντα. Σε ότι αφορά την ΝΔ μετακινείται σταδιακά προς την λαϊκή εθνοπατριωτική δεξιά (φοβούμενη την διαρροή προς ΧΑ και ΑΝΕΛ) εγκαταλείποντας τους κεντρώους μεταρρυθμιστές που έχει και σε ότι αφορά τον ΣΥΡΙΖΑ ακολουθεί στην καλύτερη περίπτωση μια αριστερή ρητορεία βγαλμένη από την αριστερή πτέρυγα του ΠΑΣΟΚ με όρους περασμένων δεκαετιών.
Ανάμεσα σε αυτούς τους δύο πόλους αυτή την στιγμή βρίσκονται 2 υπαρκτά κοινοβουλευτικά κόμματα. Η μεν ΔΗΜΑΡ αλληθωρίζει πια ξεκάθαρα προς τον ΣΥΡΙΖΑ και είναι θέμα χρόνου η απορρόφησή της, το δε επίσημο θεσμικό ΠΑΣΟΚ χωρισμένο στα δύο πρακτικά είτε κοιτάει προς μια συνεργασία κάποιων στελεχών με την Σαμαρική Δεξιά είτε είναι έτοιμο και αυτό να ακολουθήσει τους υπόλοιπους συντρόφους προς τον ΣΥΡΙΖΑ ακολουθώντας αντίστοιχη ρητορική. Ότι έχει να ειπωθεί σε “αριστερό” λόγο έχει ήδη καλυφθεί είτε από το εναπομείναν ΠΑΣΟΚ είτε από την αριστερόστροφη ΔΗΜΑΡ είτε από τον ΣΥΡΙΖΑ. Και προφανώς ακόμα και η λέξη μεταρρύθμιση για αυτούς εκφωνείται με διαφορετικό τρόπο από ότι εκφωνείται από ανθρώπους του χώρου.
Τι μένει τελικά; Μπορούμε να καταθέσουμε κάποιες ενδεικτικές σκέψεις. Σίγουρα μένει χώρος για όσους αποδέχονται ξεκάθαρα και χωρίς περιστροφές την συμμετοχή μας στο διεθνές οικονομικό σύστημα της ελεύθερης αγοράς. Όσο απλό και αν φαίνεται η θέση αυτή δεν εκφέρεται κυρίως με την διεθνιστική της διάσταση. Την ίδια στιγμή σε ότι αφορά το δημόσιο φαίνεται ότι δεν είναι αμελητέος ο χώρος των δημόσιων λειτουργών που αντιλαμβάνονται και το ανταγωνιστικό περιβάλλον του ιδιωτικού τομέα αλλά έχουν παράλληλα απαίτηση από μια δημόσια διοίκηση που δεν έχει διαφορά από τον ιδιωτικό τομέα τόσο σε υποχρεώσεις αλλά και σε αμοιβές.
Σε επίπεδο διακυβέρνησης ένας λόγος που δεν εκφέρεται είναι ο σχετικός με την φεντεραλιστική προοπτική της Ευρώπης. Μια σημαντική και αναπόφευκτη προοπτική που θα βοηθήσει στην διατήρηση του ευρωπαϊκού τρόπου ζωής στο ανταγωνιστικό διεθνές περιβάλλον. Προοπτική που θα δημιουργήσει το πλαίσιο λειτουργίας της ΕΕ με κοινή πολιτική σε μείζονα θέματα τα οποία θα αντιμετωπίζονται από υπερεθνικές δομές και παράλληλα ενδυνάμωση των Regions που θα έχουν τόσο οικονομική και επιχειρησιακή όσο και θεσμική αυτοτέλεια σε θέματα που αφορούν την διαχείριση της καθημερινότητα τους. Και σίγουρα κανείς δεν μιλά για τις βαθιές τομές και μεταρρυθμίσεις που πρέπει να λάβουν χώρα για την επίτευξη των παραπάνω στόχων.
Πολιτική είναι μόνο η οικονομία και η διοίκηση; Προφανώς και όχι. Και σε αυτό το σημείο είναι σημαντικός ο ρόλος της σοσιαλδημοκρατίας; Της σοσιαλδημοκρατίας που με την διάσταση του κοινωνικού κράτους θα βοηθά τα παραγωγικά μέλη της κοινωνίας να συνδυάζουν τον παραγωγικό τους ρόλο με την κοινωνική τους διάσταση, με παροχές σε ελεύθερο χρόνο, οικογένεια, πρόσβαση στην γνώση, ελευθερία στην έκφραση και τον αυτοπροσδιορισμό και ότι γενικά καθιστά ανθρώπινη την καθημερινή διαβίωση. Αφετέρου την προστασία των μελών της κοινωνίας που δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν στις δύσκολες συνθήκες της παραγωγής με στόχο όχι την γκετοποίηση τους αλλά την αρωγή τους για σταδιακή επανένταξη στο σύστημα παραγωγής που θα συνδέεται με την κανονική λειτουργία της κοινωνίας.
Από τα παραπάνω παραδείγματα διαφαίνεται ότι τα όρια του χώρου μπορεί να είναι ευρεία. Η πολιτική της ελεύθερης αγοράς στην οικονομία με όρους που θα έχουν συμφωνηθεί, με ένα συμβόλαιο για την επιχειρηματικότητα (μικρή , μεσαία , μεγάλη, οικογενειακή) το οποίο θα τηρείται και θα γίνεται σεβαστό από όλους, το οποίο θα καθορίζει τις δεσμεύσεις εργαζομένων, επιχειρήσεων, πολιτείας, το ύψος της φορολογίας, το ύψος των παροχών, την απενοχοποίηση της επιχειρηματικότητας, την συμμετοχή των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων στην έρευνα και την καινοτομία σε συνεργασία με παραγωγικές επιχειρήσεις, είναι θέσεις που θα προσέλκυαν τόσο φιλελεύθερους που απορρίπτουν το μοντέλο της άναρχης αγοράς όσο και σοσιαλδημοκράτες που ανησυχούν για τον ασύδοτη δράση των αγορών και επιθυμούν ένα σχετικό βαθμό κρατικής παρέμβασης.
Με αντίστοιχο τρόπο η ύπαρξη κοινωνικού κράτους το οποίο θα είναι όμως μετρήσιμο, με διασφάλιση της βιωσιμότητάς του, με ωφελούμενους και με αρωγούς, με μία δίκαιη και ανταποδοτική σχέση είναι θέσεις που αφορούν το προφίλ πολιτών που αναφέρουμε. Το αυτό και σε ότι αφορά τα θέματα διαχείρισης της προσωπικής ζωής, το οικογενειακό δίκαιο, τις σχέσεις Κράτους – Εκκλησίας. Ο χώρος αυτός είναι χώρος προοδευτικών ανθρώπων με δημοκρατικές αρχές που σέβονται την ύπαρξη του άλλου, την βιωσιμότητα του περιβάλλοντος αλλά κυρίως την λογική που πρέπει να διέπει το σύνολο της ανθρώπινης δραστηριότητας και θα οδηγεί σε εξελιγμένες βιώσιμες κοινωνίες που μπορούν να διαχειριστούν τις προκλήσεις που προκύπτουν στο σύγχρονο διεθνές περιβάλλον που ζούμε.