Η πολεμική που άσκησα στο άρθρο μου («Η άλλη Ευρώπη ενεργοποιείται») δεν στρέφεται εναντίον κειμένων όπως αυτό του φίλου Μάνου. Με το τελευταίο σε λίγα διαφωνώ, και ειδικότερα συμφωνώ με την ανάγκη οι αριστεροί μεταρρυθμιστές να διαμορφώσουμε μιαν αρθρωμένη στρατηγική και προτάσεις. Βέβαια δύσκολα κατανοώ την ευκολία με την οποία αντιπαρέρχεται με μια φρασούλα τη ζημιά και τον πόνο που προκαλεί η ασκούμενη πολιτική της τρόικας («δεν είναι του γούστου μας», γράφει, «αλλά δεν έχουμε δει καμίαν άλλη» –άρα είναι αναπόφευκτη;). Η ασκούμενη πολιτική δεν είναι θέμα «γούστου», αλλά καταστρέφει τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων και διαλύει την κοινωνία μας. Για μένα είναι αδιανόητο ως αριστεροί να υποβαθμίζουμε αυτή τη διάσταση που είναι η κύρια.

Ασφαλώς και ορθά κάνουμε να ασχολούμαστε με το τι γίνεται στην Ελλάδα. Και οι επώνυμοι Ευρωπαίοι που επικαλούμαι ακριβώς αυτό κάνουν: για την Ελλάδα μιλούν και τα όσα κάνει η τρόικα στην Ελλάδα επικρίνουν. Συνεπώς το επιχείρημα «ωραία τα περί Ευρώπης, αλλά εδώ τι γίνεται» είναι φοβάμαι εκτός θέματος. Το ερώτημα που θέτω είναι: «όλοι αυτοί στην Ευρώπη που επικρίνουν την πολιτική της τρόικας στην Ελλάδα είναι ανεύθυνοι και αιθεροβάμονες, όπως κατηγορούμαστε –και με εξαιρετικά απαξιωτικούς χαρακτηρισμούς- εμείς;». Είναι κι αυτοί σύμμαχοι του ΚΚΕ και του Τσίπρα;

Το πρόβλημα, αγαπητέ Μάνο, είναι ότι «μεταρρυθμιστές» δεν είναι μόνο όσοι ομονοούν με σένα. Μεταρρυθμιστές είναι και οι νεοφιλελεύθεροι με τη γνωστή κοινωνική τους αναλγησία. Μεταρρυθμιστές είναι και όσοι πλέκουν το εγκώμιο των μνημονίων της τρόικας. «Μεταρρυθμιστές» δηλώνουν και διάφοροι κυβερνώντες που αφού μας έφεραν ως εδώ, αφού μας γέμισαν και μας γεμίζουν ψέματα επί χρόνια, τώρα επικαλούνται τη «γλώσσα της αλήθειας» και την υπευθυνότητα για να επανεκλεγούν. «Μεταρρυθμιστές» είναι και πολλοί που προτιμούν αυτούς τους απατεώνες από τη δημοκρατική αριστερά. Μεταρρυθμιστές τέλος είναι και όσοι, με δεξιές ή αριστερές καταβολές, κηρύσσουν το τέλος της πολιτικής και προπαγανδίζουν τους τεχνοκρατικούς μονόδρομους (και αυτοί συχνά εφάπτονται του χώρου μας).

Όλοι αυτοί λοιπόν έχουν συμπτύξει ένα μέτωπο και επιτίθενται καθημερινά και αδιακρίτως ενάντια στον καθένα που αντιδρά στις σημερινές πολιτικές, με χαρακτηρισμούς και ύφος που ωχριούν μπροστά σε μια λέξη που σε ενόχλησε στο δικό μου κείμενο, συχνά προκαλώντας το κοινό αίσθημα. Ιδιαίτερα δε επιτίθενται σε όσους, όπως η Δημοκρατική Αριστερά, δεν αποτελούν εύκολο στόχο, καθ’ ό,τι είναι εγνωσμένα ευρωπαϊστές, μετριοπαθείς και «υπεύθυνοι».

Σ’ αυτό λοιπόν το ψευδο-μεταρρυθμιστικό μέτωπο ασκώ πολεμική. Και διερωτώμαι: οι δημοκράτες αριστεροί έχουν θέση σ’ αυτή τη συμμαχία; Αν όχι, δεν θάπρεπε να διαχωρίζονται σαφώς από αυτήν; Δεν θάπρεπε η δράση και αρθρογραφία τους να μην στρέφεται αποκλειστικά ενάντια σ’ όσους απορρίπτουν την πολιτική της τρόικας, και μάλιστα συχνά με αιχμή τη δημοκρατική αριστερά;

Το τι χωρίζει τη Δημοκρατική Αριστερά από την αριστερά του παρελθόντος δεν είναι δύσκολο να προσδιοριστεί, παρά τα όσα ισχυρίζεται το «μεταρρυθμιστικό» μέτωπο: ο Στάλιν και η επιθυμία συμμαχίας με τους οπαδούς του, η Ευρώπη, το μπάχαλο, η κεντροαριστερά, η μη παραγνώριση των συσχετισμών στην προσπάθεια ανατροπής τους. Και εδώ, όταν ο Μάνος μού αποδίδει συμφωνία με κάθε «λυσσαλέα», ακόμη και βίαιη αντίδραση σε μεταρρυθμίσεις, είναι προφανές πως παραφέρεται. Όμως συχνά είναι πιο δύσκολο να διακρίνει κανείς τι διαχωρίζει την επιχειρηματολογία ορισμένων μεταρρυθμιστών αριστερών, από το κόμμα του κ. Στέφανου Μάνου. Πλην των άλλων, κατά τη γνώμη μου, αυτό δεν βοηθά ούτε την αντιμετώπιση του αριστερού λαϊκισμού, ούτε, σε τελευταία ανάλυση, τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις.