Το άρθρο αυτό προσπαθεί να δείξει, με πολύ συγκεκριμένο τρόπο, ότι πέραν του βασικού προβλήματος που αντιμετωπίζουν οι μεταρρυθμίσεις στη χώρα μας που είναι η αναμφισβήτητη έλλειψη πολιτικής βούλησης, υφίσταται ένα καίριας σημασίας πρόβλημα το οποίο αφορά την γνώση. Η ανικανότητα[1] δηλαδή της διοίκησης να αποτυπώσει με συγκεκριμένο τρόπο τα προβλήματα, να προτείνει ρεαλιστικές λύσεις, να διασφαλίσει τις απαιτούμενες προϋποθέσεις της επιτυχούς υλοποίησης και να αξιολογήσει το αποτέλεσμα της προσπάθειας.

.

Με άλλα λόγια το ερώτημα που τίθεται είναι: αν υποθέσουμε ότι υφίσταται η θεμελιώδης προϋπόθεση της ισχυρής πολιτικής βούλησης υπάρχει η ικανότητα ρεαλιστικού σχεδιασμού, υλοποίησης και αξιολόγησης των αποτελεσμάτων από την ίδια την διοίκηση;

.

.

Το παράδειγμα του Ε.Π. Διοικητική Μεταρρύθμιση

.

Ας δούμε με πολύ συγκεκριμένο τρόπο το παράδειγμα ενός εκ των Επιχειρησιακών Προγραμμάτων (Ε.Π.) του ΕΣΠΑ αυτού της Διοικητικής Μεταρρύθμισης το οποίο με προϋπολογισμό της τάξεως των 600 εκ. είχε ως στόχο την ‘’αναβάθμιση του θεσμικού περιβάλλοντος της Δημόσιας Διοίκησης, τον εξορθολογισμό των διοικητικών δομών, με γνώμονα την καταπολέμηση της γραφειοκρατίας, την απλούστευση και επιτάχυνση των διοικητικών διαδικασιών και την εν γένει αναδιοργάνωση των υπηρεσιών του δημόσιου τομέα, της περιφερειακής διοίκησης και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Με στόχο την καλύτερη εξυπηρέτηση του πολίτη  την βελτίωση της ποιότητας ζωής του, την ανάδειξη  της συμβολής του κρατικού μηχανισμού στην ουσιαστική ενίσχυση της παραγωγικότητας, και στην προώθηση της ανάπτυξης και της ευημερίας της Χώρας’’ (βλ. σελ. 84 του κειμένου).

.

Η περιγραφή του προβλήματος

.

Ας δούμε όμως πως το ίδιο το Ε.Π. κατανοεί το πρόβλημα της δημόσιας διοίκησης (βλ. σελ. 10-20 του κειμένου)[2]:

.

ως προς το ανθρώπινο δυναμικό:

.

.
• έλλειψη προσωπικού εξειδικευμένων προσόντων σε κρίσιμους τομείς δημόσιας δράσης.

.

• απουσία άσκησης σύγχρονου management από τα στελέχη που κατέχουν θέσεις ευθύνης (Γενικοί Διευθυντές, προϊστάμενοι Διευθύνσεων και Τμημάτων).

.

• αναντιστοιχία μεταξύ της στελέχωσης των υπηρεσιών και των πραγματικών αναγκών τους.

.

.

ως προς το κανονιστικό και οργανωτικό πλαίσιο:

.

.
• συντήρηση απαρχαιωμένων δομών και πρακτικών λειτουργίας, πολυδιάσπαση αρμοδιοτήτων, κατακερματισμός της δικαιοδοσίας και της ευθύνης για το παραγόμενο έργο, αδυναμία προσαρμογής στις μεταβαλλόμενες ανάγκες και προτεραιότητες,  απουσία σχημάτων ομαδικής εργασίας.

.

• αποσπασματικές αλλαγές των ρυθμίσεων του θεσμικού πλαισίου που διέπει τα θέματα ανθρώπινου δυναμικού.

.

• γραφειοκρατικό, περίπλοκο και αναποτελεσματικό, θεσμικό πλαίσιο που ρυθμίζει συνολικά τη λειτουργία της δημόσιας δράσης

.

• πολύπλοκες, ασαφείς, αντιφατικές, απαρχαιωμένες και περιττές ρυθμίσεις.

.

• Περιορισμένη νομοτεχνική τεχνογνωσία και τυπολατρική εφαρμογή των ρυθμίσεων από τις δημόσιες υπηρεσίες.

.

.

Το κείμενο συνεχίζει παρουσιάζοντας ‘’άλλες δομικές και θεσμικές δυσκαμψίες της Δημόσιας Διοίκησης’’ μεταξύ των οποίων αναφέρει:

.

.

.
• εκτεταμένη παρουσία των φαινομένων διαφθοράς, τα οποία, παρά τα θεσμικά μέτρα που καταβάλλονται, έχουν αποκτήσει ενδημικό χαρακτήρα.

.

.

Στην αναθεώρηση του προγράμματος που έλαβε χώρα τον Οκτώβριο του 2012 προστέθηκε στα παραπάνω και το εξής κείμενο:

.

.
• συνολικά η ελληνική δημόσια διοίκηση δεν διαθέτει τα πρακτικά εργαλεία, την κουλτούρα και την ικανότητα να σχεδιάσει, να εκτελέσει και να ελέγξει την εφαρμογή μιας παραγωγικής πολιτικής… (σελ. 15 του αναθεωρημένου κειμένου).

.

.

Τα ερωτήματα, μετά την ανάγνωση των παραπάνω, προκύπτουν με καταιγιστικό ρυθμό:

.

Έχει γίνει αντιληπτή η κρισιμότητα και το μέγεθος του προβλήματος; Εδώ περιγράφεται μια δημόσια διοίκηση σε πλήρη διάλυση.

.

Έχουμε συναίσθηση ότι αυτό που λέμε στους εταίρους μας στην Ε.Ε. μέσα από αυτό το Ε.Π. είναι: δώστε μας πάνω από 20 δις ευρώ καθαρής κοινοτικής συνδρομής για την επταετία 2007-2013 (σύνολο ΕΣΠΑ) και εμείς σας λέμε ότι θα τα απορροφήσουμε με μια δημόσια διοίκηση η οποία είναι εντελώς ανίκανη και βουτηγμένη στη διαφθορά.

.

Αντιλαμβανόμαστε ότι εδώ απαιτείται μια γιγάντια και μακροχρόνια προσπάθεια για την αντιμετώπιση του προβλήματος;

.

Μετά από μία τέτοια περιγραφή πως είναι δυνατόν να μην ανησυχεί κανείς;

.

Παράδοξη γνώση παράδοξες προτάσεις

.

Επειδή το Ε.Π. δεν αποτελεί προϊόν μιας συγκροτημένης προσπάθειας[3], τόσο η σύλληψη όσο και οι προτεινόμενες δράσεις κινούνται εκτός του πεδίου της πραγματικότητας.

.

Συγκεκριμένα τα συμπτώματα δυσλειτουργίας της διοίκησης απλώς αναφέρονται ως άδειες ετικέτες. Δεν στηρίζονται σε εμπειρικές μελέτες, δεν καταγράφουν με συγκεκριμένο τρόπο τα προβλήματα και κατά συνέπεια δεν μπορούν να τα αντιμετωπίσουν.

.

Για παράδειγμα στα προαναφερόμενα προβλήματα σε σχέση με το ανθρώπινο δυναμικό ορισμένα από τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι:

.

Διαθέτει το αρμόδιο Υπουργείο εξειδικευμένες μελέτες οι οποίες να επιβεβαιώνουν τις διαπιστώσεις; Με άλλα λόγια δύναται να αποδείξει παρέχοντας συγκεκριμένα ποιοτικά και ποσοτικά δεδομένα ότι στο τάδε Υπουργείο/ Περιφέρεια/Δήμο υπάρχει αναντιστοιχία στην στελέχωση ή ότι δεν αξιοποιούν σωστά το προσωπικό που διαθέτουν ή να αποδείξει σε ποιους τομείς δεν διαθέτουν εξειδικευμένο προσωπικό και πιο μπορεί να είναι αυτό και γιατί ή τέλος ότι οι επικεφαλείς (ή ποιοι εξ’αυτών) αδυνατούν να ασκήσουν σύγχρονο management. Η απάντηση είναι προφανώς όχι.

.

Δεν θα έπρεπε όμως ένα τόσο ‘’φιλόδοξο σχέδιο’’ να παρουσιάζει συγκεκριμένα ποσοτικά δεδομένα, να έχει προβεί σε συγκεκριμένες μετρήσεις ανά τομέα ώστε να μπορεί να αξιολογήσει στη συνέχεια τα αποτελέσματα των παρεμβάσεων και να έχει ιεραρχήσει τέλος τους τομείς της διοίκησης (κεντρικό, περιφερειακό, τοπικό) στους οποίους πρέπει να δοθεί προτεραιότητα;

.

Επειδή ακριβώς δεν διαθέτει αυτή τη γνώση (αλλά και δεν μπορεί σε μεγάλο βαθμό  να την παράγει) παρά μόνο μια γενικού επιπέδου διαπίστωση αδυνατεί να προτείνει και συγκεκριμένες λύσεις. Με άλλα λόγια σε μια αόριστη διαπίστωση απαντά με μία επίσης αόριστη γενίκευση μέτρων (π.χ. αύξηση της διοικητικής ικανότητας γενικά). Κατά συνέπεια τι κάνει; Προτείνει γενικές θεματολογίες μέσω προσκλήσεων στις οποίες καλούνται οι διάφοροι φορείς του δημοσίου να υποβάλλουν προτάσεις. Το ερώτημα όμως που τίθεται είναι. Γιατί θεωρούν ότι μία τέτοια διοίκηση όπως την περιγράφουν έχει αντικειμενικό συμφέρον στην αλλαγή και ότι είναι αυτή που θα προτείνει και θα εφαρμόσει την υποτιθέμενη μεταρρύθμιση;

.

.

Το αποτέλεσμα

.

Άλλη μια χαμένη ευκαιρία. Έξι χρόνια μετά την έναρξη του, το εν λόγω πρόγραμμα παρουσιάζει απορρόφηση της τάξεως του 13% και έχει απολέσει μέρος των πόρων του κατά την αναθεώρηση του ΕΣΠΑ (Οκτώβριος 2012).

.

Ο Γεώργιος Γεωργακόπουλος είναι στέλεχος του Υπουργείου Υγείας

.