Ο τρέχον δημόσιος λόγος για το προσφυγικό /μεταναστευτικό ζήτημα επικεντρώνεται στην ηθελημένη η αθέλητη αδυναμία του εγχώριου κράτους να διαχειριστεί τις στοιχειώδεις ανάγκες των ανθρώπων που έχουν αφιχθεί και επιπλέον στην στηλίτευση των ξενοφοβικών ρατσιστικών αντιλήψεων και πρακτικών που εκδηλώνονται σποραδικά. Είναι όμως πλέον γνωστό ότι ένας μεγάλος αριθμός προσφύγων και μεταναστών θα παραμείνει μόνιμα στη χώρα. Ίσως λοιπόν θα έπρεπε οι θεσμοί της πολιτείας , να αρχίσουν να διερευνούν τους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι αυτοί θα ενσωματωθούν στην κοινωνία. Οι μετανάστες και οι πρόσφυγες μόλις αποκτήσουν την ιδιότητα του μόνιμου κατοίκου στην Ελλάδα αλλά και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες , θα βρεθούν ξαφνικά αντιμέτωποι , πέρα από τα βιοτικά και οικιστικά τους προβλήματα , με διαφορετικές θρησκευτικές και κοινωνικές συμπεριφορές και κουλτούρες. Το ίδιο βέβαια θα συμβεί και αντίστροφα. Το κράτος και η κοινωνία θα πρέπει να υποδεχθούν και να διαχειριστούν ανθρώπους με εξίσου διαφορετική κουλτούρα. Για παράδειγμα , από την αντίληψη για τον ρόλο της θρησκείας στην κοινωνία μέχρι την συνύπαρξη αγοριών και κοριτσιών στα σχολεία , την νομική και κοινωνική θέση της γυναίκας η ακόμα και για την εν γένει σεξουαλικότητα , οι διαφορές είναι πολλές και ριζικές. Η επισήμανση των διαφορών αυτών και η άρνηση των δυτικών κοινωνιών να αποδεχθούν πολλές από τις καταφανώς αντιδραστικές αντιλήψεις δεν οφείλεται οπωσδήποτε σε στερεοτυπικές οριενταλιστικές αποικιοκρατικές και ρατσιστικές απόψεις. Τα προβλήματα αυτά είναι υπαρκτά και δεν επιλύονται όταν μπαίνουν κάτω από το χαλί αλλά όταν αντιμετωπίζονται κατάματα. Είναι όμως εξαιρετικά δυσεπίλητα και επιπλέον δεν βοηθά και η μέχρι τώρα εμπειρία , τόσο η εγχώρια όσο και της υπόλοιπης Ευρώπης. Παρά τις διάφορες πολιτικές που ασκήθηκαν , όσο ασκήθηκαν , όπως της αφομοίωσης η της ένταξης , η αποτυχία είναι εμφανής .Παντού σχεδόν δημιουργήθηκαν πολεοδομικά γκέτο μεταναστών , οι οποίοι απασχολούνται σε υποβαθμισμένες δουλειές η είναι εργασιακά αποκλεισμένοι. Μια ιδιότυπη δε εκδοχή της πολυπολιτισμικότητας οδήγησε τελικά σε έναν διαχωρισμό με έντονα τα στοιχεία του κοινοτισμού. Οι μετανάστες , κυρίως οι μουσουλμάνοι , αλλά και άλλων ανατολικών θρησκειών , αναγκαστικά η και με την θέληση τους συχνά , εγκλείονται στην πολιτισμική τους παράδοση και αναπαράγουν τα ήθη και τα έθιμα τους με αποτέλεσμα την περιχαράκωση και τον κοινωνικό αποκλεισμό. Οι μετανάστες όμως πρέπει να προσαρμόσουν την πολιτισμική τους παράδοση στην νέα τους κοινωνία η οποία έχει κατακτήσει ένα σαφέστατο πλέγμα νομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων για όλους τους πολίτες ανεξαιρέτως .
Η ανίχνευση και εξέταση αυτών των προβλημάτων επείγει και πάντως , σ’ αυτές τις ιστορικές στιγμές , πρέπει να γίνει με άξονα τις αρχές του κράτους δικαίου και του ουμανισμού.