Μετά την Επόμενη Μέρα: Κυκλοφόρησε στους κινηματογράφους το 2008 και περιγράφει μια βιβλική καταστροφή. Η ταινία τελειώνει με ένα ειρωνικό σχόλιο: μια σκηνή χιλιάδων Αμερικανών να βρίσκουν καταφύγιο στο Μεξικό, με «αντάλλαγμα» βέβαια τη διαγραφή του χρέους της χώρας, διασχίζοντας το Ρίο Γκράντε, αλλά προς την αντίθετη κατεύθυνση από αυτήν που έχουμε συνηθίσει.
Για τους Πορτογάλους, αυτή η ταινία δεν είναι και τόσο φανταστική. Θυμάται άραγε κανείς τη γκρίνια για τα εμβάσματα των μεταναστών και «το συνάλλαγμα που φεύγει από τη χώρα», για να μην αναφερθεί κανείς στις «δουλειές που μας παίρνουν οι μετανάστες»; Και τα λεφτά των εμβασμάτων που φεύγουν από τους «τριτοκοσμικούς» με κατεύθυνση τη Λισαβόνα, δεν είναι λίγα. Το 2012 η Αγκόλα έστειλε στην Πορτογαλία 271 εκ. ευρώ, δηλαδή 18 φορές περισσότερα απ’ όσα στέλνουν οι αντίστοιχοι Ανγκολέζοι από τη Λισαβόνα στο σπίτι τους. Σήμερα, στην Αγκόλα ζουν περισσότεροι Πορτογάλοι απ’ ότι το 1975, όταν η πρώην αποικία κέρδισε την ανεξαρτησία της.
Η μόδα όμως άλλαξε. Τώρα χιλιάδες Πορτογάλοι παίρνουν μια «τουριστική βίζα» για τη Μοζαμβίκη και εκεί κάνουν ό,τι μπορούν για να βρουν δουλειά. Το τελευταίο ανέκδοτο στο Μαπούτο είναι προφανώς «Πορτογάλος τουρίστας». Η ουρά στην πρεσβεία της χώρας είναι ολοένα και μεγαλύτερη στη Λισαβόνα, αλλά τι να γίνει αφού το ποσοστό ανεργίας έφτασε το τελευταίο τρίμηνο του 2012 στο αστρονομικό ποσοστό του 17%!
Φυσικά, τα πράγματα δεν είναι συγκρίσιμα. Στη Μοζαμβίκη θα πάει ο Πορτογάλος Πολιτικός Μηχανικός και όχι ο οικοδόμος, ακόμα και εάν είναι πετράς. Και πάει στη Μοζαμβίκη, επειδή η Αγκόλα – που είναι μεγαλύτερη αγορά – είναι πιο επικίνδυνη και οι άνθρωποι περισσότερο «ρατσιστές» με τους λευκούς (και πρώην αποικιοκράτες).
Οι Πορτογάλοι «τουρίστες» ήταν περίπου 70.000 το 2012 στη Μοζαμβίκη. Το 2011 είχαμε περίπου 4.500 μόνιμους κάτοικους στη χώρα, πορτογαλικής υπηκοότητας, ενώ στα τέλη του 2012, 25.000. Και φυσικά η Μοζαμβίκη σταμάτησε να δίνει βίζα στα σύνορα, αφού δεν πιστεύει πλέον ότι οι Πορτογάλοι ταξιδεύουν για τουρισμό. Φυσικά, δεν βρίσκουν όλοι δουλειά και κάποιοι μιλούν για Πορτογάλους άστεγους στους δρόμους του Μαπούτο.
Δεν γνωρίζουμε εάν και οι ντόπιοι μιλάν για τους δικούς τους «νοικοκύρηδες μετανάστες», σε αντίθεση με τους «ψωριάρηδες» και σίγουρα δεν έχει ακόμα τεθεί το ζήτημα της δεύτερης γενιάς μεταναστών. Το σίγουρο είναι ότι πρόκειται για μια χώρα με πολύ μικρή μεσαία τάξη και πολλούς «δικούς της» φτωχούς, που πόσο να αντέξει πλέον τους εισβάλλοντες Ευρωπαίους… Βέβαια, η ανάπτυξη είναι γύρω στο 7-8% το χρόνο και, με δεδομένη την οικονομική ανάπτυξη των κατασκευών, οι μηχανικοί χρειάζονται. Ακόμα δεν έχει Χρυσή Αυγή στη Μοζαμβίκη.
Οι Πορτογάλοι έχουν τα Fado, όπως οι Έλληνες τα Ηπειρώτικα της ξενιτιάς. Αλλά η μόδα δεν αναβιώνει απλά. Αυτό που έχουμε σήμερα είναι μια άλλη εικόνα για τη Γηραιά Ήπειρο, με χιλιάδες νέους στην πιο παραγωγική τους ηλικία να μη συνδέουν πλέον την έννοια «Ευρώπη» με τη λέξη «πρόοδο» ή «μέλλον». Και οδεύουν προς την Αφρική, όπως κάποτε έκαναν και οι Έλληνες (Αλεξάνδρεια, Χαρτούμ, Κέιπ). Μόνο που τώρα πάνε να εργαστούν και όχι «να φέρουν τον πολιτισμό».
Εμείς βέβαια έχουμε εθιστεί στην εικόνα με ψαρόβαρκες φορτωμένες με «λαθρομετανάστες» από την Τουρκία. Ενδιαφέρον όμως είναι ένα πρωτοσέλιδο της Βατάν, των τελευταίων ημερών του 2010, για Έλληνες, όχι μόνο «Πολίτες», που μεταναστεύουν, σχετικά μαζικά, στην Κωνσταντινούπολη. Τα σχολεία γεμίζουν σιγά-σιγά και είμαστε πλέον μακριά από την εποχή που η Πόλη έχανε «οριστικά» την κοινότητα.
Οι «Έλληνες τουρίστες» δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο πόσοι είναι και πού έχουν πάει. Αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι ότι η Γενική Συνομοσπονδία Επαγγελματιών και Βιοτεχνών υπολογίζει ότι το 2013 θα κλείσουν 55.000 επιχειρήσεις, ότι η ανεργία έχει φτάσει λίγο πιο ψηλά από την Πορτογαλία και ότι κάποιοι μιλούν για ένα επιτελικό δημόσιο, ζητώντας να φύγουν γρήγορα άλλοι 25.000 σύντομα
Μία υπενθύμιση: κάθε μεγάλη πόλη της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης έχει ένα γερμανικό όνομα. Ήταν πολλοί οι «μετανάστες». Μόνο στη Γιουγκοσλαβία, είχαμε τρία εκατομμύρια. Η ιστορία ποτέ δεν επαναλαμβάνεται, η μετανάστευση πάντα.
Η Ευρώπη δεν είναι πλέον παράδεισος. Και όσοι μιλάμε για την Ευρώπη ως ένα κλειστό φρούριο, πρέπει επίσης να θυμόμαστε ότι συχνά, μπορεί ο φρουρός να βρεθεί εγκλωβισμένος στο ίδιο του το φρούριο. Αυτά δεν συμβαίνουν μόνο στο σινεμά.