Μέσα στα συγκρουόμενα σμήνη από ιαχές νίκης και από κατάρες είναι σημαντικό να μην παραβλεφθεί κάτι στρατηγικά ουσιώδες. Η αρχική στρατηγική του ΣΥΡΙΖΑ στηριζόταν στην απλοϊκή και μηχανιστική σύλληψη περί «αποικίας χρέους»: Να πάψει η χώρα να δανείζεται για να πληρώνει τα δάνεια, να κουρέψουμε το χρέος για να εξοικονομηθούν πόροι ώστε να ενισχυθεί η συνολική ζήτηση και έτσι, μέσα από την τόνωση της κατανάλωσης, να βγούμε από την κρίση. Εξ ου και η άρνηση, στις 30 Ιανουαρίου 2015, να δεχτούμε την τελευταία δόση 7,5 δισ. από το δεύτερο μνημόνιο – ως «αντίσταση».
Σήμερα επισφραγίζεται η πλήρης ανατροπή εκείνης της πολιτικής. Η χώρα επανακάμπτει στην αρχικά (διακηρυγμένη…) στρατηγική της, δηλαδή να επιδιώξει να βγει στις αγορές για να απαλλαγεί από τα μνημόνια και να αντιμετωπίσει την κρίση όχι μέσω της τόνωσης της ζήτησης (από τα εισοδήματα των νοικοκυριών θα αφαιρεθούν 5,4 δισ. επιπλέον…) αλλά διά της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας. Οπερ παραπέμπει στην ανάδυση νέου οικονομικού υποδείγματος.
Μέσα από μιαν αργόσυρτη, γεμάτη αντιφάσεις, βασανιστική πορεία, γίνεται μια μεγάλη προσαρμογή – και του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά όχι μόνο…
Οταν έσπασε η ελληνική φούσκα και οι αγορές μάς απέκλεισαν, το θέμα δεν ήταν αν θα φτωχύνουμε. Ηταν η κατανομή των θυσιών που, γενικά, ήταν αναπόφευκτες και η οικοδόμηση νέου οικονομικού μοντέλου. Οι μεγάλες, διάχυτες, κυρίαρχες αυταπάτες συνέτειναν στην επιβολή της δεινότερης κατανομής των θυσιών (με την πλήρη καταστροφή του εισοδήματος για τους ανέργους), στην εκτίναξη του δείκτη δυστυχίας, στην παράταση ενός ιστορικά ληγμένου μοντέλου παρασιτικού καπιταλισμού. Χάθηκε ζωτικός χρόνος. Θα ανακτηθεί;
Εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Ενας, η ρύθμιση του χρέους, αν δηλαδή, πράγματι, θα αποσαφηνιστεί τον Σεπτέμβριο τι θα γίνει μετά το 2018. Ετσι ή αλλιώς, η επιβάρυνση από το χρέος μέχρι το 2022 δεν είναι σημαντική – εσχάτως το ανακάλυψε και η σημερινή κυβέρνηση. Το θέμα είναι να ρυθμιστεί ώστε να επιβεβαιωθεί ότι είναι ασφαλής η εξυπηρέτησή του μακροπρόθεσμα και να αρθεί ένας σημαντικός παράγοντας αβεβαιότητας για τους επενδυτές.
Δεν αρκεί. Οπως είχε πει η μεγάλη κυρία της πολιτικής οικονομίας, Τζ. Ρόμπινσον, «είναι αλήθεια ότι ένα τρένο δεν μπορεί να κινηθεί αν είναι δεμένο το φρένο του, αλλά θα ήταν μεγάλη ανοησία να υποστηριχτεί ότι ο λόγος που κινούνται τα τρένα είναι ότι λύθηκαν τα φρένα τους». Εφόσον λυθεί το φρένο του χρέους, ζητούμενο παραμένει η ικανή προωθητική δύναμη. Στις σημερινές συνθήκες, αυτή είναι τα ξένα μακροπρόθεσμα ιδιωτικά κεφάλαια. Με την προσέλκυσή τους μπορεί να αντιμετωπιστεί η ανεργία. Αυτά τα κεφάλαια δεν έρχονται με «περιοδείες γοητείας» υπουργών στην Εσπερία. Υπάρχουν προϋποθέσεις.
Πρώτο και κύριο προαπαιτούμενο είναι η αποτελεσματικότητα της κυβέρνησης. Εξαρτάται (α) από τα πρόσωπα. Οσοι διαφωνούν με την ασκούμενη πολιτική αυτονόητα απαλλάσσονται του «άγχους» να την ασκούν και (έτσι είθισται σε όλο τον κόσμο, όλες τις εποχές) αναλαμβάνουν την ευθύνη όσοι θέλουν και έχουν τις ικανότητες. (β) Από το κυβερνητικό μοντέλο. Χρειάζεται ένα νέο πρότυπο, που να συνδυάζει συλλογικότητα, αποκέντρωση και κεντρικό έλεγχο, διαδικασίες λογοδοσίας και αυτοδιόρθωσης, νέα επιχειρησιακή λειτουργία με σχέδιο και χρονοδιαγράμματα. (γ) Από τον πολιτικό φορέα, το κόμμα. Αν θα αφεθεί να αποσυντίθεται σε συνάθροιση συνιστωσών, με βάση την ιστορική προέλευση ή αναδυόμενες προσωποπαγείς ομάδες, ή θα ανασυσταθεί προγραμματικά, στη βάση της νέας πολιτικής που έχει εγκρίνει και ασκεί η κυβέρνηση.
Το κλίμα και η καρποφορία της προσπάθειας εξαρτάται και από την αντιπολίτευση, ειδικά την αξιωματική. Χρήσιμο θα ήταν να έχει λιγότερο άγχος να κυβερνήσει και λιγότερο ασθενή μνήμη. Ζητεί εκλογές εδώ και τώρα για να μην κλείσει η διαπραγμάτευση, χωρίς να έχει οτιδήποτε συγκεκριμένο, διαφορετικό να προτείνει. Θέλει να γίνει κυβέρνηση, χωρίς να έχει επεξεργαστεί κάποιο υπόδειγμα εναλλακτικής πολιτικής. Και με πλείστους παλαιοκομματικούς/ες που κρύβονται πίσω από τον Κυριάκο Μητσοτάκη, είτε σαν «σωτήρες εν αναμονή» (στη Βραζιλία θα είχαν σταλεί στη Δικαιοσύνη για όσα έκαναν το 2004, με την «απογραφή-μαϊμού», και το 2009, με την απόκρυψη του υπερδιπλάσιου ελλείμματος…), είτε απαγγέλλοντας ότι αυτοί όλα τα είχαν κάνει καλά και δεν αντέχουν να περιμένουν να κλείσει η «παρένθεση» και να «δικαιωθούν».
Το κλείσιμο της τρέχουσας αξιολόγησης, που έχει ισχυρή βάση το τρίτο μνημόνιο, που υπερψήφισαν 222 βουλευτές στις 14 Αυγούστου 2015, συνιστά σημείο καμπής. Ολοι (επιχειρηματίες, πολιτικό προσωπικό, η κοινωνία…) υποχρεωτικά θα επανατοποθετηθούν με βάση αυτό το σημείο καμπής. Απαιτείται σκληρή προσπάθεια σε πνεύμα εθνικής συνεννόησης (ίσως, τώρα πια, και πλεόνασμα καλής τύχης…) για συντονισμένη δράση με άξονα τον πόλεμο κατά της ανεργίας. Αν σε αυτό το μέτωπο συνεχιστεί η έως σήμερα δραματική αποτυχία, μην εκπλαγείτε αν καταστούν αναπόφευκτα ακόμα και δεινά που σήμερα φαίνονται απίθανα.