Μικροϊστορίες των επιστημών και της φιλοσοφίας

—του Γιώργου Θεοχάρη—

Παρέστω μόνον ? τετραφάρμακος,
?φοβον ? θεός,
?νύποπτον ? θάνατος
κα? τ?γαθ?ν μ?ν ε?κτητον,
τ? δ? δειν?ν ε?εκκαρτέρητον

Φιλόδημος, Πρός Σοφιστάς, ΙV, 10-14

Μέχρι στιγμής, το 2016 έχει μπει με φούρια σε ό,τι αφορά τα θανατικά. Όσοι ασχολείστε, θα έχετε σίγουρα παρατηρήσει ότι το μείζον θέμα στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (ΜΚΔ) τις τελευταίες βδομάδες είναι οι θάνατοι επωνύμων. Το γεγονός αποδίδεται –ευτυχώς, κατά βάση χιουμοριστικά– σε διάφορους ανυπόστατους λόγους, από την εκλογή Μητσοτάκη μέχρι το δίσεκτο 2016. Φυσικά, δεν χρειάζεται ιδιαίτερος (δηλαδή, μεταφυσικός ή άλλος κουλός) λόγος για να πεθάνει κάποιος. Αυτό κάνουν οι άνθρωποι: πεθαίνουν – το μόνο σίγουρο. Από την άλλη, πέσανε μαζεμένοι αρκετοί θάνατοι επωνύμων, συνεπώς είναι κατανοητό οι χρήστες των ΜΚΔ να εστιάσουν εκεί την προσοχή τους. Γέμισε ο κυβερνοχώρος με «RIP», «καλό ταξίδι», «the great gig in the sky», «πάει κι αυτός», «συνωστισμός στη γειτονιά των αγγέλων», «χάσαμε την παρηγοριά μας» και άλλα τέτοια πρωτότυπα, καθώς και με βαρυπενθούντα stickers. Δεν λέω πως είναι κακό να εκφράζει κανείς τη λύπη του για τον χαμό ενός αγαπημένου καλλιτέχνη, λ.χ., αλλά αυτός ο καταιγισμός κοινοτοπιών είναι, για να το θέσω ήπια, κουραστικός. Αναπαράγοντας τα “δημοσιογραφικά” κλισέ (πένθους, εν προκειμένω) συμβάλλουμε στη λοβοτομή του δημόσιου λόγου. (Μικρό το κακό, μπορεί να αντιτείνει κανείς: ο βρεγμένος τη βροχή δεν τη φοβάται. Ας είναι.)

Πεθαίνει κόσμος, σύμφωνοι. Αλλά αυτό συμβαίνει ανέκαθεν. Και μάλιστα αδιακρίτως: μπροστά στον θάνατο είμαστε όλοι ίσοι. Πολλά έχουν ειπωθεί και γραφτεί σχετικά – ίσως περισσότερα απ’ όσα θα έπρεπε, καθώς πρόκειται για ένα θέμα εκτός εμπειρίας: δεν γνωρίζουμε τίποτα για το επέκεινα (δεν γνωρίζουμε καν αν υπάρχει). Ο Κικέρωνας έλεγε ότι το φιλοσοφείν είναι ουσιαστικά μελέτη θανάτου. Υπερβολικός, αλλά εύστοχος μέσα στην υπερβολή του. Είναι φυσικό να μας απασχολεί τόσο πολύ ο θάνατος: ο άνθρωπος είναι το μόνο γνωστό έμβιο ον πουγνωρίζει το τέλος του. Δυσάρεστη σκέψη, σε κάθε περίπτωση. Θα έλεγα ότι πρέπει κανείς να συμφιλιωθεί με την ιδέα και, αφού δεν μπορεί να αλλάξει τη μοίρα του, να κάνει ό,τι μπορεί για να δικαιολογήσει την πεπερασμένη του ύπαρξη. Αλλά κάτι τέτοια λόγια είναι εύκολα, γι’ αυτό θα προτιμήσω να κάνω κάτι άλλο: για να ξορκίσω το θανατικό των ημερών, θα χρησιμοποιήσω ένα κόλπο της ομοιοπαθητικής και θα μιλήσω για θανάτους (φιλοσόφων και επιστημόνων, έτσι ώστε να μείνω εντός του αντικειμένου της στήλης). Και βέβαια θα επιλέξω περίεργες περιπτώσεις, γιατί κανείς δεν ενδιαφέρεται να μάθει ότι ο τάδε πέθανε ανώδυνα στο κρεβάτι του, πλήρης ημερών. (Η σειρά είναι χρονολογική.)

Διαβάστε τη συνέχεια στο dim/art