Αναφέρομαι στα όσα αποσπασματικά της αποδόθηκαν ερμηνευτικά μα και στον προβληματισμό μου πως και δεν αντέδρασαν όταν τάλεγε ο αείμνηστος Τσακυράκης και ο Απόστολος Δοξιάδης , των οποίων ήταν προσκεκλημένη στην παρουσίαση βιβλίου τους.
Βέβαια ψάχνοντας εδώ κι εκεί είδα πως παραπλήσιες απόψεις περί ιερών, οσίων, κοκ είχε ο Τσακυράκης – ίσως ο πρώτος, ο δε Δοξιάδης ανέφερε στο διαδίκτυο απόσπασμα του βιβλίου και των σκέψεών του, που μετέφερε με τα δικά της λόγια η – παντελώς άγνωστη σε μένα ως πρόσωπο, κι ως προχτές ως όνομα – Υφυπουργός κ. Δόμνα Μιχαηλίδου . Ίσως η μόνη παρατήρησή μου είναι στην συμπύκνωση πολλών σε μια ολιγόλεπτη ομιλία κι όχι στο περιέχειν καθ’ εαυτό.
Προεκτείνοντας τον μίτο σκέψεων, που κατά διαστήματα διατρέχει τον νου πολλών από μας συνόψισα αυτή την περιπτωσιακή σκιαμαχία στο μεγαλύτερο ερώτημα για μένα, που ορίζεται από μία πρόταση: ..με τις αξίες ή με τα στερεότυπα;
Να εξηγηθώ. Στερεότυπο είναι να ακινητοποιείς μια ηρωική στάση στο χρόνο και αξία είναι ο ηρωισμός καθ’ εαυτόν, που διατρέχει την ανθρωπότητα από την γέννησή της .
Η αξία δίνει το νόημα πολύ περισσότερο από την στιγμή. Και βέβαια το πώς εσύ ο ίδιος αυτοχαρακτηρίζεσαι διά βίου.
Για να δούμε λίγα παραδείγματα …Άπαξ και διά παντός ήρωες καθαγιασμένοι στο Πολυτεχνείο είναι είτε όσοι σκοτώθηκαν σαν τον Διομήδη Κομνηνό είτε παρά τον ρόλο τους εκεί, κατόπιν ιδιώτευσαν στις δουλειές τους ή στην εξέλιξή τους όπως πχ. ο Σταμμέλος ή ο Ολύμπιος Δαφέρμος.
Οι άλλοι που συμμετείχαν με ηρωική αυταπάρνηση, όμως με εφαλτήριο την συνέχιση της πολιτικής τους προσομοίωσης μέσα σε μια δημοκρατία είναι κρινόμενοι για το μετά, με την υποσημείωση πως τότε αγωνίστηκαν με αυταπάρνηση. Αν ας πούμε ο Λαφαζάνης ήταν ανάμεσα στους ήρωες της στιγμής τότε, η στάση του το 15 ήταν εξόχως επικίνδυνη γι’ αυτό που τότε είχε παλέψει. Άρα το ιστορικό συμβάν είναι ηρωικό, τα πρόσωπα κρίνονται από τις στιγμές. Ιστορικό και μεγαλειώδες είναι το αξιακό φορτίο του Πολυτεχνείου μα τελεολογικά – εις το διηνεκές – δεν είναι αναγκαστικά τα πρόσωπα, άσχετα αν σε μια χρονικότητα είχαν τα χαρακτηριστικά του ήρωος.
Οι πράξεις ηρωισμού εμπεριέχουν μιαν αποκοτιά – πάντοτε και παντού – μα ως πειρασμός στην συνέχεια, είναι και ένα εφαλτήριο σε συνθήκες κανονικότητας γι’ όσους την επιχείρησαν. Άλλωστε στις θαυμαστές αποκοτιές της Ιστορίας υπάρχουν πάντα οι καπάτσοι, οι σεμνοί, οι τυχοδιώκτες που απλώς για ένα κάποιο δευτερόλεπτο συναποφασίζουν τον ηρωισμό.
Συνεπώς όταν μιλάμε με όρους διαρκούς καθαγιασμού ακυρώνουμε την αξία εις όφελος του στερεοτύπου, του ξύλινου, του ατελώς διερευνώμενου. Η Αντίσταση είναι ηρωική ως μετρήσιμο συμβάν ή συμβάντα, η Γενιά της όποιας Αντίστασης δεν είναι εξορισμού ηρωική στην ροή του χρόνου .
Οι Γάλλοι πρόσφεραν στον κόσμο τα νάματα της Επανάστασής τους χωρίς ποτέ να αποκρύψουν την εντός αυτής Περίοδο της Τρομοκρατίας , ανέδειξαν δε τις στιγμές του Ροβεσπιέρου βάζοντας παραδίπλα και τις γκιγιοτίνες. Ή ο ήρωας Πεταίν του Α΄Πολέμου, που έγινε ο Κυβερνήτης του Βισύ στον Β΄.
Γνωρίζουμε ηρωικές πράξεις του ΕΛΑΣ όμως μόλις τελευταία η αναθεώρηση της Ιστορίας αναδεικνύει και την βούληση μεγάλης μερίδας της ηγεσίας και των αφοσιωμένων της στο να έφερναν αυτό που τους άρεσε, τον σοβιετικό κομμουνισμό ως κοινωνικό μοντέλο.
Ξέρουμε για τις προδοτικές πράξεις άλλων ομάδων της Κατοχής – ερμηνεύσιμες – , όμως παραβλέπουμε τον εξολοθρευτικό αγώνα κατά του Βουλγαρικού φασισμού και μετά του Δημητρωφικού κομμουνισμού που διεξήγαγε η μυθική μορφή της Δράμας Αντόν Τσαούς ή Αντώνης Φωστηρίδης, φανατικός εθνικιστής που όμως η περιοχή δράσης του στην Ανατ. Μακεδονία τον έβγαλε εκτός των κατοχικών Εμφυλίων.
Ο Ναπ. Ζέρβας με τους δεξιούς του έκανε σημαντικά πράγματα στην Ήπειρο, παρότι ενέχονταν σε συζητήσεις με Ιταλούς, Γερμανούς μα και Άγγλους. Τα στερεότυπα κατέταξαν συλλήβδην το όλον ΕΑΜ στην καθαγιασμένη γενιά της Αντίστασης ως στερεότυπο και όλους τους άλλους στην ατιμασμένη γενιά των ημι-δωσιλόγων.
Εμ δεν είναι έτσι για κανέναν τους, εννοώ στην φάση εκείνη.
Διάβαζα στο τελευταίο βιβλίο του Δοξιάδη κάτι που είχα δει και στο παρελθόν. Τι δηλαδή ; Πως οι εξεγέρσεις της Νομικής και του Πολυτεχνείου, ναι μεν συμβολοποίησαν τον αντιδικτατορικό αγώνα σε ένα πιο μαζικό κοινό ωστόσο ακύρωσαν μια προσπάθεια – που ποτέ δεν απεδείχθη – φιλελευθεροποίησης, εξάντλησης και μηδενισμού τελικά του καθεστώτος, κατά την ρότα της Ισπανίας από τον Φράνκο στον Χουάν Κάρλος και στον κοινοβουλευτισμό. Εκδοχή που κουβεντιάζονταν διερευνητικά όχι μόνον από αστούς αντιδικτατορικούς πολιτικούς μα και από τμήμα της Αναθεωρητική Αριστεράς δια των κορυφαίων εκπροσώπων της.
Πάντως η Χούντα έπεσε καθώς ήταν στον δρόμο για την πτώση και η Αθήνα το 45 απελευθερώθηκε καθώς οι Γερμανοί από καιρό ηττώντο παντού και από τον Τσώρτσιλ και από τον Στάλιν.
Αυτά τα αντικειμενικά καθόλου δεν μειώνουν την εθνική αποκοτιά του μεγαλείου της ηρωικότητας ως αξίας, το πρόβλημα έρχεται όταν μαρμαρώνουν ετούτα σαν τον μαρμαρωμένο βασιλιά την αξία στο καλούπι του στερεότυπου, που καταλήγει να αφορά στο τέλος – πάντοτε και παντού – ενίους παμπόνηρους διαχρονικώς και πάμπολλες μοριοδοτήσεις προσλήψεως εις βάρος προσόντων εργασίας, ήθους, αποτελέσματος. Πόσοι και πόσοι, πολύ περισσσότεροι – μερικοί και αγέννητοι τότε – δεν συνδύασαν το ‘83 την μοριοδότηση την Αντίστασης με το πελατεικό Κράτος;
Συμφωνία..Αντίθεση..Σύνθεση έλεγε ο σπουδαίος ακαταλαβίστικος Χέγκελ για τον νήμα της ρέουσας ιστορικότητας.
Α…και βέβαια καθηλώσεις …κατ’ ουσίαν Οιδιπόδειας μορφής και περάσματα σε χώρους θρησκειών και οιονεί αγιότητος των μορφών στην βάση μιας ή δύο στιγμών .
Η μόνη δικαιολογημένη – ανάγκη βλέπετε για την συγκρότηση του Έθνους Κράτους – αγιοποίηση ήταν αυτή των ηρώων μύθων του Αγώνα του 21, οπότε παραβλέφτηκαν τα καπάκια του μέγιστου Καραϊσκάκη, τα αιτήματα του Μακρυγιάννη για χέρσον γή ως αντάλλαγμα ηρωισμού – εντέλει η σύζυγος Σκουζέ μερίμνησε – , τα αίσχη των Κολοκοτρώνηδων στην Τριπολιτσά, τα αδελφοκτόνα μίση ταυτοχρόνων ηρώων που αλληλοεξοντώνονταν σαν τον Γκούρα και τον Οδυσσέα και πάει λέγοντας….κι έτσι έπρεπε να οριστεί – άπαξ – καθώς φτιαχνόταν το Αλφα του Κράτους, παρότι κι αυτό συνέβη ενμέρει τυχηματικώς από τους ξένους στο Ναυαρίνο.
Τα ιδεολογικά στερεότυπα εύκολα γίνονται καθηλωτικές εμμονές, ευκολότερα παγιώνουν τον ενήλικα ή την συλλογικότητα σε αγιοσύνες διαρκείας και σε προ- θανάτια πολιτικά πιλάφια όπως πιστεύουν οι Μουσουλμάνοι, για το επέκεινα όμως …τα στερεότυπα είναι οι καθηλώσεις του στρεβλωμένου ενήλικα σε παρελθούσες περιόδους . ασύμβατες με την τωρινή χρονικότητα.
Κτίρια μνήμης ηρωισμού υπάρχουν – πως αλλιώς – από τα ανθεκτικότερα υλικά ….είναι το εθνικόν Άλφα και υπό όρους τα Συνεδριακά Κέντρα της Αυτογνωσίας. Το να μπερδεύεις την αξία του ηρωισμού με τον ισόβιο καθαγιασμό, δίκην δόγματος, προσώπων ή ομάδων είναι μερικώς οπισθοδρομικό και όχι σπάνια αντιιστορικό.
Σήμερα δεν καταργείται η μνήμη, επιχειρείται να επανέλθει ως επικαιροποιημένο παρόν και μέλλον στην βάση των κανονικών αναγκών του υλοπνευματικού μας σώματος ως χώρας.
Η Ιστορία είναι ζέουσα ως κοινωνική διαχρονία έλεγε ο αντι-ήρωας Κ. Καστοριάδης στην ΦΑΝΤΑΣΙΑΚΗ ΘΕΣΜΙΣΗ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ…και ως τέτοια πρέπει να την δούμε, να την ξαναδούμε, να φύγουν τα βολικά στερεότυπα της ανώριμης εφηβείας σε συνθήκες ηλικιακής ωριμότητας, η νεύρωση η συλλογική δηλαδή ….και να ξανακοιταχτούμε, όσο γίνεται τέλος πάντων ..άλλωστε η ανοιχτή και βίαιη αυτογνωσία με το πένθος, την κατάθλιψη , την ανάδυση είναι το μισό της ψυχογνωσιακής θεραπείας, έλεγε ένα άλλο αντιηρωικό μυαλό, ο Σ. Φρόιντ.
Υ.Γ….το δίκιο είναι ζόρικο πολύ ή ΠΕΡΙ ΗΡΩΩΝ ΚΑΙ ΤΑΦΩΝ του Ερνέστο Σάμπατο..