Mε αφορμή τη θλιβερή επέτειο

Κώστας Καρακώτιας 21 Απρ 2015

Τα δεινά που επέφερε στον τόπο η δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967 είναι γνωστά. Κατάλυση της Δημοκρατίας και των θεσμών της, κατάργηση των ελευθεριών και των πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, διώξεις, φυλακίσεις και άγριους βασανισμούς, ακραίο συντηρητισμό, κιτς ελληνοχριστιανικό αναχρονιστικό πολιτισμό, χυδαίο αμοραλισμό και άλλα πολλά. Το κυριότερο δεινό βέβαια ήταν το πραξικόπημα στην Κύπρο και η επακόλουθη τουρκική εισβολή και κατοχή.

Μετά την πτώση της δικτατορίας τα πράγματα άλλαξαν. H καθυστερημένη και καταπιεσμένη ελληνική κοινωνία γνώρισε και βίωσε ένα πρωτόγνωρο επίπεδο δημοκρατίας και ελευθερίας καθώς και μία αξιοζήλευτη οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη. Η Ελλάδα, μέλος της ΕΟΚ αρχικά και του σκληρού πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ενωσης αργότερα, ήταν μια ευημερούσα κοινωνία. Δυστυχώς όμως η Μεταπολίτευση δεν ήταν μόνο αυτό. Ξαφνικά το 2009 αποκαλύφθηκε ότι η Ελλάδα ήταν ένα υπερδανεισμένο κράτος με τεράστια ελλείμματα. Τα δανεικά που εισέρρεαν στη χώρα κατευθύνονταν στις παροχές, στα προνόμια των συντεχνιών, στην προσοδοθηρία μέσω του κράτους και στην κατανάλωση. Κάποια στιγμή όμως η κοινωνία δεν μπορούσε να αναπαράγεται με αυτούς τους τρόπους, γιατί τερματίστηκε η ροή των δανεικών κεφαλαίων. Και τότε ξέσπασε η τρέχουσα σαρκοβόρα κρίση. Συνδέεται όμως αυτή με τη δικτατορία; Κατά κάποιον τρόπο ναι. Η δικτατορία αλλοίωσε την πολιτική, κοινωνική και πολιτιστική εξέλιξη της Ελλάδας. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 η ελληνική κοινωνία έβγαινε ορμητικά από τον πολλαπλό εμφυλιοπολεμικό ζόφο. Νέες κοινωνικές δυνάμεις είχαν συγκροτηθεί και διεκδικούσαν δημοκρατικές πολιτικές αλλαγές. Ο χώρος της τέχνης και του πολιτισμού άρχισε να συνδέεται με ευρύτερα στρώματα και να εκφράζει τα αιτήματα των καιρών. Η νεολαία, κυρίως η φοιτητική, συντονιζόταν με τα νέα κοινωνικά και πολιτισμικά ρεύματα που εμφανίζονταν στις ευρωπαϊκές πόλεις και προσπαθούσε να διευρύνει τις ελευθερίες και τις προσδοκίες της. Η δικτατορία ανέκοψε την πολύμορφη αυτή κίνηση, συσκότισε και πάγωσε τις πολιτικές αντιθέσεις και αμφισβητήσεις, συμπίεσε τις ανάγκες και τα αιτήματα της νεολαίας και των δυναμικών κοινωνικών στρωμάτων.

Μετά τη δικτατορία ήταν επόμενο οι συμπιεσμένες για χρόνια ελευθερίες, οι ανάγκες και οι επιθυμίες μιας πολλαπλά στερημένης κοινωνίας να εκραγούν και να παρασύρουν κανόνες, ιεραρχίες και τρόπους ζωής. Η κοινωνία σταδιακά διεκδικούσε συνεχώς μόνο δικαιώματα, παραμελώντας και απαξιώνοντας τις υποχρεώσεις. Το αποτέλεσμα ήταν μια συνεχώς δανειζόμενη καταναλωτική κοινωνία. Οι ευθύνες γι’ αυτό ανήκουν κυρίως σε όσους άσκησαν πολιτική εξουσία και πολυποίκιλη ιδεολογική κυριαρχία αλλά και στους πολίτες, με τις ατομικές και συλλογικές συμπεριφορές τους. Οι επιπτώσεις της δικτατορίας λοιπόν μάλλον υπερβαίνουν τα χρονικά της όρια.