Δυστυχώς η νεοναζιστική «Χρυσή Αυγή» έχει πλέον εγκατασταθεί μόνιμα στο εγχώριο πολιτικό και κοινωνικό προσκήνιο. Εκθαμβοι όλοι αναζητούν τις αιτίες της συγκρότησης και της δυναμικής εμφάνισης αυτής της ακραίας ακροδεξιάς. Κι όμως, οι προϋποθέσεις για τη μακρά επώαση του φαινομένου υπήρχαν στην ελληνική κοινωνία και την κατάλληλη συγκυρία συνέτρεξαν για την εκδήλωση και τη μορφοποίησή του. Κατ? αρχάς, από τον μεσοπόλεμο ακόμα, πολιτικοί και εκκλησιαστικοί μηχανισμοί εναντιώνονταν σε κάθε δημοκρατική και εκσυγχρονιστική μεταρρύθμιση εκφέροντας έναν ακραίο προνεωτερικό και εθνικιστικό λόγο, ενώ εκδηλώνονταν ισχυρές αντικοινοβουλευτικές τάσεις με αποκορύφωμα την εγκαθίδρυση της δικτατορίας του Μεταξά την 4η Αυγούστου του 1936.
Η Εκκλησία δε, έως και πρόσφατα, εξέπεμπε τον ίδιο αντιδραστικό λόγο, ενώ τώρα μεμονωμένοι μητροπολίτες εκφράζονται υπέρ της Χρυσής Αυγής. Επιπλέον για μια μεγάλη περίοδο, από το τέλος της Κατοχής μέχρι την πτώση της δικτατορίας ο ακροδεξιός αντικομμουνιστικός λόγος και οι βιαιότατες συμπεριφορές εις βάρος των αριστερών και γενικά των μη εθνικόφρονων πολιτών ήταν η επίσημη ιδεολογία και πρακτική του ελληνικού κράτους, με σχετικά σημαντική αποδοχή από μεγάλη μερίδα του εγχώριου πληθυσμού. Μετά το 1974 και τη μεταπολίτευση, παρά τις μεγάλες αλλαγές, η κυρίαρχη ρητορική παρέμεινε εθνικιστική και εμφάνιζε την Ελλάδα ως διαχρονικό θύμα διεθνών πολιτικών συνωμοσιών με αποτέλεσμα τη θυματοποίησή της στο συλλογικό εθνικό υποσυνείδητο, η οποία μάλιστα εντάθηκε από την τρέχουσα οικονομική και κοινωνική κρίση. Ιστορικά δε η θυματοποίηση μιας κοινωνίας ήταν πάντα η μαζική ψυχολογική προϋπόθεση για τον εκφασισμό της.
Οι υπάρχουσες αυτές μήτρες του ακραίου ακροδεξιού φαινομένου έμειναν δυστυχώς εκτός της πολιτικής και κυρίως της ιδεολογικής σοβαρής κριτικής και τώρα γονιμοποιήθηκαν από τις πολλές και ποικίλες αλλαγές των τελευταίων χρόνων. Η ένταση των μεταναστευτικών ροών, η αύξηση της εγκληματικότητας, η νομιμοποίηση σχεδόν των βίαιων πρακτικών σε πολλών ειδών μαζικές εκδηλώσεις, η ανεργία και η κατάρρευση των δομών του κράτους πρόνοιας είχαν ως αποτέλεσμα τη γενικευμένη κοινωνική ανασφάλεια. Η οξύτατη δε οικονομική κρίση και το τέλος της μεταπολιτευτικής ευμάρειας απονομιμοποίησαν πλήρως το κράτος και το πολιτικό προσωπικό του. Εκ των πραγμάτων ένα μεγάλο μέρος των ψήφων διαμαρτυρίας και οργής κατευθύνεται στο μόνο μόρφωμα που ήταν περιθωριακό πολιτικά και εκτός του μεταπολιτευτικού συστήματος όλη την προηγούμενη περίοδο. Ολοι αυτοί όμως οι ψηφοφόροι δεν είναι αθώοι του αίματος. Γνωρίζουν πολύ καλά τι ψηφίζουν καθώς και τα ιδεολογικοπολιτικά και πολιτισμικά αποτελέσματα της επιλογής τους. Πολύ καλύτερα όμως τα γνωρίζουν οι δημοκρατικοί πολίτες που πρέπει, με οδηγό τη νομιμότητα και την ηθική της ελευθερίας και του ουμανισμού, να αντιμετωπίσουν αυτήν την επιστροφή των μαύρων φαντασμάτων της Ιστορίας.