O Ανδρέας Παπανδρέου και το κόμμα του, το ΠΑΣΟΚ, κέρδισαν τις εκλογές του Οκτωβρίου του 1981, συσπειρώνοντας το 48% των Ελλήνων, με κυριότερα συνθήματά τους την “αλλαγή”, το “η Ελλάδα στους Έλληνες”, “εθνική ανεξαρτησία – λαϊκή κυριαρχία – κοινωνική απελευθέρωση” και “ΕΟΚ και ΝΑΤΟ, το ίδιο συνδικάτο”. Κυρίαρχη δοξασία, δανεισμένη από την αριστερά, για να της πάρει και τις ψήφους, έγινε πως για όλα τα δεινά φταίνε οι ξένες δυνάμεις – το φαινόμενο της εξάρτησης –, ή το φερέφωνό τους η δεξιά. Ο ερχομός του ΠΑΣΟΚ έφερε έναν νέο, φρέσκο αέρα στα πολιτικά και κοινωνικά πράγματα. Το ΠΑΣΟΚ προχώρησε σε ένα πρόγραμμα ανακατανομής των εισοδημάτων, ενίσχυσης του κοινωνικού κράτους και κατάργησης των καταλοίπων του εμφυλιοπολεμικού, δεξιού κράτους. Έβαλε στο πολιτικό παιχνίδι μια μεγάλη μερίδα μη προνομιούχων Ελλήνων που ήταν αποκομμένοι από τη νομή της εξουσίας και του πλούτου, από αγρότες έως φτωχούς κατοίκους των μεγαλουπόλεων ή αριστερούς. Αύξησε τις συντάξεις και καθιέρωσε την αυτόματη τιμαριθμική αναπροσαρμογή στους μισθούς, ενώ ταυτοχρόνως όμως ο πληθωρισμός αυξανόταν ιδιαίτερα. Το ΠΑΣΟΚ έδωσε συνδικαλιστικά, πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα σε ευρύτερα στρώματα που ήταν στο πίσω ημισφαίριο της σελήνης. Δημιούργησε το ΕΣΥ και τα ΚΑΠΗ. Ισχυροποίησε την τοπική αυτοδιοίκηση και την αυτοτέλειά της που όμως, αρκετές φορές, επηρεασμένη καθοριστικά από το κομματικοπελατειακό σύστημα, παρεκτράπηκε σε κακοδιαχείριση και αύξηση των χρεών της.
Το ΠΑΣΟΚ δημιούργησε τα ΤΕΙ μέσω της μετεξέλιξης των ΚΑΤΕΕ. Κατάργησε την έδρα στα Πανεπιστήμια ως αυτόνομη θεσμική μονάδα μιας σχολής και δημιούργησε ως συλλογικά όργανα των σχολών, τους τομείς. Στην τριτοβάθμια παιδεία οι αλλαγές που έκανε, παρ’ όλο τον ροζ χρωματισμό τους, επιφέρουν τη συνδιαλλαγή στην εκλογή των διοικήσεων και πρυτανικών αρχών με τους κομματικούς, συνδικαλιστές φοιτητές και την καθοριστική επίδραση των τελευταίων στην εκπαιδευτική διαδικασία των ΑΕΙ, χωρίς να έχουν τα αντίστοιχα γνωστικά εφόδια (νόμος Βερυβάκη το 1982). Η ΕΡΤ διακρίθηκε ως μιντιακή κομματική φωνή. Το ότι πρέπει να απορρίψουμε τόσο την ΕΟΚ, όσο και το ΝΑΤΟ, έγινε το σύνηθες, πολυχρησιμοποιημένο και έωλο πολιτικό ιδεολόγημα, το οποίο είχε σκοπό να σαγηνεύσει τους απλοϊκούς κομμουνιστές, αν και ο Α.Παπανδρέου έδειξε πως δεν είχε σκοπό, πολύ λογικά, να περάσει στο δια ταύτα. Γι' αυτό και ξέχασε το σύνθημα και διεκδίκησε τα χρήματα των μεσογειακών προγραμμάτων και των πακέτων Ντελόρ, ώστε να τα αναδιανείμει αργότερα στους ψηφοφόρους, να δημιουργήσει πολλές, νέες θέσεις εργασίας στο δημόσιο κ.τ.λ.
Το ΠΑΣΟΚ κατάργησε τις εμφυλιοπολεμικές διακρίσεις στη βάση των πολιτικών πεποιθήσεων, επέβαλε το ξεπέρασμα των ιδεολογικών και κοινωνικών σχισμάτων του παρελθόντος και κατάργησε παλιούς, αντιδημοκρατικούς νόμους που αφορούσαν τον συνδικαλισμό (νόμοι εκδημοκρατισμού του εργατικού συνδικαλισμού και των συνεταιρισμών). Επιδίωξε τη βαθμιαία δημιουργία κράτους πρόνοιας στα πρότυπα άλλων δυτικών κυβερνήσεων και προσέφερε διάφορες παροχές στους εργαζόμενους.
Καταπολέμησε τα τζάκια, προώθησε τη μεσαία τάξη, μα διευκόλυνε τα δικά του πράσινα, “νέα τζάκια”. Οι ενέργειες του Ανδρέα Παπανδρέου ήταν, άρα αμφιλεγόμενες και τα μηνύματα που έστελνε αντιφατικά, κυρίως μετά την πρώτη κυβερνητική τετραετία του, ιδιαίτερα όταν είχε δίπλα του, εξασθενημένος, την “Αυριανή”, τον Μένιο Κουτσόγιωργα, τον Κοσκωτά και τη Δ.Λιάνη.
Αφ' ενός διεύρυνε, επέκτεινε τα υπάρχοντα κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα, για παράδειγμα των γυναικών και των νόθων παιδιών, μέσα από μεταρρυθμίσεις της νομοθεσίας του οικογενειακού δικαίου, για την ισονομία και ισότητα των δύο φύλων και την ισονομία στο διαζύγιο, την αποποινικοποίηση της μοιχείας σχετικά με το διαζύγιο, την οικονομική προστασία της μητρότητας, το δικαίωμα στην άμβλωση και στον πολιτικό γάμο, την αναγνώριση της Εθνικής αντίστασης, την κατάργηση της θανατικής ποινής, κ.τ.λ.. Αφ' ετέρου, υπερβάλλοντας προς την κατεύθυνση παροχής προνομίων στους προηγουμένως μη προνομιούχους, δημιούργησε πελατειακό, “πράσινο” κράτος, με τους αθρόους, μη αξιοκρατικούς διορισμούς ψηφοφόρων κι οπαδών του ΠΑΣΟΚ κι αντιδεξιών αριστερών για να στελεχώσει και οικοδομήσει ένα δικό του, πασοκικό κράτος. Το ΠΑΣΟΚ αύξησε πολύ μέσω αυτών των εκτεταμένων διορισμών, τις δημόσιες δαπάνες, το έλλειμμα και το χρέος της χώρας.
Στην εξωτερική πολιτική ο Ανδρέας Παπανδρέου τάσσεται υπέρ των αδεσμεύτων. Η ρητορική του είναι εν πολλοίς δημαγωγική, μια ρητορική με την οποία χαϊδεύει τα αυτιά του απλού λαού, των φτωχότερων στρωμάτων και των αριστερών για να τους εκμαιεύσει την ψήφο τους, με τα συνθήματα έξω από το ΝΑΤΟ και την ΕΟΚ, που δεν συμφέρουν και τόσο τη χώρα έναντι των επιβουλών εναντίον της (κυρίως από την Τουρκία), και άλλωστε ούτε ο ίδιος τα πιστεύει και τα προωθεί έμπρακτα.
Οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ εξασφάλιζαν για την Ελλάδα επιδοτήσεις από την ΕΟΚ, μέσω των Μεσογειακών ολοκληρωμένων προγραμμάτων. Διέσωσαν πολλές νεκρωμένες, προβληματικές επιχειρήσεις και τις αντίστοιχες θέσεις εργασίας, χωρίς να τις εξυγιάνουν επιχειρηματικά και με μεγάλη επιβάρυνση των δημοσίων δαπανών. Κρατικοποίησαν μεγάλες εταιρείες, από την ΠΥΡΚΑΛ ως τα ναυπηγεία Σκαραμαγκά, που κατόπιν, λόγω της οκνηρής κακοδιαχείρισής τους από το δημόσιο, δεν λειτουργούσαν κερδοφόρα και επιβάρυναν το έλλειμμα. Το κόστος παραγωγής αυτών των επιχειρήσεων και τα δημόσια έξοδα αυξήθηκαν, κατά συνέπεια και το έλλειμμα. Γι' αυτό η ελληνική οικονομία τροφοδοτείται από ευρύ εξωτερικό δανεισμό.
Η αριστερά κι οικονομολόγοι της δεν κριτίκαραν όσο και όπως όφειλαν τις προβληματικές παρεκβάσεις, ατασθαλίες και καταχρηστικές υπερβολές της οικονομικής πολιτικής του ΠΑΣΟΚ, που γεννούσαν μακροοικονομικές ανωμαλίες και ανισορροπίες.
Το 1985, ο Ανδρέας Παπανδρέου αναθεωρεί το Σύνταγμα, στην κατεύθυνση της περιστολής των αρμοδιοτήτων του Προέδρου της Δημοκρατίας, εκ παραλλήλου με την εκπαραθύρωση του Κωνσταντίνου Καραμανλή από τη θέση, ενώπιον συνεργασίας με το ΚΚΕ υπέρ της εκλογής του γνωστού από την υπόθεση Λαμπράκη, πρώην εισαγγελέα Σαρτζετάκη. Ο Ανδρέας εθίζει τον λαό και δη τον “πράσινο” και “πρασινοκόκκινο” λαό στα δημεγερτικά συνθήματά του, που αποβλέπουν στο να τον γοητεύσει και να συγκεντρώσει επί μακρόν την εμπιστοσύνη του στο πρόσωπό του. Έχει, δηλαδή, από την αρχή χτίσει ένα αρχηγικό κόμμα, με τη συνδρομή και των διαγραφών πλήθους ανήσυχων στελεχών που επέβαλε, το οποίο βασίζεται στην πίστη και λατρεία στο πρόσωπό του. Κατά καιρούς διέγραψε αρκετά αξιόλογα και έντιμα στελέχη, και δεν εννοούμε βέβαια τους αριστεριστές τροτσκιστές· σημαντικότεροι ήταν οι πρώην αντιστασιακοί της Δημοκρατικής Άμυνας, Σ.Καράγιωργας, Ν.Κωνσταντόπουλος, Στ.Νέστορας, Αγγ.Στάγκος, Γ.Νοταράς και άλλοι που έφτιαξαν την πολιτική οργάνωση "Σοσιαλιστική Πορεία" (η οποία συνεργάστηκε αργότερα με τη “Συμμαχία των πέντε” και την ανανεωτική αριστερά, του ΚΚΕ εσωτερικού).
Ο Ανδρέας είχε βέβαια πολλά προτερήματα γιατί ήταν πανέξυπνος, ικανός, ανέλυε σωστά τις καταστάσεις, έδωσε και δικαιώματα σε όσους ήταν στην πίσω πλευρά της σελήνης, παραμελημένοι ως αριστεροί ή αριστερίζοντες. Υπήρξε σίγουρα ένας χαρισματικός ηγέτης κατά τη μεταπολίτευση. Πάνω απ'όλα όμως ήταν τρομερός δημεγέρτης, μπορούσε να πείσει τους αφελείς για το ο,τιδήποτε! Συχνά εκτόξευε ένα συσπειρωτικό σύνθημα για να συσπειρώσει τους αριστερίζοντες, που δεν το πίστευε καν... Γενικά κατόρθωνε με τις ικανότητές του να φέρνει με τα νερά του τους ανθρώπους του λαού, των λαϊκών στρωμάτων που δεν ήταν προνομιούχοι, με στόχο να ανέβουν βιοτικό & κοινωνικό επίπεδο αργότερα, χάρη στο ΠΑΣΟΚ (με τις κοινωνικές παροχές ή και τους αθρόους διορισμούς). Επί Ανδρέα ανέβηκε το εισόδημα και το βιοτικό επίπεδο των μη προνομιούχων. Το κακό είναι πως με την πάροδο του χρόνου επικράτησε μια τάση διορισμού (ημετέρων) των πάντων, υπερκαταναλωτισμού και νεοπλουτισμού που πληρωνόταν από δάνεια από το εξωτερικό. Έτσι μπήκαν οι βάσεις για την αύξηση του χρέους και του ελλείμματος που οδήγησαν στην χρεοκοπία του 2010.
Ο Ανδρέας ήταν εντελώς αμείλικτος έναντι όσων των κριτίκαραν και είχε κάνει πάρα πολλές διαγραφές (αν ήθελε ύστερα τους έπαιρνε πίσω σαν βρεγμένους γάτους, ξεδοντιασμένους). Μόνο τον Σημίτη δεν κατάφερε να διαγράψει λόγω της πολιτικής ευελιξίας και ευφυίας του. Σε μια σύσκεψη των δικών του στελεχών είχε επαινέσει τις αρετές του Σημίτη, προσθέτοντας όμως πως αυτός ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΑΣΟΚ!
Το 1985, με τον διορισμό του Κώστα Σημίτη ως υπουργού Εθνικής οικονομίας και τα μέτρα που αυτός πήρε, επιδιώχθηκε, επιτυχώς, ένα αυστηρό πρόγραμμα σταθεροποίησης της οικονομίας με θετική επίπτωση στις μακροοικονομικές ανισορροπίες. Έγιναν υποτίμηση της δραχμής κατά 15%, έλεγχος των προσλήψεων, πρωτοβουλίες για τη σταδιακή απελευθέρωση της αγοράς από τον κρατικό εναγκαλισμό, συγκράτηση των δημοσίων εξόδων και πάγωμα των μισθών στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, απόπειρα νοικοκυρέματος του δημόσιου τομέα κι αναδιοργάνωσης των δημοσίων επιχειρήσεων, και κλείσιμο ή πώληση σε ιδιώτες των “προβληματικών επιχειρήσεων”. Ο Σημίτης ήταν υπουργός Βιομηχανίας, Ενέργειας, Τεχνολογίας και Εμπορίου από το 1993 έως το 1995. Προερχόμενος κι αυτός από την αντιδικτατορική, αντιστασιακή οργάνωση Δημοκρατική Άμυνα, είχε αρκετές προστριβές και είχε έρθει αρκετές φορές σε διάσταση απόψεων με τον υπερσυγκεντωτικό, δημεγέρτη και απόλυτο αρχηγό Α.Παπανδρέου, όντας περισσότερο φιλοευρωπαίος και σοσιαλδημοκράτης.