Διαπιστώνω καθημερινά την έλλειψη στοιχειώδους γνώσης της Ιστορίας. Εχθές ακούσαμε από την ΕΡΤ πως ο Ευαγόρας Παλικαρίδης ήταν ήρωας του 1821. Κι όμως η Ιστορία είναι παντού πλάι μας από τις ονομασίες των δρόμων μέχρι τις διάφορες τοποθεσίες άλλο αν εμείς τις προσπερνάμε. Σκέφτηκα λοιπόν να μοιραστώ τη δική μου πρόσληψη της Ιστορίας
Το οικογενειακό μας σπίτι ήταν στην οδό Μαυρομματαίων. Τα χρόνια εκείνα το Πεδίον του Άρεως ήταν ένα μέρος ασφαλές γεμάτο τοπόσημα που προσφέρονται για ένα ιστορικό ταξίδι την ίδια ώρα που κάνει κάποιος τη βόλτα του.
Στις καθημερινές μας βόλτες η νταντά μου, μια γυναίκα σοφή με μάθαινε διάφορα πράγματα ανάλογα με τα υλικά που ήσαν πρόσφορα. Στο Πεδίον του Άρεως οι σελίδες της ιστορίας ξετυλίγονταν μπροστά στα μάτια μου. Οι αφηγήσεις της έμοιαζαν πιο πολύ σαν παραμύθι και λιγότερο σαν ξερό μάθημα ιστορίας.
Κάπως έτσι ξεκίνησε να χτίζεται η δική μου αίσθηση της ιστορικής μνήμης, που αργότερα έδωσε τη θέση της στη γνώση.
Μπροστά από το σπίτι μας στη μια πλευρά ήταν το εμβληματικό άγαλμα του Βασιλέως Κωνσταντίνου, στην γωνία της οδού Μαυροματαίων και Λεωφόρου Αλεξάνδρας.
Ακριβώς πλάι ήταν το Green Park που λειτουργούσε σαν βαριετέ το καλοκαίρι. Και πιο μεσα από την άλλη μεριά ήταν η οδός των ηρώων του21 με τις 21 προτομές, ενώ πιο πάνω βρίσκεται ο Ιερός Ναός των Παμμεγίστων ταξιαρχών με το μνημείο του αναπαυόμενου Αλέξανδρου Υψηλάντη όπου από το 1964 βρίσκονται τοποθετημένα τα οστά του.
Αγαπημένη γωνιά, κατάλληλη και για ποδήλατο στην πάνω πλευρά του πάρκου επί της Λεωφόρου Αλεξάνδρας βρισκόταν το μνημείο των πεσόντων Συμμάχων με το άγαλμα της Αθηνάς να δεσπόζει αλλά λόγω της αποκόλλησης του δεξιού χεριού, την λέγαμε κουλοχέρα. Βλέπετε δεν υπήρχαν τότε οι σημερινές γλωσσικές ευαισθησίες, αν κι εγώ ποτέ δεν την ένοιωσα σαν υποτιμητική την έκφραση.
Στο ίδιο μέρος είχαν ριχθεί οι λίθοι του αναθέματος του Ελευθερίου Βενιζέλου. «Κατά Ελευθερίου Βενιζέλου φυλακίσαντος αρχιερείς και επιβουλευθέντος την βασιλείαν και την πατρίδα, ανάθεμα έστω»
Ευτυχώς όμως είχα την τύχη η γυναίκα αυτή να μου μιλάει για όλα τα γεγονότα χωρίς την επιθετική μανία οπαδών της αλήθειας ένθεν κακείθεν, χωρίς ακραίες κρίσεις και μίσος. Πιο πολύ σαν εισαγωγή στο στοχασμό για τα ανθρώπινα πράγματα.
Έτσι, και για τους βασιλιάδες άκουσα, και για τους ήρωες του 21, και για το Ανάθεμα. Κι όλα μαζί ύφαιναν το δικό τους καμβά πάνω στο οποίο βρίσκανε τη θέση τους κι οι βασιλιάδες κι οι θνητοί, άνδρες κι ευτυχώς και γυναίκες, που άφησαν το χνάρι τους στην ιστορία.
Η Μαντώ Μαυρογένους και η Μπουμπουλίνα, που είχαν κι αυτές την προτομή τους εκεί στο δρόμο των ηρώων, χάρις τις αφηγήσεις της μου έδειξαν πως ο κόσμος δεν είναι μόνο αρσενικός.
Και πώς όλοι κι όλες δεν διέφυγαν της ανθρώπινης μοίρας, που χαρίζει σε άλλους απλόχερα και σε άλλους τσιγκούνικα τη δόξα μα και τη δυστυχία. Ιδίως η δεύτερη είναι περίπου εξασφαλισμένη αν βρεθείς σε περιόδους εθνικής ανάτασης, αλλά και του καθ΄ημάς αδελφικού φθόνου.
Κάπως έτσι περνούσαν τα χρόνια, οι μήνες, οι ώρες και οι στιγμές, χαζεύοντας ξανά και ξανά τα αγάλματα και τα μνημεία, ξανακούγοντας τις ιστορίες , με συχνές ερωταποκρίσεις και καινούργιες απορίες έως ότου έφηβος πια πέρασα μέσα απο το Πάρκο πρώτη φορά μονάχος μου για να πάω στην Κυψέλη, στον κινηματογράφο Λουζιτάνια. Πέρασε κι αυτός στη μνήμη αφού έχει γίνει σούπερ μάρκετ εδώ και χρόνια.
Διέφυγα όμως από τον κίνδυνο θεώρησης της Ιστορίας σαν αποτέλεσμα μόνο της δράσης των μεγάλων μορφών ή το αντίθετο μόνο της δράσης των μαζών.
Θυμάμαι έντονα την καταβύθιση μέσω της αφήγησης στο παρελθόν στην αρχή σαν παραμύθι κι ύστερα σαν πραγματικότητα. Αυτό ήθελα να μοιραστώ μαζί σας την επαύριο της εθνικής εορτής.
Ποιος ξέρει, ίσως γερνάω αφού και πάλι μιλάω για τα παλιά.
Καλή σας ημέρα.
Ήταν το σχόλιο της ημέρας στην εκπομπή Καθρέφτης του Χρήστου Μιχαηλίδη την Τετάρτη 26 Μαρτίου 2025