Αμέσως μετά την τρομοκρατική φρίκη από το αιματοβαμμένο χτύπημα στις Βρυξέλλες, πολλοί και διάφοροι —φανατικοί και δογματικοί— θυμήθηκαν τις σταυροφορίες, την αποικιοκρατία, τον ιμπεριαλισμό, την «εξαγωγή της δυτικής δημοκρατίας» κλπ. Η Ευρώπη, λένε, πληρώνει για τα κρίματά της, καθώς κουβαλάει πίσω της, ως θύτης, αιώνες βίαιης καταπίεσης. Το επιχείρημα είναι γνωστό. Σύμφωνα με την άποψη τους, το αίμα πρέπει να πληρώνεται με αίμα, και μάλιστα ετεροχρονισμένα και αναδρομικά? σα να πρόκειται για μια βεντέτα που έχει ως εύκολο άλλοθι την Ιστορία και ως εφιαλτική υπόσχεση το χαλιφάτο του ISIS. Πράγματι ο ευρωπαϊκός πολιτισμός έχει τις δικές του πληγές, και βέβαια τις δικές του βίαιες ιστορίες. Τις συζητάει στη δημόσια σφαίρα, τις μελετάει στα πανεπιστήμια, τις διδάσκει στα σχολεία, τις εντάσσει στις πολιτικές και κοινωνικές αντιπαραθέσεις των κομμάτων, των κοινωνικών ομάδων και των μειονοτήτων. Κανείς ωστόσο από τους πολέμιους του ευρωπαϊκού πολιτισμού, δεν μπορεί να μας πείσει ότι ο κόσμος θα ήταν καλύτερος, αν ο ισλαμοφασισμός και μερικοί μακελάρηδες δικτάτορες είχαν κερδίσει το παιχνίδι του συσχετισμού δυνάμεων. Πρώτοι από όλους, το ξέρουν αυτό οι χιλιάδες Σύριοι πρόσφυγες που αναζητούν «το δρόμο προς τη Δύση», προκειμένου να ξεφύγουν από την εκδικητική βαρβαρότητα του περίφημου «ισλαμικού κράτους».
Μέσα σε αυτό το σκηνικό, η φετινή μαθητική παρέλαση της 25ης Μαρτίου έλαβε απρόσμενες συμβολικές διαστάσεις, καθώς επικεντρώθηκε στη «μαντίλα» της Άγια Ιμπραήμ. Το θέμα δίχασε τη δημόσια σφαίρα, ενώ το βαθύ —βλ. εθνικιστικό— διαδίκτυο βρήκε την κατάλληλη ευκαιρία για να συνεχίσει τα «ελληνοπρεπή» κηρύγματα μίσους απέναντι σε όσους «μολύνουν» τη χώρα μας. Η ίδια η μαθήτριαδήλωσε πάντως ότι «παρά τους αρχικούς της ενδοιασμούς, αποφάσισε να κάνει παρέλαση με τη μαντίλα-σύμβολο της θρησκείας της, όχι για να προκαλέσει, αλλά για να στείλει το μήνυμα του αλληλοσεβασμού, της αγάπης και της ειρηνικής και αρμονικής συνύπαρξης, εκφράζοντας και η ίδια τον σεβασμό της στην ιστορία της χώρας στην οποία γεννήθηκε και ζει». Στο λόγο της εύκολα διαπιστώνει κανείς τις βασικές —ίσως και κοινότοπες— αρχές μιας παιδείας που ενσωματώνει τη διαφορετικότητα, ενώ παράλληλα, παρατηρείται, δυστυχώς, για άλλη μια φορά, η σύνδεση των δικαιωμάτων της με τη λογική των επιδόσεων: «Είχα βγάλει πέρυσι 19,7. Είμαι η δεύτερη στο τμήμα μου και έτσι με διάλεξαν για παρέλαση. Στην αρχή ντρεπόμουν. Δεν ήθελα. Γι’ αυτό και στις 28 Οκτωβρίου δεν πήγα» δήλωσε η νεαρή Άγια. Τι μεσολάβησε, άραγε, ανάμεσα στις δύο παρελάσεις; Πώς η αρχική ντροπή οδήγησε στην απόκρυψη μιας ταυτότητας, ενώ λίγους μήνες μετά η ίδια ταυτότητα συνοδεύτηκε με ένα περήφανο μήνυμα αποκάλυψης;
Εν μέρει τα λόγια της Άγια Ιμπραήμ απηχούν την ευρύτερη συλλογικότητα, στην οποία ανήκει. Εκατομμύρια μουσουλμάνοι συμπολίτες μας, εδώ και δεκαετίες, έχουν επιλέξει ως μόνιμο τόπο διαμονής και εγκατάστασης την Ευρώπη, όχι μόνο για την ασφάλεια που προσφέρει, αλλά κυρίως για τις ανθρωπιστικές αξίες της δημοκρατίας, της πολιτισμικής ανεκτικότητας και της ειρηνικής συνύπαρξης, έτσι όπως αυτές καλλιεργούνται μέσα από τους, κατά βάση, ουδετερόθρησκους θεσμούς της. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, αυτό το μοντέλο της ενσωμάτωσης δείχνει να μη λειτουργεί, ή πάντως να έχει ρωγμές. Η νέα «εσωτερική τρομοκρατία» που αναπτύσσεται τον τελευταίο καιρό είναι ένα εύγλωττο δείγμα αυτής της κρίσης. Θα ήταν αφελές όμως να πιστέψει κανείς ότι η νέα τρομοκρατία έχει τις ρίζες της στην αποτυχία της ενσωμάτωσης.
Ο ισλαμοφασισμός δεν εκμεταλλεύεται απλώς μερικές ρωγμές της δημοκρατίας και του κράτους πρόνοιας αλλά μισεί την ίδια την «ανοιχτή κοινωνία» και τις αξίες της στο σύνολό τους: την κουλτούρα, τον τρόπο ζωής, την ισότητα των δύο φύλων, τη διαχείριση της σεξουαλικότητας. Γι αυτό το ISIS δεν μισεί μόνο τις ευρωπαϊκές κοινωνίες αλλά και τις κοινωνίες της Μέσης Ανατολής. Η Κωνσταντινούπολη, η Ιερουσαλήμ, η Βυρηττός, το Κάιρο, η Βαγδάτη υπήρξαν πάντα «ανοιχτές πόλεις», στις οποίες διασταυρώνονταν αντιφατικά αλλά δημιουργικά οι φυλές, οι θρησκείες και οι κουλτούρες. Δεν είναι τυχαίο ότι οι πόλεις αυτές βρίσκονται ψηλά στη λίστα των τρομοκρατικών στόχων του ISIS, ακριβώς επειδή αποτελούν τμήμα ενός ευρύτερου πολιτισμικού τόξου.
Νομίζω ότι, επιλέγοντας να παρελάσει, η αλεξανδρινή Άγια Ιμπραήμ προσχώρησε, με το δικό της τρόπο αλλά πάντως φανερά, σε αυτό το πολιτισμικό τόξο. Αντί να ακυρώνουμε την προσπάθειά της, θα ήταν καλό να δεχτούμε την ασπρόμαυρη «μαντίλα» της ως το μοναδικό κέρδος από τη φετινή παρέλαση, που ευτυχώς δεν τέλειωσε —όπως πέρσι— με τα λευκά μαντίλια, που ανέμιζαν οι φουστανελάδες της πλατείας Συντάγματος για να σύρουν το χορό στο λαϊκοδημοτικό γλέντι του κ. Καμμένου.
Δημοσιεύτηκε και στην ιστοσελίδα DimArt