Μια γρήγορη κοφτή ντρίμπλα, ένα σκληρό μαρκάρισμα, μια έξυπνη πάσα, ένα μακρινό σουτ, μια θεαματική απόκρουση, μια αέρινη επέλαση, μια χαμένη ευκαιρία και βέβαια πάντα ένα γκολ, ξεσηκώνουν χιλιάδες φιλάθλους στα γήπεδα και εκατομμύρια θεατές στην τηλεόραση, προκαλούν ζητωκραυγές και αισθήματα ευδαιμονίας στους νικητές και αντίστροφα θλίψης στους χαμένους.
Ποδοσφαιριστές όπως ο Τζορτζ Μπεστ ή ο Γιόχαν Κρόιφ και ομάδες, όπως ο Αγιαξ των αρχών της δεκαετίας του 1970 ή η Βραζιλία του Μουντιάλ του 1982, χαράσσονται ανεξίτηλα στις μνήμες των φιλάθλων, όσα χρόνια κι αν περάσουν. Αλήθεια, όμως, τι είναι αυτό στο ποδόσφαιρο που, παρόλη την υπερπροσφορά θεαμάτων κάθε είδους, προσελκύει, μαγνητίζει και φανατίζει τόσο μεγάλο αριθμό ανθρώπων κάθε κοινωνικής τάξης και εθνικότητας; Είναι ο συνδυασμός σωματικών ικανοτήτων, τεχνικής κατάρτισης, εξυπνάδας, ανάγνωσης του χώρου και των κινήσεων των συμπαικτών και των αντιπάλων; Είναι ένας πόλεμος με «άλλα μέσα» και αναπαράσταση μιας μάχης με στρατηγική και τακτική; Υποκρύπτει, άραγε, μια καταγωγική σχέση με το απώτατο ανταγωνιστικό και συγκρουσιακό ανθρώπινο παρελθόν, όπως υποστηρίζουν πολλοί ανθρωπολόγοι και κοινωνιολόγοι; Μάλλον είναι όλα αυτά, αλλά και πολλά άλλα. Λειτουργεί ταυτόχρονα ως μια γιγάντια οικονομική επιχείρηση, με πωλήσεις εισιτηρίων και δικαιωμάτων τηλεοπτικών αναμεταδόσεων, με πολλαπλή και ποικίλη εκμετάλλευση του τίτλου και του σήματος της ομάδας, με αγοραπωλησίες παικτών, με αδιανόητα υψηλά συμβόλαια, με διακίνηση τεράστιων κεφαλαίων και με πολλές σκοτεινές πρακτικές φυσικά. Κατά παράδοξο τρόπο όμως, η άκρατη εμπορευματοποίηση, η εισβολή επενδυτών – ολιγαρχών και η μισθοφορική πλέον σχέση των παικτών με τις ομάδες δεν υπονόμευσαν τη λαϊκότητα του ποδοσφαίρου. Αντίθετα, οι οπαδικές ταυτότητες επιβιώνουν και αναπαράγονται συνεχώς με πολλαπλά αποτελέσματα, συχνά ιδιαίτερα βίαια.
Ισως λοιπόν η τεράστια και αυξητική δυναμική του ποδοσφαιρικού φαινομένου να οφείλεται στη δυνατότητα ενός μαζικού «ανήκειν» και στην αναπαραγωγή ενός πόλου σταθερής αναφοράς, πέρα από τις πολιτικές διαψεύσεις και τις ταξικές αντιθέσεις, στη σημερινή εποχή του ρευστού κόσμου. Αλλωστε, το ποδόσφαιρο και όσα το συγκροτούν, είναι από τους λίγους παλιούς ιδεολογικούς και κοινωνικούς μηχανισμούς που επιτελούν ακόμα τις λειτουργίες τους. Ολα αυτά βέβαια δεν κατατείνουν στην απομάγευση του ποδοσφαίρου. Ισα ίσα οι υποψίες και οι ενοχές για κάποιες του όψεις, το καθιστούν περισσότερο σαγηνευτικό.