Το ασφαλιστικό πρόβλημα δεν αποτελεί αποκλειστικότητα μόνο για τη χώρα μας. Ένα πλήθος παραγόντων έχει στην κυριολεξία δυναμιτίσει τις βεβαιότητες που χαρακτήριζαν ένα τμήμα του κοινωνικού κράτους, όπως τουλάχιστον το γνώρισαν οι προηγούμενες γενεές, ιδιαίτερα στην Ευρώπη.
Η γήρανση του πληθυσμού, αποτέλεσμα των εφαρμογών της ιατρικής και της φαρμακευτικής έρευνας, καινοτομίας και πρόληψης, σε συνδυασμό με τη μείωση της γονιμότητας της παραγωγικής ηλικίας και της εισόδου όλο και περισσοτέρων γυναικών στην αγορά εργασίας, οι αλλαγές στα πρότυπα και τα μεγέθη της σύγχρονης οικογένειας, ήταν μερικές μόνο από τις συνολικές αιτίες.
Παράλληλα, το ανερχόμενο κόστος των φαρμακευτικών θεραπειών και των διαγνωστικών απεικονιστικών μεθόδων που απευθύνονται στο σύνολο του πληθυσμού, επί πλέον του διογκούμενου ποσοστού των υπερηλίκων, δηλαδή άνω των 65 ετών, που δεν συνεισφέρουν αρκετά, λόγω εξόδου από την εργασία, επιδεινώνουν ακόμη περισσότερο το πρόβλημα.
Το ζήτημα δεν απασχολεί με την ίδια βαρύτητα όλες τις χώρες και τις οικονομίες τους. Οι αποκλίσεις π.χ. της άμεσης και έμμεσης φορολογίας, ως ποσοστό του ΑΕΠ, μιλώντας τουλάχιστον για τη Δυτική Ευρώπη, είναι ένα στοιχείο που δεν έχει σχολιαστεί αρκετά.
Συχνότατα, συγκρίνονται μεγέθη και καταστάσεις που απέχουν της αληθείας, κάθε φορά όπως «συμφέρει» τους σχολιαστές, κήνσορες και «ειδικούς». Είναι παράλογο να γίνεται λόγος π.χ. για το σκανδιναβικό πρότυπο αμελώντας να αναφέρουμε τις φορολογικές επιβαρύνσεις του πληθυσμού ή τις προβλέψεις που υφίστανται ως «μαξιλάρια» (π.χ. Νορβηγία). Ανάλογα, οι συνήθως αυστηροί επικριτές της δυσμενούς τρέχουσας συγκυρίας, ανήκοντες κατά κανόνα σε ισχυρά λόμπι που στηρίζονται σε εφευρετικούς και ταυτόχρονα προκλητικούς «κοινωνικούς» πόρους, περιορίζουν την κριτική τους σε ό,τι αφορά τους μισθωτούς. Υπενθυμίζουμε πως οι τελευταίοι συνεισφέρουν σταθερά ποσοστό του εισοδήματος από εξαρτημένη απασχόληση, μέχρις ενός συγκεκριμένου ύψους, εφ’ όρου εργασιακού βίου. Αντίθετα, άλλοι επαγγελματίες, όπως δικηγόροι, ιατροί, μηχανικοί, συμβολαιογράφοι κ.ά., καταβάλλουν ως ίδια εισφορά μικρό μόνο μέρος των -δηλούμενων- εισοδημάτων τους, κι αυτό με κριτήριο την επαγγελματική τους ηλικία. Ποσοστά της τάξης έως και 90% στο σύνολο των εσόδων των οικείων ασφαλιστικών φορέων, από «κοινωνικούς» πόρους, προσαυξήσεις τιμών προϊόντων και υπηρεσιών, διάφορα «-σημα» και ποικίλες «γκανιότες» σε βάρος του λοιπού κοινωνικού συνόλου των φορολογουμένων, στο πρόσφατο παρελθόν, έχουν διαγραφεί από τη μνήμη των «κατηγόρων».
Αυτό που κατά την προσωπική μας γνώμη είναι άδικο και χρήζει αντιμετώπισης αφορά στη διακοπή της ασφαλιστικής κάλυψης περίθαλψης, τόσο των άμεσων όσο και των έμμεσων ασφαλισμένων, σε περίπτωση διακοπής καταβολής ασφαλίστρων.
Ένας π.χ. μισθωτός που κατέβαλλε αδιάκοπα επί 20-25 ή και 30 έτη τις ασφαλιστικές του εισφορές (μαζί με τον ευσυνείδητο εργοδότη του) συνεχίζει να καλύπτεται μόλις για όσο χρονικό διάστημα ορίζει ο νόμος. Στην καλύτερη περίπτωση, για 12-15 μήνες. Από εκεί και πέρα, βρίσκεται ενώπιος ενωπίω με τη ΔΟΥ, αν χρειαστεί να νοσηλευτεί και δηλώσει αδυναμία καταβολής των δαπανών νοσηλείας. Το ίδιο ισχύει και για τον ελεύθερο επαγγελματία που επιλέγει να μην καταβάλλει εισφορές, μολονότι συνεχίζει την άσκηση του επαγγέλματός του.
Στις παραπάνω περιπτώσεις, η μεν πρώτη αφορά «ανασφάλιστο», ενώ η δεύτερη «απο-ασφαλισμένο» κατ’ επιλογήν ή αδυναμία.
Το σημαντικότερο ίσως ζήτημα, που δεν έχει απασχολήσει όσο σοβαρά και υπεύθυνα θα έπρεπε, αφορά τους μη δηλωθέντες εργαζομένους, που αναγκάζονται να απασχολούνται, υπό την απειλή της διακοπής, σε χιλιάδες «ξύπνιους» και «δημιουργικούς» επιχειρηματίες (λέμε τώρα…), χωρίς κανείς να ενδιαφέρεται σοβαρά για την τύχη τους. Εκτός της απώλειας εσόδων για την κοινωνική ασφάλιση (ακόμη αναδιανεμητικού τύπου, ας μην το ξεχνάμε), η άγνοια σχετίζεται με τον αυτισμό που διέπει το σύνολο της κοινωνίας.
Κατά τα άλλα, οι συνήθεις ύποπτοι και συλλήβδην κατηγορούμενοι συνεχίζουν να είναι ο «καπιταλισμός», ο «νεοφιλελευθερισμός», η «τρόικα» και οι «μερκελιστές», οι «δυνάμεις κατοχής» και οι «ντόπιοι συνεργάτες» τους, οι Εβραίοι, η λέσχη Μπίλντερμπεργκ κτλ. Το ότι το κοινωνικό κράτος και τα όσα επικαλούνται ως δίκαια του εργάτη αφορούν ακριβώς τις κοινωνίες όπου οι κατηγορούμενοι ασκούν εξουσία είναι προφανώς λεπτομέρειες…
Έχω το θράσος να πιστεύω πως η αρχή μιας καλής ομελέτας είναι το σπάσιμο των αυγών.