Θα κάναμε λάθος αν υποβαθμίζαμε την ευρωπαϊκή Σύνοδο για την απασχόληση των νέων που συγκάλεσε στο Βερολίνο η γερμανίδα Καγκελάριος σε απλό εγχείρημα προεκλογικής δημοσιότητας. Από μήνες είναι έκδηλη η ανησυχία της γερμανικής κυβέρνησης για την υψηλή και ανερχόμενη ανεργία των νέων. Και δικαιολογημένα. Ναι μεν στη Γερμανία οι στατιστικές καταγράφουν συγκρατημένα ποσοστά. Όμως το πρόβλημα δεν περιορίζεται στα εκρηκτικά μεγέθη της Ελλάδας και της Ισπανίας, στα χαμηλότερα αλλά επίσης εξαιρετικά υψηλά της Πορτογαλίας, της Ιρλανδίας, οπωσδήποτε της Ιταλίας, πλέον και της Γαλλίας: στον κίνδυνο της «χαμένης γενιάς», που, σε κοινή συνέντευξή της χθες σε έξι ευρωπαϊκές εφημερίδες, η Ανγκελα Μέρκελ έλεγε ότι πρέπει να αποτρέψουμε. Διότι από κοινωνικό πρόβλημα όξυνσης ανισοτήτων και περιθωριοποίησης, η μαζική ανεργία των νέων τείνει να γίνει βόμβα στα θεμέλια της Ευρώπης. Πολιτικά πια απειλεί την ίδια την επιβίωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως στοιχειοθετούν σφυγμομετρήσεις, κάποια εκλογικά αποτελέσματα, πλήθος εκδηλώσεων και δημοσιεύματα ανά την ήπειρο. Τρομάζει επομένως και τη Γερμανία με τις υφιστάμενες στρατηγικές της επιλογές. Έτσι εξηγείται μια σειρά από πρόσφατες πρωτοβουλίες – προσκλήσεις νέων Ισπανών να καταρτιστούν και να δουλέψουν σε γερμανικές επιχειρήσεις, κινητοποίηση της κρατικής τράπεζας KfW για να χρηματοδοτηθούν μικρομεσαίες επιχειρήσεις σε πληττόμενες χώρες κ.λπ. – που ήρθε να επιστεγάσει η χθεσινή Σύνοδος.
Αλλά όσο χρήσιμες και αν αποβούν πρακτικά τέτοιες ενέργειες για εκείνους που θα ωφεληθούν, καθώς και οι ανάλογες που αποφασίστηκαν στο τελευταίο Συμβούλιο Κορυφής, την τεράστια ανεργία των νέων αισθητά δεν θα την επηρεάσουν. Δεν είναι ζήτημα ποσοτικών μεγεθών μόνο. Σωστά επισήμανε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Μάρτιν Σουλτς ότι τα 6 δισ. ευρώ για τον σκοπό αυτόν από τον κοινοτικό προϋπολογισμό τα επόμενα δύο χρόνια είναι μηδαμινά μπροστά στις εκατοντάδες δισεκατομμυρίων που διοχέτευσαν τα ευρωπαϊκά κράτη στη διάσωση των τραπεζών. Για να υπάρξει ωστόσο και πάλι ανάπτυξη ικανή να δημιουργεί απασχόληση στην Ευρώπη απαιτούνται συνολικές πολιτικές πέρα από τα όποια μέτρα, έστω και τα πιο γενναιόδωρα, για την ανακούφιση της ανεργίας. Δεν τις ευνοούν οι επικρατούσες γερμανικές αντιλήψεις, καθώς βάζουν όλη την έμφαση στη δημοσιονομική εξυγίανση και στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας στο εθνικό επίπεδο κάθε χώρας χωριστά.
Χαρακτηριστική ήταν η ερώτηση του Τάσου Τέλογλου προς την κυρία Μέρκελ – στην ως άνω συνέντευξη – για την ελληνική ζυθοποιία η οποία, ενώ μείωσε κατά 20% το εργατικό της κόστος ανά μονάδα προϊόντος (απολύοντας; Κόβοντας μισθούς;), δανείζεται δυόμισι φορές ακριβότερα από μια γερμανική αντίστοιχη εταιρεία. Πώς να κερδίσει ανταγωνιστικότητα; Η ιδέα της Καγκελαρίου να ξαναφτιάξουμε μιαν ΕΤΒΑ (συνεννοήθηκε σχετικά με τον κ. Σαμαρά, είπε) δεν συνιστά απάντηση. Πέρα από τον χρόνο που θα απαιτούσε – 15 μήνες περιμένουμε πιστωτική ανάκαμψη από την πολύ απλούστερη ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών! – η εμβέλεια ενός τέτοιου ιδρύματος θα ήταν εξ ορισμού μερική. Το πρόβλημα έλλειψης ρευστότητας και πολύ υψηλών συγκριτικά επιτοκίων αφορά το σύνολο των επιχειρήσεων, συνιστά βασική αιτία της αδυναμίας τους να αυξήσουν παραγωγή, εξαγωγές, να κάνουν επενδύσεις, να προσλαμβάνουν κόσμο. Ούτε περιορίζεται στην Ελλάδα. Η Ιταλία, μοχθώντας να περιορίσει δημόσιο χρέος και ελλείμματα με πολιτικές που αναγκαστικά αναστέλλουν την οικονομική μεγέθυνση, αντιμετωπίζει επιπρόσθετα αυξημένο κόστος χρηματοδότησης και για τον ιδιωτικό της τομέα. Εισάγει ύφεση και ανεργία και από άλλη πόρτα. Ομοίως η Ισπανία, η Πορτογαλία…
Διασπασμένη σε χώρες που απολαμβάνουν χαμηλά επιτόκια και άλλες που δανείζονται ακριβά, η Νομισματική Ένωση έπαψε να είναι τόσο «Ένωση». Την αντίφαση άμβλυνε ώς έναν βαθμό η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Αλλά δεν θα εξαλειφθεί όσο δεν προχωρούν αποφασιστικά βήματα προς την τραπεζική και τη δημοσιονομική ένωση. Εδώ μπορούμε άλλωστε να εντάξουμε τη διελκυστίνδα ΔΝΤ – ΕΕ για το «δημοσιονομικό κενό», ακόμα και την πίεση που ξαναδεχόμαστε από την τρόικα σήμερα. Ένας καλός συνδυασμός αναγκαίων εθνικών προσαρμογών και μεταρρυθμίσεων με ευνοϊκούς όρους χρηματοδότησης μέσω Ευρώπης θα κόστιζε λιγότερο – σε όλους τους ενεχομένους! Παραμένει ωστόσο ζητούμενο. Όσο την επίτευξή του θα εμποδίζουν επιμέρους συμφέροντα με τις αντίστοιχες προκαταλήψεις, οι κοινωνίες θα υποφέρουν. Και η προοπτική της Ενωσης θα είναι αμφίβολη.