Η περιήγηση στο χώρο των δηλώσεων είναι αναγκαία. Η Πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν δήλωσε ότι «έχουμε ήδη κινητοποιήσει 2.770 δισεκατομμύρια ευρώ και αυτή είναι η μεγαλύτερη απάντηση σε ευρωπαϊκή κρίση που δόθηκε ποτέ», 2/4.
Ο Ι. Παπαδόπουλος, Επικεφαλής της Αντιπροσωπείας της Επιτροπής στην Κύπρο σημειώνει: 1. Η ΕΚΤ εξήγγειλε στις 19 Μαρτίου ότι μέχρι το τέλος του 2020 θα διαθέσει 750 δις ευρώ για την αγορά χρεογράφων. 2. Το ποσό αυτό προστίθεται στα 120 δις που η ΕΚΤ είχε ήδη ανακοινώσει μια εβδομάδα νωρίτερα. 3. Αυτά τα 870 δις που η ΕΚΤ ρίχνει στη μάχη αντιπροσωπεύουν ποσοστό 7,3% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης. 3. Αίρονται όλοι οι περιορισμοί που επιβάλλει το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης. 4. Από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά Ταμεία θα διατεθούν 37 δις ευρώ για την προστασία της απασχόλησης. 5. Ρευστότητα σε 100.000 και πλέον μικρομεσαίες επιχειρήσεις με 1 δις. στήριξη από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων με 8 δις ευρώ». Στη συνέχεια (9/4) το Eurogroup κατέληξε σε συμφωνία: 500 δισ. ευρώ άμεσα διαθέσιμα. Στις 14/4 το Συμβούλιο αποφάσισε «να διαθέσει σχεδόν όλα τα κονδύλια που απομένουν στον τρέχοντα κοινοτικό προϋπολογισμό για την καταπολέμηση της πανδημίας COVID-19- οι αναλήψεις υποχρεώσεων αυξάνονται συνολικά κατά 3,57 δισεκατομμύρια ευρώ και ανέρχονται σε 172,2 δισεκατομμύρια ευρώ. Οι πληρωμές αυξάνονται κατά 1,6 δισεκ. ευρώ, φθάνοντας συνολικά τα 155,2 δισ. ευρώ».
Σε αυτή την δύσκολη συγκυρία εξελίσσεται μια ιδιαίτερα επιθετική κριτική απέναντι στην ΕΕ. Χωρίζω τις κριτικές σε δύο κατηγορίες:
Α. Οι οργανωμένοι οπαδοί της «ανατολικής» παράταξης που από θέση «αρχής» εναντιώνονται στη δυτική πολιτική παράδοση και τις κορυφαίες κατακτήσεις της: Διαφωτισμός, ορθολογισμός, κοινοβουλευτισμός, κράτος δικαίου, ευρωπαϊκή ενοποίηση. Είναι οι ίδιοι που νιώθουν άνετα με τις δοξασίες του Παϊσιων και, κατά κανόνα υμνούν, κρυφά ή φανερά, τις αυταρχικές επιδόσεις του Β. Πούτιν. Η τάση αυτή μισεί το ευρωπαϊκό εγχείρημα και κάθε τι που επιχειρεί να λύσει προβλήματα αξιοποιώντας τους κανόνες του πλουραλιστικού συστήματος και τις τάσεις που διαμορφώνει κάθε φορά η γνώμη των πολιτών. Μερικοί αγωνίζονται για να καταρρεύσει το ευρωπαϊκό εγχείρημα. Άλλοι το λένε καθαρά όπως η Λεπεν, άλλοι έμμεσα.
Β. Οι οπαδοί του «όχι σε όλα». Μια χωρίς σπονδυλική στήλη θεωρία που αποτελείται από τους μονίμως ανικανοποίητους, που ζητούν μιαν «άλλη ΕΕ», αλλά ποτέ δεν την ορίζουν και ποτέ δεν λένε πότε και με ποιους θα την επιτύχουν. Συμμετείχαν ή συμμετέχουν σε όργανα της ΕΕ, όπως το Ευρωκοινοβούλιο αλλά ποτέ δεν παρουσίασαν μια άλλη πρόταση παρά μερικές γενικολογίες περί της «Ευρώπης των λαών». Άσκησαν εξουσία. Αν κυβέρνησες και άφησες το ΓΕΣΥ ακίνητο, είναι προφανές γιατί σήμερα ρίχνεις όλες τις ευθύνες στην ΕΕ-για να καλύψεις τις δικές σου!
Η πλειοψηφία των ευρωπαίων πολιτών στηρίζει ότι καλούμε «εγχείρημα για την περισσότερη ΕΕ». Βλέπει τις πολύ σημαντικές προτάσεις που έχει διαμορφώσει, αλλά σημειώνει και τις αδυναμίες όπως λ.χ την καθυστέρηση στην αντιδραση της ΕΕ στην πρώτη φάση εκδήλωσης της πανδημίας. Αλλά αν κάποιος θέλει «περισσότερη ΕΕ» ψηφίζει στις εθνικές και στις Ευρωπαϊκές εκλογές, πολιτικές και πρόσωπα που να την προοωθούν. Επίσης, όταν έχει τη δυνατότητα, επιλέγει σε θέσεις-κλειδιά πρόσωπα που να την μεγαλώνουν, και όχι το αντίθετο, όπως δείχνει λ.χ. η ατυχής επιλογή της Στ. Κυριακίδου στη θέση της Επιτρόπου. Ούτε μια φορά από το 2004 δεν ακούσαμε ένα κύπριο πρόεδρο, να μας ενημερώνει ότι διεκδικούμε έναν κοινό, ευρύτερο ευρωπαϊκό στόχο, πέρα από τις καταγγελίες κατά της Τουρκίας.
Ο Αλτιέρo Σπιvέλλι μάς θυμίζει οτι «η Ε.Ε. δεv είvαι πρόσκληση σε γεύμα. Δεv είvαι κάτι πoυ έχoυμε oλoκληρώσει, άρα τo ζήτημα θα ήταv τo πoια θέση θα πάρεις στo τραπέζι. Η ΕΕ αφoρά τηv oικoδόμηση τoυ κoιvoύ μας πεπρωμέvoυ, κάτι πoυ πρέπει vα oλoκληρώσoυμε και για τo oπoίo πρέπει vα αγωvιστoύμε». Η ΕΕ συνιστά την πιο σημαντική επένδυση για κάθε ευρωπαίο πολίτη στην εποχή των ανοικτών συνόρων και της τεχνολογικής «πανδημίας». Η απάντηση στις προκλήσεις βρίσκεται στις υπερεθνικές συνεργασίες για να αντιμετωπίσουμε υπερεθνικά προβλήματα, την ανάπτυξη, την απασχόληση, το περιβάλλον, την επιτυχή έξοδο από την κρίση γύρω από τον κορονοϊό. Η ΕΕ, ωστόσο, δεν είναι ομοσπονδία όπως λ.χ. οι ΗΠΑ. Περιέχει στοιχεία της αλλά ομοσπονδία δεν είναι. Για παράδειγμα η υγεία και η παιδεία ανήκουν στα εθνικά κράτη. Μια μερική ομοσπονδία έχει δυσκολίες να φτάσει σε συμφωνίες, οι εθνικές προτεραιότητες συχνά προέχουν, η επικάλυψη αρμοδιοτήτων δυσχεραίνει τις αποφάσεις, ενώ ο κανόνας της ομοφωνίας περιπλέκει τα πράγματα.
Την μεγάλη εικόνα περιγράφει με εξαιρετική ακρίβεια ο Κ. Σημίτης: «Ουσιαστικό εμπόδιο στην πρόοδο της ευρωπαϊκής ενοποίησης είναι ο κανόνας, ότι οι αποφάσεις προϋποθέτουν την ομοφωνία όλων των κρατών μελών. Θα πρέπει να ορισθεί μια νέα διαδικασία λήψεως αποφάσεων, η οποία θα επιτρέπει σε μια ισχυρή πλειοψηφία να πραγματοποιεί τις αποφάσεις. Σκόπιμο επίσης είναι να υπάρξει η δυνατότητα της δημιουργία ομάδων κρατών πέραν του κοινού πλαισίου που θα ισχύει για όλους»-2/3/2020
Με το τέλος της πανδημίας μια «συντακτική συνέλευση» για το μέλλον της ΕΕ είναι επιβεβλημένη. Το παρόν σχήμα χρειάζεται ένα δημιουργικό restart μέσα από την επεξεργασία της σκέψης Σημίτη. Το σχήμα «όσοι θέλουν και όσοι μπορούν» γεμίζει το πολιτικό εκκρεμές με περισσότερη συνέπεια στις αξίες της συνεργασίας, της αλληλεγγύης και της δικαιότερης ανάπτυξης.