Η βιωνόμενη πραγματικότητα από τους πολίτες τόσο στην Ελλάδα όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο οριοθετείται από μη λειτουργικά μακροπρόθεσμη οπτική στον τομέα του σχεδιασμού στα διάφορα κοινωνικά συστήματα (π.χ. οικονομικό, υγείας κ.λ.π.) και ιδιαιτέρως στο πολιτικό.
Οι συνεχώς αυξανόμενες ανισορροπίες και η ανοδική πορεία των κινδύνων σε σχέση με την βιωσιμότητα των ανθρώπων είτε ως ατόμων είτε ως κοινωνιών δείχνουν με πολύ ευκρινή τρόπο όχι μόνο τις γενεσιουργές τους αιτίες, οι οποίες σχετίζονται με την ανθρώπινη δραστηριότητα, αλλά και την ανάγκη άμεσης και πολυδιάστατης αλλαγής πλεύσης.
Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα της ακολουθούμενης προβληματικής πορείας είναι οι σύγχρονες συνθήκες ζωής και εργασίας στα μεγάλα μαζοποιημένα αστικά κέντρα σε συνδυασμό με τις επιπτώσεις στην υγεία αλλά και στον οικονομικό τομέα.
Σύμφωνα με έκθεση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (World Health Organization) το κόστος της σωματικής αδράνειας σε ετήσια βάση κινείται γύρω στα 27,4 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ εκτιμάται, ότι μέχρι το 2030 θα καταγραφούν 500 εκατομμύρια νέα περιστατικά σωματικών και ψυχικών ασθενειών.
Αυτές οι επιπτώσεις μπορούν να αποφεύγονται, εάν ασκούνται οι άνθρωποι 2,5 ώρες την εβδομάδα. Αν συνεχισθούν οι ισχύουσες συνθήκες ζωής με την σωματική αδράνεια, θα πολλαπλασιασθούν ασθένειες όπως ο διαβήτης, ο καρκίνος, η άνοια, η κατάθλιψη και οι καρδιακές παθήσεις. Πρέπει να αλλάξει ο τρόπος ζωής και η ακολουθούμενη πολιτική της μη αντιμετώπισης των γενεσιουργών αιτίων των προβληματικών συνθηκών και στην προκειμένη περίπτωση να στηριχθεί η σωματική άσκηση των πολιτών.
Οι αλλαγές βέβαια δεν είναι εύκολες, όμως πρέπει να γίνουν. Και αυτό δεν ισχύει μόνο για τα κοινωνικά συστήματα και ιδιαιτέρως το πολιτικό αλλά και για τους πολίτες. Με αφορμή την ενεργειακή κρίση και τις παρενέργειες στον οικονομικό τομέα έχει αυξηθεί κάθετα η ζήτηση ξύλων για την θέρμανση των σπιτιών. Ο χειμώνας λειτουργεί ως καταλύτης για την καύση ξύλων στο πλαίσιο της αντιμετώπισης του κρύου.
Όμως «η καύση ξύλου παραμένει κυρίαρχη πηγή σωματιδίων παγκοσμίως και είναι πρόβλημα, για το οποίο πρέπει να ανησυχούμε ειδικά αυτό τον χειμώνα, γιατί έχει τεράστιο κόστος για τα οικοσυστήματα, την δημόσια υγεία και την κλιματική αλλαγή» (Αθανάσιος Νένες, καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Λωζάννης, ειδικευμένος σε θέματα κλιματικής αλλαγής και ατμοσφαιρικής ρύπανσης).
Τα τζάκια είναι υπεύθυνα για το 50% περίπου της ετήσιας έκθεσης του πληθυσμού σε καρκινογενείς ενώσεις. Οι κυβερνήσεις πρέπει να αναλάβουν την ευθύνη των λανθασμένων και μη βιώσιμων συνθηκών, που διαμόρφωσαν οι επιλογές τους στο γεωπολιτικό πεδίο με τον μη λειτουργικό συνυπολογισμό των επιπτώσεων αυτών των επιλογών (κυρώσεις στην Ρωσία λόγω της εισβολής στην Ουκρανία χωρίς πρόβλεψη της ενεργειακής κρίσης και των οικονομικών παρενεργειών).
Επίσης γενικότερα δεν συνυπολογίζεται η πιθανότητα αρνητικών επιπτώσεων στον τομέα της υγείας των πολιτών. Τα στοιχεία για τον δείκτη θνησιμότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι αποκαλυπτικά.
Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat ο δείκτης θνησιμότητας τον Αύγουστο του 2022 στην Ελλάδα ήταν ο πιο υψηλός με 24,3%, ενώ ο μέσος όρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν 12%. Μετά την Ελλάδα ακολουθούν η Ιρλανδία (16,8%) και η Γερμανία (16,5%).
Αυτός ο δείκτης είναι σημαντικός για την παρακολούθηση του τομέα της υγείας, η οποία δεν φαίνεται να αποτελεί προτεραιότητα στην Ελλάδα. Το επιβεβαιώνουν εξάλλου ο χρόνος αναμονής για να υποβληθεί κάποιος σε εγχείρηση, η έλλειψη ιατρικών ειδικοτήτων στα νοσοκομεία (π.χ. αναισθησιολόγων) και η σταδιακή συρρίκνωση του δημόσιου τομέα στον χώρο της υγείας.
Ακόμη και στο διάστημα ο ανθρώπινος παράγων αφήνει το αρνητικό αποτύπωμα του με την συσσώρευση σκουπιδιών, τα οποία μακροπρόθεσμα είναι πολύ πιθανό να επιδράσουν πολύ αρνητικά με υψηλό βαθμό διακινδύνευσης στην σύγχρονη πολιτισμική κατεύθυνση της πραγματικότητας.
Σύμφωνα με στοιχεία από την έκθεση για το διαστημικό περιβάλλον (Space Environment Report) του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (European Space Agency, ESA) μέχρι 2.000 χιλιόμετρα γύρω από την γη κυκλοφορούν επικίνδυνα σκουπίδια στο διάστημα. Τα σκουπίδια με μέγεθος πάνω από 1cm (π.χ. δορυφόροι) εκτιμάται, ότι είναι γύρω στο 1 εκατομμύριο. Εάν συνυπολογισθούν και τα πιο μικρά (π.χ. απομεινάρια συγκρούσεων, παγωμένα υγρά καύσιμα), τότε ο αριθμός τους υπερβαίνει τα 130 εκατομμύρια σωματίδια, ενώ το βάρος τους είναι περίπου 10.000 τόνοι.
Όσο προχωρούμε προς το μέλλον ο κίνδυνος παρενεργειών στους ανθρώπους από τα διαστημικά σκουπίδια αυξάνεται. Άμεσα πρέπει να τεθεί ο στόχος να μην παράγονται διαστημικά σκουπίδια μετά το 2030. Εάν βέβαια ληφθεί υπόψη ο αργός σύγχρονος τρόπος διαχείρισης του χρόνου από το πολιτικό σύστημα (ιδιαιτέρως των ισχυρών γεωπολιτικών παικτών), το οποίο υποτίθεται, ότι εκφράζει το κοινωνικό συμφέρον, τότε η προοπτική δεν είναι ευοίωνη.
Θα αναληφθούν οι ευθύνες τόσο από τα κοινωνικά συστήματα όσο και από τους πολίτες ως ατομικά και συλλογικά υποκείμενα σε συνεργασία με το πολιτικό σύστημα για τις αναγκαίες ζωτικής σημασίας αλλαγές στην οπτική σχεδιασμού, διαχείρισης και βίωσης της δυναμικής της εξέλιξης;
Αυτό μπορεί να γίνει, αν πληρούνται βασικές προϋποθέσεις. Αρχικά πρέπει να συνειδητοποιηθεί, ότι στο πλαίσιο του σχεδιασμού της πορείας της πραγματικότητας είναι αναγκαία η διερεύνηση των πιθανών παρενεργειών τόσο στο φυσικό περιβάλλον όσο και στην ανθρώπινη οντότητα και τα ποιοτικά της χαρακτηριστικά, ώστε να αποφεύγεται η εμφάνιση τους.
Ταυτοχρόνως πρέπει να διερευνώνται και να αντιμετωπίζονται λειτουργικά και με εμπροσθοβαρή οπτική οι επιπτώσεις στο σύστημα οργάνωσης και λειτουργίας των κοινωνιών, οι οποίες επιδρούν στον τρόπο ζωής των ανθρώπων και οριοθετούν την πορεία στην προοπτική του χρόνου. Μόνο έτσι η διαχείριση του θα είναι λειτουργική και θα λαμβάνονται σωστές και με βιώσιμο φορτίο αποφάσεις σε πραγματικό χρόνο, οι οποίες δεν θα έπονται των εξελίξεων.
Επίσης τα διάφορα κοινωνικά συστήματα και ιδιαιτέρως το πολιτικό επείγει να προσαρμόσουν την λειτουργία τους και τον σχεδιασμό της πορείας τους στην νέα ταχύτατα εξελισσόμενη πολύπλοκη πραγματικότητα και να προβούν στις αναγκαίες δομικού χαρακτήρα αλλαγές (π.χ. αξιοποίηση των δυνατοτήτων των επιστημών σε όλους τους τομείς, ολιστικός πολιτικός σχεδιασμός της εξέλιξης, ενίσχυση και διεύρυνση της λειτουργίας των δομών της κοινωνίας πολιτών ως συλλογικών υποκειμένων για την ανάπτυξη συστηματικού θεσμοθετημένου διαλόγου με στόχο την συνειδητή συμπόρευση των κοινωνιών με την αναπτυσσόμενη λειτουργική και βιώσιμη δυναμική, λειτουργία της τεχνητής νοημοσύνης και γενικά της ψηφιακής τεχνολογίας με σημείο αναφοράς το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον).
Η πλήρωση αυτών των προϋποθέσεων θα συμβάλλει στην πρόσδωση ουσιαστικού νοήματος στην ανθρώπινη ζωή και στην οικοδόμηση βιώσιμης σχέσης με την φύση μακροπρόθεσμα. Σε μια τηλεοπτική παρουσίαση το διατύπωσε με πολύ απλό αλλά πολυδιάστατο περιεχόμενο ένας Βουσμάνος χωρικός στη Ναμίμπια της Αφρικής λέγοντας «εμείς δεν έχουμε περιουσία, έχουμε όμως την φύση». Αυτή η σημαντική ρήση όμως προϋποθέτει, ότι σε πλανητικό επίπεδο στον σχεδιασμό της πορείας προς το μέλλον κυριαρχεί η λειτουργικά μακροπρόθεσμη πολιτική οπτική.