Η άνοδος περιθωριακών, αντισυστημικών πολιτικών μορφών στην Ελλάδα, όπως ο Βελόπουλος και η Λατινοπούλου, αποτελεί ένα ανησυχητικό φαινόμενο όχι μόνο ελληνικό αλλά και παγκόσμιο, που χρήζει βαθιάς κοινωνιολογικής ανάλυσης για κάθε χώρα, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της, την ιστορία της, την κοινωνία της, τους θεσμούς της, την κουλτούρα της. Πρόκειται σίγουρα για μια πολυπαραγοντική πραγματικότητα, η οποία συνδέεται άρρηκτα με την οικονομική κρίση της παγκοσμιοποίησης των αγορών, την πολιτική απαξίωση με την υπερίσχυση του τεχνοπιστωτικού αυταρχικού συγκεντρωτισμού, το ελάχιστο διαθέσιμο απόθεμα πολιτισμικής κληρονομιάς και την εξάπλωση της ψηφιακής και μιντιακής παραπληροφόρησης, χειραγώγησης των αλγορίθμων.
Η κρίση ως εύφορο έδαφος για τον αντισυστημισμό
Η παρατεταμένη παγκόσμια τραπεζο-οικονομική κρίση, που έπληξε και την Ελλάδα από το 2008 και μετά, δημιούργησε ένα εκρηκτικό μείγμα απογοήτευσης και οργής λαϊκών μαζών που αδυνατούν να εξηγήσουν τα μακροοικονομικά δεδομένα. Η αποτυχία των παραδοσιακών πολιτικών δυνάμεων και ειδικά των χωρών της περιφέρειας, ανύμποτες να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τα προβλήματα, οδήγησε στην αποξένωση μεγάλου μέρους του πληθυσμού από το ήδη προβληματικό πολιτικό σύστημα. Σε αυτό το πλαίσιο, οι αντισυστημικοί πολιτικοί, με την απλοϊκή ρητορική, τις εύκολες θαυματουργές θρησκοληψίες, κατάρες και δεισιδαιμονίες, τις εθνικιστικές κορώνες τους, βρήκαν πρόσφορο έδαφος να εκφράσουν άκριτα, με λαϊκισμούς, τις φοβίες των λειτουργικά και πολιτικά αναλφάβητους ψηφοφόρους του περιθωρίου. Ειδικά μάλιστα της υπαίθριας χώρας.
Πολιτισμική κληρονομιά και ανατολίτικες επιρροές
Η ελληνική κοινωνία, ιδίως στην περιφέρεια οπου επικρατεί ακόμα ο παραδοσιακός κοινοτισμός του χωριού με τις άμεσες προσωπικές σχέσεις χωρίς τη μεσολάβηση πολιτειακών θεσμών, φέρει ακόμη τα σημάδια μιας σουλτανικής πολιτισμικής κληρονομιάς που συνδυάζει στοιχεία αυταρχισμού, θρησκοληψίας και δεισιδαιμονίας. Η έλλειψη κριτικής σκέψης, ο πολιτικός αναλφαβητισμός και η δυσπιστία προς την επιστήμη δημιουργούν ένα περιβάλλον όπου οι απλουστευτικές και συνωμοσιολογικές θεωρίες βρίσκουν εύκολα απήχηση και διαδίδονται ως αυτοπροφητείες καταστροφών από στόμα σε στόμα, τώρα και από εικονικά εργαλεία κοινωνικής δικτύωσης.
Η παραπληροφόρηση ως όπλο
Η ανεξέλεγκτη διάδοση ψευδών ειδήσεων και η χρήση των κοινωνικών δικτύων ως εργαλείων προπαγάνδας ενισχύουν την επιρροή των αντισυστημικών πολιτικών. Η ικανότητά τους να χειραγωγούν τα συναισθήματα και να καλλιεργούν τον φόβο και την ανασφάλεια, τους επιτρέπει να κερδίζουν έδαφος, εκμεταλλευόμενοι την έλλειψη πολιτικής παιδείας και την αδυναμία κριτικής ανάλυσης. Τα εύκολα σλόγκα της αγανάκτησης, της θυμικής εκτόνωσης, της εκδικητικής στάσης κατά κάθε “ελίτ” που γίνεται αισθητή ως απειλή, λειτουργούν ως ρόπαλα λαϊκισμού κατά των δημοκρατικών θεσμών, έννοιες ακατανόητες και άχρηστες για αυτούς.
Η θρησκεία ως πολιτικό εργαλείο χειραγώγησης
Η χρήση θρησκευτικής ρητορικής και η εκμετάλλευση των θρησκευτικών αισθημάτων αποτελούν κοινή πρακτική των αντισυστημικών πολιτικών. Η σύνδεση με την Εκκλησία και η προβολή ως υπερασπιστών της “πατρίδας και της θρησκείας” τους επιτρέπει να προσελκύουν ψηφοφόρους με συντηρητικές και παραδοσιακές αντιλήψεις. Μιλάμε κυρίως για τους μπούμερς, τα παιδιά του κατηχητικού της χούντας, που έχουν μυηθεί τις αρχές της υπηκοότητας στα ιερά και όσια του τρίπτυχου: “Πατρίς, Θρησκεία, Οικογένεια”.
Η ανάγκη για ολιστική αντιμετώπιση
Η αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου απαιτεί μια ολιστική προσέγγιση που θα περιλαμβάνει:
- Ενίσχυση της δια βίου παιδείας: Η προώθηση της κριτικής σκέψης, της πολιτικής παιδείας και του επιστημονικού γραμματισμού είναι απαραίτητη για την καταπολέμηση της παραπληροφόρησης και της χειραγώγησης στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή.
- Οικονομική ανάπτυξη: Η δημιουργία ευκαιριών απασχόλησης, η μείωση των ανισοτήτων και η βελτίωση του βιοτικού επιπέδου θα συμβάλουν στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης προς το πολιτικό σύστημα.
- Πολιτισμική αλλαγή: Η προώθηση των αξιών της ανεκτικότητας, του σεβασμού στη διαφορετικότητα και της ανοιχτής κοινωνίας είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση του αυταρχισμού και του εθνικισμού.
- Ρύθμιση των ΜΜΕ: Η θέσπιση κανόνων για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης και της ρητορικής μίσους στα μέσα ενημέρωσης και τα κοινωνικά δίκτυα είναι επιτακτική.
Μόνο με μια συντονισμένη και πολυεπίπεδη τουλάχιστον πανευρωπαϊκή προσπάθεια, θα μπορέσουμε ίσως να αντιμετωπίσουμε το τσουνάμι του αυταρρχισμού της μπούρδας και σαχλαμάρας με την άνοδο του αντισυστημισμού και να οικοδομήσουμε μια πιο δημοκρατική και προοδευτική κοινωνία σε σοβαρά ορθολογικά θεμέλια κοινωνικής συνοχής και γόνιμου δημοκρατικού διαλόγου, όπου η συμμετοχή του Έλληνα πολίτη θα βρίσκει αντίκρυσμα σε μια εύρωστη και λειτουργική, ενεργή κοινωνία πολιτών ως αντίσωμα στα καρκινώματα του σκοταδιστικού αυταρχισμού.
Πηγή: www.grecia.it/λαϊκισμός-αντισυστημισμός-αντιπολι/