Το ζήτημα της διατροφικής ασφάλειας είναι πολύ σοβαρό για να αφήνεται μόνο σε επικοινωνιακή διαχείριση.

Κατ΄αρχάς τι εννοούμε με τον όρο διατροφική ασφάλεια: ότι πολύ απλά προστατεύεται η υγεία του πολίτη δηλαδή ότι δεν πρόκειται να έχει άμεσα ή μεσοπρόθεσμα προβλήματα υγείας τα οποία θα προκληθούν είτε από την σύσταση ή από την διαδικασία παρασκευής των τροφίμων που καταναλώνει. Στο θέμα αυτό η ευρωπαϊκή νομοθεσία ενώ είναι πολύ αυστηρή, εν τούτοις δεν έχει ακόμα θεσπίσει τους κατάλληλους προληπτικούς ελεγκτικούς μηχανισμούς από ολιγωρία αλλά και επειδή τα συμφέροντα που διακυβεύονται είναι πραγματικά πολύ μεγάλα.

Μεγάλα σκάνδαλα διατροφικής ασφάλειας, δεν συναντώνται πολύ συχνά. Μπορώ να θυμηθώ το λάδια μηχανής που πουλούσαν ως ελαιόλαδο οι Ισπανοί (δεκαετία’80) και στοίχισε σε ανθρώπινες ζωές, την νόσο των τρελλών αγελάδων (δεκαετία του’90) και τις διοξίνες στα χοιρινά (πριν από μερικά χρόνια). Τα δύο τελευταία, δεδομένου ότι θα είχαν μεσοπρόθεσμες –βλαπτικές επί της υγείας- επιπτώσεις, δεν είχαν μεν νεκρούς αλλά καταδίκασαν σε πτώχευση ολόκληρους παραγωγικούς κλάδους στις χώρες που εντοπίστηκαν. Αντίθετα πολλά διατροφικά σκανδαλάκια, βλέπουν καθημερινά το φως της δημοσιότητας και αφορούν κυρίως στην διαδικασία παραγωγής και αποθήκευσης των τροφίμων. Κοινό χαρακτηριστικό πάντως, μικρών και μεγάλων σκανδάλων, είναι ότι ανακαλύπτονται εκ των υστέρων και αυτό επειδή ό ελεγκτικός μηχανισμός δεν είναι σε θέση να παρέμβει στην παραγωγική διαδικασία. Είναι πιο εύκολος στο ράφι, παρά στο χωράφι ή τον στάβλο.

Υπάρχει βέβαια και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα για τα τρόφιμα. Κατά καιρούς ακούγονται για τα ψεκασμένα με φυτοφάρμακα, χωρίς να τηρούνται οι συνθήκες ασφάλειας οπωρολαχανικά, για τις καρκινογόνες Ε ουσίες, για γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς που χρησιμοποιούνται ως συστατικά σύνθετων τροφών και άλλα πολλά. Δεν ξέρω σε ποιο βαθμό ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, πάντως μέχρι στιγμής αποτελούν αντικείμενο συζήτησης κυρίως μεταμεσονύκτιων πάνελ με αμφίβολης επιστημονικής οντότητας συμμετέχοντες.

Δεν θέλω να πω ότι ζούμε σε ένα κόσμο αγγελικό όπου όλα βαίνουν καλώς αλλά ότι η χρήση της έκφρασης «διατροφικό σκάνδαλο» θα πρέπει να έχει λελογισμένη χρήση και να στηρίζεται σε αποδεικτικά στοιχεία. Διαφορετικά μπορεί οι εφημερίδες (;) να πουλάνε φύλλα αλλά κλείνουν τα πτηνοτροφεία το ένα μετά το άλλο και διαλύεται ένας παραγωγικός κλάδος της οικονομίας επειδή στην Ταϊλάνδη βρέθηκαν κοτόπουλα με γρίπη. Και πάντα πίσω από την ανακάλυψη ενός διατροφικού σκανδάλου μαίνεται ένας υπόγειος πόλεμος ανάμεσα σε χώρες, κλάδους, μεταποιητικές βιομηχανίες, δίκτυα διανομής. Διότι ο ανταγωνισμός είναι μεγάλος και ο θάνατος του ενός είναι φιλί ζωής για κάποιον άλλο.

Αφορμή για το σημείωμα αυτό, ήταν το διατροφικό σκάνδαλο με το κρέας αλόγου. Για να έχουμε μια εικόνα το κρέας αλόγου τρώγεται σε πολλές χώρες. Είναι αυτό που δίνει κείνη την υπέροχη ξινή γεύση στο φημισμένο σαλάμι Ουγγαρίας, το οποίο για αυτόν ακριβώς τον λόγο πωλείται με 16 ευρώ το κιλό (30% δηλαδή ακριβότερο από τα κοινά χοιρινά σαλάμια). Εδώ και πολλά χρόνια η Ελλάδα «εξάγει» στην γειτονική Ιταλίας τα γέρικά άλογα για να τα σκοτώσουν εκεί και το κρέας τους να χρησιμοποιηθεί ως συστατικό διαφόρων κρεατοσκευασμάτων. Τι συνέβη ξαφνικά και το κρέας του αλόγου αντιμετωπίζεται περίπου ως δηλητήριο; Το ότι δεν αναγράφεται στα συστατικά, σίγουρα είναι παραπλάνηση καταναλωτού και επισύρει βαριές ποινές. Αλλά διατροφικό σκάνδαλο, από πού κι ως που; Θα έλεγα λοιπόν ότι χρειάζεται πολύ μεγάλη προσοχή στην επιλογή των λέξεων, έτσι ώστε αυτές να μην χάνουν το νόημα τους και κυρίως να μην αποδύναμώνεται η έννοια που αυτές αποτυπώνουν. Η υπερέκθεση σε διατροφικά σκάνδαλα, πραγματική ή όχι, δεν θα έχει ως αποτέλεσμα να σταματήσουμε να τρώμε, αλλά να σταματήσουμε να δίνουμε σημασία στο τι τρώμε.

Υ.Γ. Αρχές της δεκαετίας του 2000, ξεσπά στην Αγγλία το σκάνδαλο των τρελλών αγελάδων, στην διαχείριση του οποίου είχα συμμετοχή. Θυμάμαι τρία πράγματα: (α) στο συμβούλιο υπουργών για την λήψη μέτρων συνάδερφος κτηνίατρος μας έλεγε «μα πώς να μην τρελαθούν, όταν όλες οι αγελάδες των χωρών που βρέχονται από την Βόρεια θάλασσα, γονιμοποιούνται με τεχνητή σπερματέγχυση από ένα και μόνο σουηδό ταύρο, ο οποίος τιμής ένεκεν, φέρει το όνομα του βασιλιά της χώρας, Αλβέρτου», (β) τον Μιχάλη τον Παπαγιαννάκη, ο οποίος μας έλεγε ότι στην Αγγλία, όπου η τιμή του κρέατος είχε πέσει στα τάρταρα, όλοι οι φτωχοί ηλικιωμένοι έφαγαν όσο κρέας δεν είχαν φάει σε όλη τους τη ζωή, μιας και η σπογγώδης εγκεφαλοπάθειας εμφανιζόταν με την πάροδο ετών και (γ) για πολλά χρόνια ήμουν εθνικός εκπρόσωπος στον ΟΟΣΑ και έτυχε να βρίσκομαι στο Παρίσι τη μέρα που η πρώτη είδηση στα δελτία των 8, ήταν η πρώτη γαλλική αγελάδα που λυγίζει τα γόνατα της και σωριάζεται στο έδαφος (ναι σιγά που δεν θα περνούσε την Μάγχη η νόσος, όπως μέχρι εκείνη τη στιγμή πίστευαν οι Γάλλοι). Τη επομένη στο ρεστοράν του ΟΟΣΑ, η εικόνα ήταν αντεστραμμένη: τεράστιες ουρές στους vegetarian που μέχρι τότε ενδιέφεραν μόνο λίγους Ιάπωνες και ούτε ένας στην, άλλοτε πολυπληθή ουρά των κρεατοφάγων. Το ίδιο βράδυ, έξω, έφαγα το καλύτερο filet au poivre που έχω φάει ποτέ, διότι ο chef εκτίμησε δεόντως την εμπιστοσύνη που του έδειξα όταν μου είπε ότι το δικό του βόδι δεν ήταν τρελό. Δεν θα μπορούσα όμως να ισχυριστώ ότι οι συνδαιτυμόνες μου απόλαυσαν τα ψάρια που είχαν παραγγείλει, τουλάχιστον αυτό έδειχναν τα γεμάτα πόθο βλέμματα τους προς το δικό μου πιάτο.