Η κακή αρχή έγινε με την Κριμαία. Αλλά το 2014 μπορεί να αποδειχθεί (και) έτος αποσύνθεσης ορισμένων ιστορικών εθνικών κρατών στην Ευρώπη: του Ηνωμένου Βασιλείου, της Ισπανίας κ.ά. Καθώς η ΕΕ επιδιώκει βαθύτερη ενοποίηση, η τάση της εθνοκρατικής/περιφερειακής αποσύνθεσης φαίνεται να εντείνεται. Αρκετά κράτη-μέλη αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της συρρίκνωσης, με περιφέρειες που θέλουν είτε να καταστούν πλήρως ανεξάρτητα κράτη είτε να αυτονομηθούν. Στις πλέον σημαντικές περιπτώσεις περιλαμβάνονται αυτές της Καταλωνίας, η οποία επιδιώκει να αποσπασθεί από την Ισπανία, γι? αυτό άλλωστε θα διεξάγει δημοψήφισμα μέσα στον χρόνο (το ίδιο θέλει, δεκαετίες, και η Χώρα των Βάσκων) και της Σκωτίας η οποία επιδιώκει την ανεξαρτησία της από το Ηνωμένο Βασίλειο και η οποία επίσης έχει προγραμματίσει δημοψήφισμα τον Σεπτέμβριο. Παρόμοιες αποσχιστικές τάσεις αναπτύσσονται στο Βέλγιο (Φλάνδρα), στην Ιταλία (η Λέγκα του Βορρά επιδιώκει ανεξαρτησία, το ίδιο και η Βενετία), στη Γαλλία (η Κορσική), με ηπιότερες μορφές και σε άλλες χώρες-μέλη. Ολες οι περιφέρειες (Καταλωνία, Σκωτία, Φλάνδρα) που επιδιώκουν ανεξαρτησία, ως κρατικές οντότητες, θέλουν ταυτόχρονα να παραμείνουν μέλη της ΕΕ. Θεωρούν μάλιστα ότι, αυτομάτως, με την ανεξαρτησία τους θα συνεχίσουν να λειτουργούν ως μέλη της Ενωσης. Κάτι τέτοιο όμως δεν φαίνεται ότι μπορεί να γίνει, τόσο για νομικούς όσο και για πολιτικούς λόγους. Επομένως, οποιαδήποτε περιφέρεια καταστεί ανεξάρτητο κράτος πρέπει να ακολουθήσει την καθιερωμένη διαδικασία προσχώρησης, με την υποβολή αίτησης, διαπραγματεύσεων, σύνταξης πράξης προσχώρησης κ.λπ. Καθώς αυτά απαιτούν την ομόφωνη απόφαση όλων των κρατών-μελών, είναι αμφίβολο εάν τελικά τα νέα ανεξάρτητα κράτη θα μπορέσουν να ενταχθούν στην ΕΕ. Αρκετά από τα σημερινά κράτη-μέλη δεν θα θελήσουν να δημιουργήσουν επικίνδυνο προηγούμενο με απρόβλεπτες συνέπειες (π.χ. Κύπρος, για ευνόητους λόγους, Γαλλία κ.ά.).
Με την εξαίρεση της Κριμαίας, το αποσχιστικό φαινόμενο φαίνεται να υπαγορεύεται πρωτίστως από οικονομικούς λόγους. Περιφέρειες όπως η Καταλωνία και η Φλάνδρα είναι πλουσιότερες και κατά κάποιον τρόπο πιστεύουν ότι επιδοτούν την υπόλοιπη χώρα. Η Σκωτία, από την πλευρά της, πιστεύει ότι μπορεί να καταστεί πλουσιότερη αξιοποιώντας μεταξύ άλλων τα πετρέλαια της Βόρειας Θάλασσας. Εκτός από την οικονομία, υπάρχουν και λόγοι εθνικής ταυτότητας. Από την άλλη μεριά, η ύπαρξη της ΕΕ φαίνεται επίσης να ευνοεί το φαινόμενο της ανεξαρτητοποίησης, καθώς τα υπό διαμόρφωση νέα κράτη εκτιμούν ότι μπορούν να διασφαλίσουν την επιβίωσή τους κάτω από την προστατευτική ομπρέλα της Ενωσης, εάν βεβαίως γίνουν τελικά αποδεκτά σε αυτήν. Εκτιμούν ότι εάν η ΕΕ αποκλείσει την προοπτική ένταξης των νέων αυτών κρατών, τότε οι τάσεις της περιφερειακής αποσύνθεσης μάλλον θα ανακοπούν. Από την άποψη αυτή, φαίνεται ότι ναι μεν η αποσύνθεση πηγάζει από οικονομικούς κυρίως λόγους, αλλά τροφοδοτείται από τη δυναμική της ευρωπαϊκής ενοποίησης και το θεσμικό πλαίσιο της Ενωσης.
Γενικότερα όμως φαίνεται ότι στον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο η αποσύνθεση των κρατικών οντοτήτων τείνει να καταστεί ένα διαχρονικό φαινόμενο. Ξεκίνησε σχετικά πρόσφατα με τη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης, Γιουγκοσλαβίας, Τσεχοσλοβακίας με την ανάδειξη ομάδας νέων κρατικών οντοτήτων και φαίνεται να συνεχίζεται με το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ισπανία, το Βέλγιο και ίσως κάποια άλλα κράτη. Αλλά πέρα από την τάση πλήρους ανεξαρτητοποίησης, το φαινόμενο της «περιφερειακής αυτονομίας» (regionalism) προσλαμβάνει ευρύτερη δυναμική στο σύνολο της ηπείρου. Οι περιφέρειες, μικρές ή μεγάλες, επιδιώκουν ευρύτερες εξουσίες, οικονομικούς πόρους, λιγότερους ελέγχους από το κέντρο. Είναι δύσκολο να αποφανθεί κάποιος εάν το φαινόμενο θα οδηγήσει τελικά σε θετικά ή αρνητικά αποτελέσματα. Οπωσδήποτε υπάρχουν ορισμένες θετικές πτυχές με την ενίσχυση της δημοκρατίας σε περιφερειακό επίπεδο και την αμεσότερη σύνδεση των πολιτών με την πολιτική διαδικασία. Υπάρχουν όμως και ευδιάκριτοι κίνδυνοι όπως π.χ. το να οδηγηθούμε σε μια ασταθή πολιτική συγκρότηση της Ευρώπης όπου οι ταυτότητες θα είναι χαλαρές και ίσως συγκρουόμενες. Ακόμη ισχυρότερος όμως είναι ο κίνδυνος αναβίωσης τοπικών ή περιφερειακών, πρωτόγονων εθνικισμών που τελικά μπορεί να υπονομεύσουν και τη δυναμική της ευρωπαϊκής ενοποίησης σε μια στιγμή που η διαδικασία δοκιμάζεται από την ισχυροποίηση των εθνολαϊκιστικών εγωισμών.