Κοινωνικές συνθήκες και ισότητα των φύλων

Χρίστος Αλεξόπουλος 28 Μαρ 2023

Στις 8 Μαρτίου κάθε χρόνο (Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας), αντί να εορτάζεται η ισότητα των φύλων, διαπιστώνεται, ότι δεν έχει επιτευχθεί. Ο Γενικός Γραμματέας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών Antonio Guterres αυτή την ημέρα φέτος (2023) σε ομιλία του στην Επιτροπή για το Καθεστώς της Γυναίκας του ΟΗΕ τόνισε, ότι «η ισότητα μεταξύ των δυο φύλων απομακρύνεται όλο και περισσότερο. Με τους τρέχοντες ρυθμούς η οργάνωση του ΟΗΕ για τις γυναίκες UNIFEM προβλέπει, ότι θα επιτευχθεί σε 300 χρόνια».

Αναφέρθηκε δε ονομαστικά στο Αφγανιστάν, όπου «οι γυναίκες και τα κορίτσια εξαφανίστηκαν από την δημόσια ζωή» μετά την άνοδο των Ταλιμπάν στην εξουσία τον Αύγουστο του 2021.

Πολύ πιο παραστατικά αποτυπώνουν τις συνθήκες ανισότητας των φύλων συνεντεύξεις γυναικών από διάφορα μέρη του πλανήτη, που δημοσιεύθηκαν στις 8 Μαρτίου 2023 στην γερμανική εφημερίδα Zeit online.

Η Rozerin Tadik, 27 ετών, φοιτήτρια στο Diyarbakir στην Τουρκία είπε «ως κούρδισα γυναίκα στην Τουρκία αγωνίζομαι κάθε μέρα για την ισότητα των φύλων, διότι στην Τουρκία καταπιέζονται και οι δυο ταυτότητες, της γυναίκας και της κουρδικής της προέλευσης. Στις 8 Μαρτίου κάθε χρόνο οι γυναίκες πηγαίναμε στους δρόμους και διαδηλώναμε φωνάζοντας Jin Jiyan Asadi (Γυναίκα, Ζωή, Ελευθερία). Τώρα έχει απαγορευθεί και όποια αντιστέκεται, συλλαμβάνεται».

Η Aida (ψευδώνυμο για την ασφάλεια της) 28 ετών από το Ιράν είπε «το Hidschab (η μαντήλα, που καλύπτει το κεφάλι) είναι πολύ περισσότερο από ένα κομμάτι ύφασμα, είναι συστηματικός έλεγχος. Εάν οι γυναίκες δεν βάζουν την μαντήλα, τότε δέχονται ξυλοδαρμούς, απαξιώνονται, απομονώνονται από την δημόσια ζωή και σε ακραίες περιπτώσεις δολοφονούνται».

Η εμπειρική προσέγγιση της πραγματικότητας σε παγκόσμιο επίπεδο είναι πολύ αποκαλυπτική. Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα αρκούν για να τεκμηριώσουν την μεγάλη ανισότητα μεταξύ των δυο φύλων σε βάρος των γυναικών.

Σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων (European Institute for Gender Equality, EIGE), το οποίο δημοσιοποιεί δείκτη σύγκρισης των χωρών της Ευρώπης για την ισότητα των φύλων σε πολλούς τομείς, η Ελλάδα από το 2013 βρίσκεται στην τελευταία θέση.

Ιδιαιτέρως στον τομέα διαχείρισης της εξουσίας η Ελλάδα έχει την μισή βαθμολογία περίπου από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το 2019 εκλέχθηκαν στη Βουλή 235 άνδρες και 65 γυναίκες, αν και είναι περισσότερες από τον μισό πληθυσμό της χώρας. Σύμφωνα δε με την Eurostat το ποσοστό εκπροσώπησης των γυναικών στην ελληνική κυβέρνηση δεν υπερβαίνει το 20%.

Επίσης το 2020 έγιναν 4.264 καταγγελίες γυναικών για ενδοοικογενειακή βία. Στις 3.046 από αυτές ο θύτης ήταν ο νυν σύντροφος ή ο πρώην (64,1%). Το 2021 τους πρώτους 10 μήνες στην Γραμμή SOS 15900 οι κλήσεις ήταν 7.809. Από αυτές 5.405 αφορούσαν περιστατικά βίας. Το 2021 έγιναν 17 γυναικοκτονίες στην Ελλάδα.

Γενικότερα στον πλανήτη οι συνθήκες εμπεριέχουν υψηλό βαθμό διακινδύνευσης για τις γυναίκες. Στην Γερμανία κάθε 3 ημέρες σκοτώνεται μια γυναίκα από τον νυν ή τον πρώην σύντροφο της, ενώ το 2021 κάθε μια ώρα βίωναν την βία 13 γυναίκες (Tagesschau, 8.3.2023).

Πολύ χειρότερη είναι η κατάσταση στην Βραζιλία, στην οποία το 2022 σκοτώθηκαν από άνδρες 1.400 γυναίκες, ο μεγαλύτερος αριθμός γυναικοκτονιών από το 2015. Αυτό σημαίνει, ότι κάθε 6 ώρες εκτελείτο μια γυναικοκτονία. Σε σχέση με το 2021 οι γυναικοκτονίες αυξήθηκαν κατά 5%. Ο Πρόεδρος της χώρας Luiz Inasio Lula da Silva εξήγγειλε μέτρα κατά αυτής της «βαρβαρότητας», όπως είπε.

Πολύ ανησυχητικό επίσης είναι αυτό, που συμβαίνει στην Βρετανία. Σύμφωνα με δημοσίευμα του Independent στην Αγγλία και στην Ουαλία κατεγράφησαν πάνω από 1.500 καταγγελίες για κακοποίηση γυναικών από αστυνομικούς σε διάστημα 6 μηνών. Οι καταγγελίες αφορούν ενδοοικογενειακή βία, βιασμούς, σεξουαλική παρενόχληση και κατάχρηση θέσης για σεξουαλικούς σκοπούς.

Μέχρι τώρα απολύθηκαν 13 άτομα λόγω αυτών των παραπτωμάτων. Το Εθνικό Συμβούλιο Αρχηγών της Αστυνομίας (National Police Chiefs Council, NPCC) της Βρετανίας από την 1η Οκτωβρίου 2021 μέχρι την 31η Μαρτίου 2022 κατέγραψε 1.177 περιστατικά αστυνομικής βίας κατά γυναικών και κοριτσιών συνολικά, από τα οποία το 55% διερευνήθηκαν και το 45% αφορούσαν δημόσιες καταγγελίες.

Η ανισότητα των δυο φύλων δεν καταγράφεται μόνο στις χώρες, που αναφέρθηκαν ως παραδείγματα, αλλά στην παγκόσμια κοινωνία και μάλιστα με ιδιαίτερη οξύτητα, όπως είναι σε χώρες της Ασίας και της Αφρικής, στις οποίες οι γυναίκες χρησιμοποιούνται ως εργαλεία για την ικανοποίηση των ανδρών στο πλαίσιο κοινωνικών ρόλων (π.χ. σύζυγος, μητέρα, εργαζόμενη κ.λ.π.) , χωρίς όμως κοινωνική ζωή και συμμετοχή στην λήψη αποφάσεων, όπως γίνεται με την πολιτική ενεργοποίηση των πολιτών.

Είναι δε τραγικό, ότι ακόμη και στις ανεπτυγμένες δημοκρατικές κοινωνίες οι ανισότητες των φύλων δεν αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά με την αναζήτηση των γενεσιουργών αιτίων, τα οποία σχετίζονται με τις κοινωνικές συνθήκες και το σύστημα αξιών, που τις διαπερνά, ώστε να επιτευχθεί απαλλαγή από αυτά.

Με νομοθετικές ρυθμίσεις δεν επιλύονται οι κοινωνικές ανισορροπίες, αλλά γίνεται διαχείριση μόνο στο ατομικό πεδίο. Για αυτό η βία κατά των γυναικών και οι γυναικοκτονίες συνεχίζονται με ανοδική τάση, όταν οι κοινωνικές συνθήκες λειτουργούν περιοριστικά σε σχέση με την συνηθισμένη καθημερινότητα, όπως στην περίοδο της πανδημίας με την αύξηση της ενδοοικογενειακής βίας.

Η άσκηση βίας σε συνανθρώπους με διαφορετικό φύλο και όχι μόνο σε αυτές τις περιπτώσεις, δείχνει, ότι η ατομική οπτική διαχείρισης διαπροσωπικών σχέσεων και κοινωνικής λειτουργίας δεν στηρίζεται στην ενσυναίσθηση (να μπαίνει κάποιος στη θέση του άλλου και να τον καταλαβαίνει) και στην κοινωνική συνείδηση, οπότε αυτές οι παράμετροι δεν οριοθετούν τις διαπροσωπικές και κοινωνικές σχέσεις και γενικότερα την συλλογική δραστηριοποίηση.

Στην περίπτωση της μη ισότητας των φύλων γίνεται επίσης εμφανές, ότι η γυναίκα εργαλειοποιείται στο πλαίσιο της κοινωνίας του θεάματος και της μονοδιάστατα καταναλωτικής οπτικής, που την διαπερνά ιδιαιτέρως σε σχέση με τον γυναικείο ρόλο και την ανάλογη ταυτότητα (π.χ. η λογική της «περιποίησης» με καλλυντικά, που ρυπαίνουν το περιβάλλον, η μόδα και η σεξιστική οπτική, που την καθιστά ελκυστική). Οι προβαλλόμενες διαφημίσεις στα εικονικά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης είναι αποκαλυπτικές.  

Εξάλλου ακόμη και διάφοροι θεσμοί, όπως είναι μερικοί εκκλησιαστικοί (π.χ. οι ισλαμικοί, στο πλαίσιο των οποίων η θρησκεία χρησιμοποιείται για την προώθηση πολιτικών στόχων και τον έλεγχο των πολιτών) έχουν ως αφετηρία την παραδοχή, ότι η γυναίκα λειτουργεί ως εργαλείο για την πρόκληση των ανδρών (π.χ. υποχρέωση στις ισλαμικές χώρες να κρύβουν ακόμη και το πρόσωπο τους οι γυναίκες με μπούρκα ή μαντήλα).

Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η οπτική της αξιοποίησης του γυναικείου φύλου ως αναπαραγωγικού μέσου και παροχής ανάλογων «υπηρεσιών» στο οικογενειακό επίπεδο ως μητέρας, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη η επιβάρυνση της εργαζόμενης γυναίκας στην σύγχρονη εποχή του υλικού ευδαιμονισμού και οι παρενέργειες στις δημογραφικές ισορροπίες με την μείωση των γεννήσεων.

Στο μέτρο που δεν αλλάζουν οι κοινωνικές συνθήκες και η οπτική για τους ρόλους των φύλων, η ισότητα ανδρών και γυναικών θα μετατίθεται στο μακρινό μέλλον, όπως επεσήμανε ο Antonio Guterres.

Όσο δεν παράγονται συνεκτικές κοινωνικές αξίες με προσανατολισμό το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον στα σύγχρονα μαζοποιημένα μεγάλα αστικά κέντρα στο πλαίσιο της συμβίωσης των ανθρώπων στις τοπικές κοινωνίες, αλλά κυριαρχούν τα μονοδιάστατα καταναλωτικά πρότυπα και η λογική του θεάματος ως μέσων πρόσδωσης νοήματος στη ζωή και επίτευξης της ευημερίας,   η ισότητα των φύλων θα αποτελεί μακρινό στόχο.