Η προσέγγιση και ανάλυση της σύγχρονης πραγματικότητας στους διάφορους τομείς δραστηριοποίησης του ανθρώπου σε πλανητικό επίπεδο οδηγεί σε ζωτικής σημασίας ερωτήματα ως προς την οριοθέτηση της πορείας τόσο στο ατομικό ή συλλογικό όσο και στο θεσμικό πεδίο με σημείο αναφοράς κοινωνικές αξίες με ηθικό φορτίο. 

Τα ερωτήματα έχουν σχέση με τις συνθήκες, που δημιουργούνται στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης και των δυνατοτήτων των κοινωνιών με χαρακτηριστικά μαζοποίησης, ταχύτατης ροής του χρόνου, υψηλής κινητικότητας και διαμόρφωσης κοινωνικών συμπεριφορών και στάσεων στους πολίτες με βάση τα διοχετευόμενα πρότυπα του μονοδιάστατου καταναλωτισμού στο πλαίσιο της κοινωνίας του θεάματος, τα οποία δεν είναι προϊόντα διεργασιών στις τοπικές κοινωνίες. 

Οι κοινωνικές αξίες αποτυπώνουν, με την μορφή οπτικών διαχείρισης της πραγματικότητας και πεποιθήσεων, το αποτέλεσμα διεργασιών στις τοπικές κοινωνίες στους διάφορους τομείς κοινωνικής δραστηριοποίησης σε σχέση με την λειτουργία του ανθρώπινου παράγοντα στην διεκπεραίωση ρόλων και στην κοινή βίωση της καθημερινότητας με τους συμπολίτες του. 

Η ηθική είναι σύνολο κανόνων, που ρυθμίζουν την συμπεριφορά και την στάση του ανθρώπου προς τον εαυτό του και τους συμπολίτες του, η υιοθέτηση των οποίων στηρίζεται στην ελεύθερη βούληση και στην ατομική συνείδηση. 

Σε αυτό το πλαίσιο είναι εφικτή η οικοδόμηση της ενσυναίσθησης (να μπορεί ένα άτομο, μια συλλογικότητα ή και ένας θεσμός να μπαίνουν στην θέση του συνανθρώπου τους ή πολίτη, να τον καταλαβαίνουν και να κατανοούν την στάση του και τις ανάγκες του) και της αλληλεγγύης όχι μόνο στους πολίτες ως άτομα ή συλλογικότητες αλλά και στην δραστηριοποίηση των θεσμών (π.χ. κυβερνήσεων, κρατικών φορέων κ.λ.π.) τόσο σε εθνικό όσο και σε υπερεθνικό επίπεδο. 

Η αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση των κοινωνιών στη σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα επιβάλλει την οικοδόμηση τέτοιων κοινωνικών αξιών με ανάλογο ηθικό φορτίο. Μόνο με αυτό τον τρόπο υπηρετείται το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον. Επίσης οι κοινωνικές αξίες πρέπει να έχουν μακροπρόθεσμη οπτική και να υπερβαίνουν τα εθνικά όρια των κοινωνιών. 

Αυτό σημαίνει, ότι θα πρέπει να προωθηθεί συστηματικά η διαπολιτισμική προσέγγιση των κοινωνιών και η οικοδόμηση αξιών, οι οποίες ανταποκρίνονται στα σύγχρονα δεδομένα της παγκοσμιοποίησης και όχι η υποκατάσταση τους από μονοδιάστατα καταναλωτικά πρότυπα, τα οποία προωθούν την λογική της κοινωνίας του θεάματος (π.χ. ο τρόπος αυτοπαρουσίασης του ατόμου και επίδειξης οικονομικής ευμάρειας) ως μέσου για την αναζήτηση νοήματος στην ζωή και κοινωνικής αναγνώρισης και αποδοχής. 

Ειδάλλως οι πολίτες θα εργαλειοποιούνται στο πλαίσιο της κοινωνικής τους δραστηριοποίησης με σημείο αναφοράς την λειτουργικότητα και οικονομική απόδοση των κοινωνικών συστημάτων και όχι το ανθρώπινο συμφέρον, ενώ παράλληλα δεν θα αντιμετωπίζονται τα σύγχρονα πλανητικής εμβέλειας προβλήματα, που παράγουν η ανθρώπινη δραστηριότητα και ο τρόπος οργάνωσης των κοινωνιών. 

Βέβαια τα εμπειρικά δεδομένα σε παγκόσμιο επίπεδο είναι απογοητευτικά και δείχνουν, ότι η κατεύθυνση της πορείας σε μεγάλο βαθμό δεν υπηρετεί το ανθρώπινο συμφέρον, ενώ οι κοινωνικές αξίες δεν έχουν ηθικό φορτίο. 

Για παράδειγμα, σύμφωνα με την Μη Κυβερνητική Οργάνωση Amnesty International στο Αφγανιστάν δεν παρέχεται βοήθεια στις γυναίκες, που υφίστανται βία, μετά την κατάληψη της εξουσίας από τους Ταλιμπάν. Η κυβέρνηση κατάργησε τον θεσμό του «Σπιτιού της γυναίκας», στο πλαίσιο του οποίου έβρισκαν καταφύγιο γυναίκες, που δέχθηκαν βία και τους παρείχε νομική κάλυψη καθώς και ιατρική και ψυχολογική φροντίδα. 

Τόσο στο εσωτερικό της κοινωνίας του Αφγανιστάν και των θεσμών, που διαθέτει, όσο και στο επίπεδο της παγκόσμιας κοινότητας οι κοινωνικές αξίες με ηθικό προσανατολισμό τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα δυστυχώς δεν ενεργοποιούνται σε αυτή την περίπτωση. 

Ανάλογες συνθήκες ισχύουν και σε σχέση με τις μεγάλες κοινωνικές ανισότητες στο εσωτερικό των χωρών της παγκόσμιας κοινότητας αλλά και μεταξύ τους. 

Σύμφωνα με τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών το 2022 αναμένεται να χρειασθούν βοήθεια 274 εκατομμύρια άνθρωποι. Αυτό σημαίνει, ότι θα αυξηθεί ο αριθμός των εχόντων ανάγκη κατά 40 εκατομμύρια ή 17% σε σύγκριση με την προηγούμενη χρονιά (2021). 

Πρέπει δε να επισημανθεί, ότι το 2021 από τα 153 εκατομμύρια ανθρώπους, που είχαν ανάγκη, παρεσχέθη βοήθεια μόνο σε 107 εκατομμύρια. Βέβαια στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης παγκοσμίως οι εικόνες παιδιών, που υπέφεραν και έχαναν την ζωή τους από την πείνα, συχνά έδειχναν την πραγματικότητα των απάνθρωπων συνθηκών. Εκεί τελείωνε και ο ανθρωπισμός ή προχωρούσε μέχρι και την διάθεση ανεπαρκούς οικονομικής βοήθειας για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων του φαινομένου αλλά όχι των γενεσιουργών του αιτίων, για τα οποία ευθύνεται η παγκόσμια κοινότητα και ιδιαιτέρως οι ισχυρές οικονομικά και γεωπολιτικά χώρες. 

Επίσης σύμφωνα με την Unicef η πανδημία του κορωνοϊού (Covid-19) ώθησε στην φτώχεια 100 εκατομμύρια παιδιά σε όλο τον κόσμο. Η επικεφαλής μάλιστα της Unicef Henrietta Fore τόνισε, ότι «ενώ ο αριθμός των παιδιών, που ζουν σε συνθήκες πείνας, δεν πηγαίνουν στο σχολείο, κακοποιούνται, υποφέρουν από την φτώχεια ή εξαναγκάζονται να παντρευτούν αυξάνεται, μειώνεται ο αριθμός των παιδιών, που έχουν ιατρική φροντίδα, εμβολιάζονται, σιτίζονται επαρκώς ή έχουν την κάλυψη κοινωνικών υπηρεσιών». 

Την ίδια εικόνα παρουσιάζει και η αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού (Covid-19) σε παγκόσμιο επίπεδο. Σύμφωνα με το πανεπιστήμιο Τζον Χόπκινς (John Hopkins University) ο Covid-19 έχει αφαιρέσει την ζωή από 5,26 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον πλανήτη. Και ενώ στις ανεπτυγμένες πλούσιες χώρες του Βορρά ο εμβολιασμός προχωρεί ακόμη και σε τρίτη δόση για να είναι αποτελεσματικός, στις φτωχές χώρες, όπως είναι πολλές αφρικανικές, δεν υπάρχουν εμβόλια για οικονομικούς λόγους, με αποτέλεσμα να έχει εμβολιασθεί μέχρι τώρα λιγότερο από το 10% του πληθυσμού τους. 

Ταυτοχρόνως σύμφωνα με την Sarah Gilbert, καθηγήτρια εμβολιολογίας στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης (University of Oxford), «η αλήθεια είναι, ότι η επόμενη πανδημία θα μπορούσε να είναι χειρότερη. Θα μπορούσε να είναι πιο μεταδοτική ή πιο θανατηφόρα ή και τα δύο». Επίσης τόνισε, ότι ο κόσμος πρέπει να βεβαιωθεί, ότι είναι καλύτερα προετοιμασμένος για τον επόμενο ιό. 

Και ενώ αυτά συμβαίνουν στον πλανήτη (και όχι μόνο αυτά) και αναδεικνύουν την ανεπαρκή λειτουργία κοινωνικών αξιών με ηθικό φορτίο και παράλληλα τονίζουν την ανάγκη «αλλαγής πλεύσης» και την ουσιαστική και ειλικρινή συνεργασία με στόχο όχι μόνο την αντιμετώπιση των επιπτώσεων τέτοιας έκτασης προβλημάτων αλλά και των γενεσιουργών τους αιτίων, οι πολιτικές ηγεσίες της παγκόσμιας κοινότητας με σημείο αναφοράς την ισχύ και το «εθνικό συμφέρον» (δηλαδή την κάλυψη των αναγκών του οικονομικού συστήματος και την διασφάλιση της αναπαραγωγής του) διαγκωνίζονται για την πρωτιά είτε στην παραγωγή και διάθεση είτε στην αγορά πολεμικού εξοπλισμού. 

Σύμφωνα με το Σουηδικό Ινστιτούτο Έρευνας για την Ειρήνη (SIPRI) το 2020 οι 100 μεγαλύτερες βιομηχανίες παραγωγής πολεμικού εξοπλισμού στον κόσμο αύξησαν την πώληση οπλικών συστημάτων κατά 1,3% σε σύγκριση με το 2019 και 17% σε σύγκριση με το 2015. Το 2020 τα έσοδα τους ξεπέρασαν τα 531 δισεκατομμύρια δολάρια (470 δισεκατομμύρια ευρώ). Επικεφαλής στις πωλήσεις ήταν οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής με 285 δισεκατομμύρια δολάρια (252 δισεκατομμύρια ευρώ), δεύτερη ήταν η Κίνα και τρίτη η Μεγάλη Βρετανία. 

Επίσης καταγράφονται στρατηγικές εκσυγχρονισμού του πυρηνικού εξοπλισμού στις ΗΠΑ και στη Ρωσία, ενώ προς την ίδια κατεύθυνση κινούνται η Μεγάλη Βρετανία, η Κίνα, η Γαλλία, η Ινδία, το Πακιστάν, το Ισραήλ και η Β. Κορέα. 

Μπορούν να αλλάξουν αυτές οι συνθήκες σε σχέση με την ακολουθούμενη πορεία από τις μαζοποιημένες, με υψηλή κινητικότητα, καταναλωτικές και με πολύ μεγάλη ταχύτητα εξελισσόμενες κοινωνίες σε λειτουργικό χρόνο, ώστε οι πολίτες είτε ως άτομα είτε ως συλλογικότητες και οι διάφοροι θεσμοί να δραστηριοποιούνται και να λειτουργούν με σημείο αναφοράς και νομιμοποίησης κοινωνικές αξίες με ηθικό φορτίο; 

Το ερώτημα βέβαια είναι θεωρητικό, διότι δεν υπάρχει άλλος βιώσιμος δρόμος. Η αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση των κοινωνιών σε συνδυασμό με τις πλανητικής εμβέλειας ανισορροπίες, που δημιουργούνται, οξύνουν την κατάσταση, απειλούν την συνεκτική τους πορεία και σε βάθος χρόνου την βιωσιμότητα τους. 

Εκείνο, που συρρικνώνει την αισιοδοξία, είναι το γεγονός, ότι τα χρονικά περιθώρια έχουν «στενέψει» πολύ, ενώ η ανθρώπινη διαχείριση της πραγματικότητας σε πλανητικό επίπεδο οριοθετείται σε μεγάλο βαθμό από τα όρια του βιολογικού χρόνου και δεν στηρίζεται σε ισορροπημένο αναπτυξιακά, λειτουργικά μακροπρόθεσμο και ελεγχόμενο ως προς τις επιπτώσεις του σχεδιασμό του μέλλοντος. Επίσης η επιστημονική γνώση δεν είναι πάντα εμπροσθοβαρής σε σχέση με τις επιπτώσεις της δυναμικής της εξέλιξης και δεν αποφεύγονται αστοχίες στην λήψη πολιτικών (και όχι μόνο) αποφάσεων, οι οποίες δεσμεύουν το μέλλον.