Θεωρητικά στις δημοκρατικές χώρες η πολιτική υπηρετεί και πραγματώνει το κοινωνικό συμφέρον κινούμενη στο πλαίσιο των κοινωνικών αξιών, οι οποίες ουσιαστικά είναι στοχεύσεις της κοινωνίας για την πρόσδωση νοήματος και συνοχής στις σχέσεις των πολιτών μεταξύ τους (π.χ. ελευθερία έκφρασης, πρόσβαση στη γνώση, διασφάλιση της επιβίωσης των πολιτών, φροντίδα για τους ηλικιωμένους και ασθενείς και πολλά άλλα).
Σημαντικό εργαλείο για την γενίκευση της αποδοχής και ισχύος τους είναι τα κοινωνικά πρότυπα, δηλαδή κανόνες λειτουργίας και συμπεριφοράς σύμφωνα με τις κοινωνικές αξίες, οι οποίες στις δυναμικές ανεπτυγμένες κοινωνίες εξελίσσονται συνεχώς λόγω της αλλαγής των συνθηκών ζωής, των διαγενεακών διαφορών και άλλων παραμέτρων της πραγματικότητας.
Στην πράξη όμως, λαμβάνοντας υπόψη την σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη πραγματικότητα, οι κοινωνικές αξίες έχουν χάσει την αναφορά τους στις τοπικές κοινωνίες. Αυτό σημαίνει, ότι δεν διαμορφώνονται σε τοπικό επίπεδο, οι δε πολίτες μέλη των τοπικών κοινωνιών εκλαμβάνονται ως μέσα, εργαλεία για την πραγμάτωση των «κοινωνικών αξιών», οι οποίες υπηρετούν την λειτουργία και αναπαραγωγή των κοινωνικών συστημάτων, από το οικονομικό και εργασιακό μέχρι το ασφαλιστικό και το υγείας.
Πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η σημερινή κατάσταση στην Ελλάδα της κρίσης. Η φροντίδα για τους ηλικιωμένους και τους ασθενείς έχει εναποτεθεί στην οικονομική δυνατότητα του πολίτη, που βρίσκεται στην τρίτη ηλικία ή είναι ασθενής, ενώ ακόμη και η φαρμακευτική του κάλυψη δεν είναι εγγυημένη λόγω της έλλειψης οικονομικής ρευστότητας.
Πολύ χειρότερη είναι η ακολουθούμενη πρακτική ορισμένων αποθηκών φαρμάκων, οι ιδιοκτήτες των οποίων μεταπωλούν εισαγόμενα φάρμακα στο εξωτερικό για την αποκόμιση μεγαλύτερου κέρδους και τα στερούν από τους Έλληνες συμπολίτες τους, που τα χρειάζονται.
Ουσιαστικά υποβαθμίζεται η ποιότητα ζωής των πολιτών και γκρεμίζεται το κράτος πρόνοιας από το ένα μέρος, από το άλλο όμως συνεχίζεται η συσσώρευση πλούτου στην οικονομική ελίτ.
Αυτό σημαίνει, ότι κυρίαρχο ρόλο στο μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης παίζει το οικονομικό σύστημα και όχι ο άνθρωπος. Η ανεργία «χτυπάει κόκκινο», οι νέοι είτε μεταναστεύουν, είτε κάνουν «δουλειές του ποδαριού» για να επιβιώσουν και η οικονομία καταρρέει, αλλά συνεχίζεται η πολιτική ευνουχισμού της προοπτικής ανάκαμψης της οικονομίας και ένταξης της σε μια αναπτυξιακή τροχιά στο όνομα της μελλοντικής ευημερίας, χωρίς να φαίνεται φως στο βάθος του τούνελ.
Οι πολίτες ασφυκτιούν και βιώνουν με έντονο τρόπο την διάψευση ως προς την ανθρωπιστική διάσταση των κοινωνικών αξιών, οι οποίες, υποτίθεται, σηματοδοτούν την πρόσδωση νοήματος και συνοχής στις σχέσεις των πολιτών μεταξύ τους.
Από το ένα μέρος στο πλαίσιο της καταναλωτικής κοινωνίας του θεάματος βομβαρδίζονται με την διαφήμιση των δυνατοτήτων να «απολαύσουν» τα «αγαθά» της σύγχρονης πραγματικότητας με στόχο την «άνοδο της ποιότητας της ζωής τους» και από το άλλο οδηγούνται στη φτωχοποίηση.
Αυτές οι συνθήκες κάνουν εμφανές, ότι έχει συντελεσθεί μια πολύ σημαντική, θεμελιακών διαστάσεων αλλαγή στον τρόπο παραγωγής κοινωνικών αξιών και γενίκευσης της ισχύος τους στις τοπικές κοινωνίες.
Στην διαμόρφωση των νέων δεδομένων έχει συμβάλλει αποφασιστικά η σταδιακή υποστασιοποίηση των κοινωνικών συστημάτων με τρόπο, που η λειτουργία και η αναπαραγωγή τους να εξαρτάται αποκλειστικά από την οικονομική τους αυτάρκεια και όχι από την συμβολή τους στην ικανοποίηση των βασικών ανθρώπινων αναγκών, όπως είναι για παράδειγμα η υγεία.
Σταδιακά προωθείται η ιδιωτικοποίηση της. Μειώνονται συνεχώς οι παροχές στους πολίτες, που έχουν ανάγκη. Σε πρόσφατη διαμαρτυρία του προσωπικού και των ασθενών στο Νοσοκομείο Μεταξά αποκαλύφθηκε ακόμη μια φορά η έλλειψη όχι μόνο φαρμάκων αλλά και σεντονιών, τα οποία δίδονται μόνο σε ασθενείς, οι οποίοι έχουν χειρουργηθεί.
Στο Δρομοκαϊτειο Νοσοκομείο ένας νοσηλευτής αναλογεί σε 40 ψυχικά ασθενείς, ενώ σε συγκέντρωση διαμαρτυρίας μπροστά στο Υπουργείο Υγείας οι εργαζόμενοι γνωστοποίησαν, ότι είναι 5 μήνες απλήρωτοι και υπάρχει έλλειψη υγειονομικού υλικού και βασικών ειδών καθαρισμού.
Από αυτή την εμπειρική αποτύπωση της πραγματικότητας γίνεται επίσης εμφανές, ότι στο επίπεδο λήψης πολιτικών αποφάσεων, οι οποίες δεσμεύουν το μέλλον των πολιτών, το περιεχόμενο των αξιών, που οριοθετούν τις επιλογές των διαχειριστών κυβερνητικής εξουσίας, έχει καθαρά συστημικό και όχι κοινωνικό, ανθρωπιστικό προσανατολισμό. Πολύ απλά διατυπωμένο, «πρέπει να βγαίνουν οι αριθμοί».
Ειδάλλως ο μόνος δρόμος, που απομένει, είναι το περιθώριο της κοινωνικής ζωής και η ατομική κατάρρευση.
Στατιστικά στοιχεία, τα οποία δόθηκαν στη δημοσιότητα από την Eurostat στις 14.4.2016, το επιβεβαιώνουν. Σε κατάσταση φτώχειας βρίσκονται 2,37 εκατομμύρια Έλληνες ή το 22,2% του πληθυσμού (στην Ευρωπαϊκή Ένωση 8,2%). Στην Ε.Ε. το ποσοστό του πληθυσμού σε κατάσταση φτώχειας άρχισε να μειώνεται από το 2012 (από 9,9% το 2012 σε 8,2% το 2015). Στην Ελλάδα από 19,5% το 2012 ακολούθησε ανοδική πορεία 20,3% το 2013, 21,5% το 2014 και 22,2% το 2015.
Για όσους βέβαια «βγαίνουν οι αριθμοί», ισχύουν οι «κοινωνικές αξίες», οι οποίες προωθούνται στο πλαίσιο της κοινωνίας του θεάματος και στοχεύουν στην μονοδιάστατη καταναλωτική λειτουργία.
Αρκεί να παρατηρήσει κάποιος τα προωθούμενα κοινωνικά πρότυπα στα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας και κυρίως τα τηλεοπτικά λόγω της εικόνας και θα καταλάβει τις προοπτικές, που ανοίγονται για το μέλλον, εάν συνεχισθεί η ήδη ακολουθούμενη πορεία. Εάν μάλιστα λάβουμε υπόψη και το περιεχόμενο του πολιτικού λόγου και διαλόγου, τότε η εικόνα ολοκληρώνεται.
Τα κόμματα, χωρίς να είναι σε θέση να αντιληφθούν και πολύ περισσότερο να αναλύσουν, που οδηγεί η μετακίνηση της διαμόρφωσης κοινωνικών αξιών από τις τοπικές κοινωνίες στο παγκοσμιοποιημένο οικονομικό σύστημα (διαφήμιση ως εργαλείο καταναλωτικής συμπεριφοράς και καλλιέργειας προτύπων με την βοήθεια και της μόδας, της μουσικής κ.λ.π.), συμμετέχουν στην αλλοτρίωση των πολιτών σε σχέση με την ανθρώπινη οντότητα τους και τις ανάγκες, που απορρέουν από αυτήν και την κοινωνική τους ενεργοποίηση.
Μόνο σε ιδεοληπτικό επίπεδο νομιμοποιούν τις αποφάσεις τους για την πορεία των τοπικών κοινωνιών, όχι όμως σε πραγματικό, αυτό που βιώνει ο πολίτης στην καθημερινότητα του. Γι’ αυτό και η μετατροπή του σε απρόσωπο φορέα συστημικών ρόλων, οι οποίοι ανά πάσα στιγμή μπορεί να χάσουν την λειτουργικότητα τους, εάν δεν αποδίδουν οικονομικά, ώστε να επιβιώνει το σύστημα. Σε αυτή την περίπτωση ο πολίτης περιθωριοποιείται.
Δεν είναι τυχαίο το υψηλό ποσοστό του ελληνικού πληθυσμού, που βρίσκεται σε κατάσταση φτώχειας (22,2%).
Και ενώ η πραγματικότητα αποκτά πολύ αρνητικό πρόσημο, το πολιτικό σύστημα κινείται στον δικό του κόσμο. Χωρίς εθνικό σχέδιο εξόδου από την κρίση και παραγωγικής ανασυγκρότησης της οικονομίας καθώς και πρόταση για την δημιουργία σύγχρονων δυναμικών δομών στο κοινωνικό επίπεδο, ώστε οι πολίτες να διαμορφώνουν και να εκφράζουν συλλογική γνώμη για το μέλλον, το πολιτικό σύστημα ασχολείται είτε με την διαπραγμάτευση με τους εταίρους και δανειστές για τα μέτρα, που θα ληφθούν και θα πραγματοποιηθούν στο πλαίσιο της επιβαλλόμενης από αυτούς πολιτικής, είτε με την συνεχή αντιπαράθεση σε σχέση με την ικανότητα του αντιπάλου να διαχειρισθεί κυβερνητική εξουσία προς όφελος του ελληνικού «λαού».
Ειδικά δε στην έννοια «λαός» το κάθε κόμμα προσδίδει διαφορετικό περιεχόμενο, ανάλογα με την ιδεοληπτική προσέγγιση της και τον αυθαίρετο προσδιορισμό του κοινωνικού συμφέροντος, αφού δεν υπάρχει διάλογος με τη κοινωνία.
Απλά γίνεται επικοινωνιακή διαχείριση πολιτικών φαντασιώσεων σε σχέση με το μέλλον.
Μερικά παραδείγματα από τον πολιτικό λόγο πολιτικών προσώπων και κομμάτων είναι αποκαλυπτικά.
Κατά την διάρκεια πραγματοποίησης του 10ου τακτικού συνεδρίου της ΟΝΝΕΔ στην Θεσσαλονίκη, την οποία αποφάσισε να διαλύσει μετά την ολοκλήρωση του, ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας προέτρεψε τους νέους «ήρθε η ώρα να σφυρίξετε την λήξη αυτής της παρωδίας, που λέγεται ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, της χειρότερης κυβέρνησης της μεταπολίτευσης. Σας γύρισαν την πλάτη, σας είπαν ψέματα, σας κορόϊδεψαν, διώξτε τους».
Βασική στόχευση του προέδρου της Ν.Δ. είναι το θυμικό των νέων ανθρώπων και όχι η αντιπαράθεση με την πολιτική πρόταση των κομμάτων του κυβερνητικού συνασπισμού. Είναι ερμηνεύσιμο βέβαια, διότι ούτε η μία ούτε η άλλη πλευρά έχουν ολοκληρωμένη πολιτική πρόταση. Πολύ περισσότερο δεν ασχολούνται με την κατάρρευση του συστήματος κοινωνικών αξιών, στην οποία συμβάλλουν μάλιστα χωρίς να το συνειδητοποιούν.
Στην συνεδρίαση δε της Βουλής για τα οικονομικά των κομμάτων και τα δάνεια των ΜΜΕ πιστοποιήθηκε ακόμη μια φορά η απουσία κοινωνικών αξιών και περιεχομένου στον εκφερόμενο «πολιτικό λόγο».
Εκτός από την «υψηλής ευθύνης» και ανάλογου επιπέδου ορολογία, όπως είναι ο χαρακτηρισμός «νταβατζήδες», έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον οι βολές που αντάλλαξαν ο πρωθυπουργός Α. Τσίπρας και ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης Κ. Μητσοτάκης.
Ο πρωθυπουργός κατήγγειλε την απόφαση του προέδρου της Ν.Δ. να ζητήσει πρόωρες εκλογές, κάνοντας λόγο για «δυσφήμιση της χώρας λίγο πριν το κλείσιμο της αξιολόγησης».
Ο κ. Μητσοτάκης ανταπέδωσε «θα μείνετε στην ιστορία ως ο πρωθυπουργός των κλειστών συνόρων και των κλειστών τραπεζών». Και συνεχίζει «μας φέρατε να θυμίζει η Ελλάδα ψευδοδημοκρατία της Μπανανίας».
Τα σχόλια δεν ωφελούν, διότι είναι εμφανές, ότι οι πολιτικοί των κομμάτων, που κυβέρνησαν ή κυβερνούν τώρα, έχουν ευθύνη για την κατάσταση της χώρας.
Εάν μάλιστα θεωρούν, ότι η Ελλάδα είναι «ψευδοδημοκρατία της Μπανανίας», τότε η ευθύνη τους είναι ακόμη μεγαλύτερη, διότι δεν την συνειδητοποιούν. Ταυτοχρόνως πιστοποιείται, πόσο επικίνδυνη είναι η απουσία κοινωνικών αξιών.
Το ίδιο όμως ισχύει και για απόψεις και κρίσεις, όπως αυτές που εξέφρασε ο πρωθυπουργός, όταν κατηγόρησε τον πρόεδρο της Ν.Δ., ότι δεν υπερασπίζεται τις θέσεις της χώρας στο εξωτερικό, αλλά τις θέσεις τρίτων.
Ανεξάρτητα από τους ισχυρισμούς των πολιτικών αρχηγών ως προς τις προθέσεις τους για την «ευημερία των πολιτών», ο πολιτικός πραγματισμός διαπερνά την λειτουργία τους. Σε αυτόν κυριαρχεί η λογική των αριθμών και η έλλειψη κοινωνικής δικαιοσύνης.
Η αυτοαπαξίωση του πολιτικού συστήματος οδηγεί σε μεγάλο βαθμό τους πολίτες στην αποστασιοποίηση από την πολιτική, ενώ δείχνει την πλήρη κατάρρευση των κοινωνικών αξιών. Φανερώνεται επίσης η συμβολή του πολιτικού συστήματος στην κυριαρχία αξιών, οι οποίες υπηρετούν την λειτουργία και αναπαραγωγή των κοινωνικών συστημάτων και όχι την ανθρώπινη οντότητα.
Ο δε πρωθυπουργός δεν αντιλαμβάνεται, πως με αυτά τα κοινωνικά δεδομένα αναιρείται αυτό, που είπε ο ίδιος, ότι «ο λαός δεν θα δώσει ευκαιρία στις νεοφιλελεύθερες ακραίες θέσεις». Η μετατόπιση του κέντρου βάρους των κοινωνικών αξιών από την ανθρώπινη οντότητα στον συστημικό λειτουργισμό, σε συνδυασμό με την καλλιέργεια φαντασιώσεων στο πλαίσιο της κοινωνίας του θεάματος μπορούν να οδηγήσουν προς αυτή την κατεύθυνση.