Τόσο η πρώτη προεκλογική περίοδος με σημείο αναφοράς τις εκλογές την 21η Μαϊου 2023 όσο και η δεύτερη με κατάληξη τις εκλογές την 25η Ιουνίου 2023 ανέδειξαν με μεγάλη σαφήνεια τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της πολιτικής λειτουργίας σε σχέση με την κοινωνική δυναμική.
Ιδιαίτερη εντύπωση μάλιστα προκαλεί η μη ενασχόληση του πολιτικού συστήματος με το πολύ χαμηλό ποσοστό συμμετοχής των πολιτών στις πρώτες εκλογές (60,94%). Αν δε συνυπολογισθούν και τα ποσοστά των άκυρων ψηφοδελτίων (2,04%) και των λευκών (0,57%), τότε οι μη ψηφίσαντες σε συνδυασμό με αυτούς, που έριξαν στην κάλπη άκυρο ή λευκό, είναι οι «νικητές».
Και αυτό δεν είναι μόνο λυπηρό, αλλά δείχνει εμφατικά την έλλειψη εμπιστοσύνης στο πολιτικό σύστημα από το ένα μέρος και από το άλλο πιστοποιεί, ότι ο «πολιτικός διάλογος» κατά την διάρκεια της προεκλογικής περιόδου δεν άγγιξε τους αποδέκτες των εκπεμπόμενων μηνυμάτων στο εύρος, που προϋποθέτει η δημοκρατία.
Πολύ περισσότερο βέβαια τα κόμματα δεν έκαναν διάλογο με τους πολίτες στις τοπικές κοινωνίες για τον σχεδιασμό της πορείας προς το μέλλον παρουσιάζοντας τις προγραμματικές τους κατευθύνσεις και το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης τους, καθώς και τις συνθήκες, που θα διαμορφωθούν στην συνολική κοινωνική λειτουργία στους διάφορους τομείς ανάπτυξης δραστηριότητας.
Για παράδειγμα η αξιοποίηση της ψηφιακής τεχνολογίας και ιδιαιτέρως της τεχνητής νοημοσύνης θα έχει πολυδιάστατες επιπτώσεις, από την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας μέχρι και την κατάργηση πολύ περισσότερων. Επίσης ο τρόπος αξιοποίησης της στον επικοινωνιακό τομέα θα επιδράσει στην βίωση της πραγματικότητας από τους ανθρώπους, η οποία θα αποκτήσει σε μεγάλο βαθμό εικονικά χαρακτηριστικά με παρενέργειες στον τρόπο ζωής.
Ποιος είναι ο πολιτικός σχεδιασμός για την δυναμική, που θα δρομολογήσουν αυτές οι νέες συνθήκες στις κοινωνίες; Είναι εμφανές, ότι θα υπάρξουν πολυδιάστατες επιπτώσεις και πρέπει και ο σχεδιασμός στο πολιτικό πεδίο να έχει ανάλογες διαστάσεις.
Η πραγματικότητα βέβαια δεν οριοθετείται μόνο από ένα τομέα. Για παράδειγμα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (World Health Organization, WHO) προειδοποιεί την παγκόσμια κοινότητα για την βίωση μιας νέας πολύ πιο ισχυρής πανδημίας και την ανάγκη οικοδόμησης ανάλογων διαστάσεων συστημάτων υγείας. Σχεδιασμός για την αντιμετώπιση τέτοιας εμβέλειας φαινομένων δεν υπάρχει. Το ίδιο ισχύει σε πολύ περισσότερους τομείς.
Εκείνο, που κυριάρχησε στην προεκλογική περίοδο είναι η επικοινωνιακή διαχείριση γενικόλογων ηθικολογικών με έντονη ιδεοληπτική διάσταση μηνυμάτων και ο ανταγωνιστικός λόγος με στόχο την φθορά των αντιπάλων, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη, ότι με αυτό τον τρόπο δεν προωθείται η συνοχή στην κοινωνική και στην πολιτική λειτουργία. Παράλληλα ετίθεντο διλήμματα στους πολίτες για την πρόκληση ανασφάλειας σε σχέση με τις προθέσεις των αντιπάλων.
Αυτές η διαπιστώσεις γίνονται εμφανείς, αν ληφθούν υπόψη οι τοποθετήσεις των κομμάτων τόσο στην προεκλογική περίοδο όσο και γενικότερα στο χρονικό διάστημα (τετραετίας) μεταξύ των εκλογών. Δεν καταθέτουν ολοκληρωμένο σύγχρονο σχεδιασμό της πορείας προς το μέλλον με ολιστική πολιτική οπτική σε λειτουργικό χρόνο και όχι προεκλογικά, τον οποίο θα συζητούν στο επίπεδο της κοινωνίας πολιτών, η οποία θα μπορούσε να εκφράζει το κοινωνικό συμφέρον, να διαλέγεται με γνώση της πραγματικότητας ανάλογα με την θεματική αναφορά των δομών της (π.χ. περιβαλλοντικές, εργασιακές, πολιτιστικές κ.λ.π.) και να κάνει προτάσεις στο πλαίσιο θεσμοθετημένων διαδικασιών διαλόγου.
Βασική προϋπόθεση βέβαια είναι η κοινωνία πολιτών να λειτουργεί αυτόνομα και όχι ως προέκταση των κομμάτων. Εάν το πολιτικό σύστημα σέβεται την δημοκρατία και την λειτουργία των πολιτών ως ατομικών ή συλλογικών υποκειμένων, τότε θα προωθεί την αδέσμευτη και ακηδεμόνευτη δραστηριοποίηση τους.
Αυτός ο πολιτικός προσανατολισμός δεν συμπορεύεται βέβαια με την μέχρι τώρα ακολουθούμενη πρακτική της μονοδιάστατης επικοινωνιακής διαχείρισης κυρίως διαφημιστικού τύπου μηνυμάτων με στόχο την ενεργοποίηση του συναισθήματος των πολιτών και αυταπατών σε σχέση με την υλική ευημερία στην προοπτική του χρόνου.
Η πραγματικότητα είναι αποκαλυπτική. Αρκεί να ληφθούν υπόψη τα μηνύματα των κομμάτων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και θα γίνει εμφανής η επικοινωνιακή οπτική τους. Βασική στόχευση είναι η πρόκληση θετικής εντύπωσης με εργαλείο την εικόνα και «λεκτικές τσαχπινιές» ανάλογα με την κοινωνική ομάδα, στην οποία απευθύνονται (π.χ. TikTok για την άσκηση επιρροής στους νέους).
Ο διάλογος είναι «όνειρο απατηλό». Ακόμη και η υποτιθέμενη συζήτηση των πολιτικών αρχηγών στον κρατικό τηλεοπτικό σταθμό μετά από συμφωνία των κομμάτων για τους κανόνες, που θα ίσχυαν, εκφυλίσθηκε σε παράλληλους μονόλογους χωρίς ουσιαστικό περιεχόμενο και ενδιαφέρον. Είτε τον παρακολούθησαν οι πολίτες είτε όχι, είναι το ίδιο.
Δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά, αφού για τον αρχηγό του κυβερνώντος κόμματος της Νέας Δημοκρατίας η αυτοδυναμία είναι μονόδρομος (συνέντευξη στην Καθημερινή), ενώ για τα υπόλοιπα κόμματα η άνοδος της επιρροής στην κοινωνία με στόχο την ανάληψη της διακυβέρνησης ή την βελτίωση του εκλογικού ποσοστού είναι κυρίαρχες προτεραιότητες.
Το επιβεβαιώνουν οι αποτιμήσεις του εκλογικού αποτελέσματος της 21ης Μαϊου 2023. Σύμφωνα με τον ΣΥΡΙΖΑ απέτυχε η στρατηγική συγκρότησης κυβέρνησης προοδευτικής συνεργασίας, ενώ το ΠΑΣΟΚ- ΚΙΝΑΛ και το ΚΚΕ φέρουν βαρύτατες ευθύνες για την εκλογική νίκη της Νέας Δημοκρατίας. Τορπίλισαν με την στάση τους την απλή αναλογική.
Το ΠΑΣΟΚ – ΚΙΝΑΛ ασκεί κριτική στον ΣΥΡΙΖΑ τονίζοντας «Ξύσατε τον πάτο του βαρελιού πάνω στην αγωνία της πολιτικής σας επιβίωσης, φτάνοντας στο σημείο να αγκαλιάσετε και στελέχη του Πάνου Καμμένου …απευθύνοντας προσκλητήριο μέχρι και στους ψηφοφόρους του Κασιδιάρη και των δολοφόνων του Παύλου Φύσσα, αποκαλύπτοντας, γιατί δεν ψηφίσατε την τροπολογία, που απαγόρευε σε μια νεοναζιστική οργάνωση να συμμετέχει στο δημοκρατικό μας πολίτευμα».
Με αυτά τα εμπειρικά δεδομένα ως προς την κριτική των κομμάτων μεταξύ τους στο πλαίσιο της αποτίμησης των αποτελεσμάτων των εκλογών βγαίνουν μερικά σημαντικά συμπεράσματα για τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του πολιτικού συστήματος.
Οι τοποθετήσεις των κομμάτων δεν στηρίζονται σε επαρκή βαθμό σε κοινωνικές αναλύσεις. Για παράδειγμα οι πολίτες δεν γεννιούνται φασίστες, αλλά οι κοινωνικές συνθήκες διαμορφώνουν τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη τέτοιων οπτικών. Για αυτό αντί η πολιτική επικοινωνία να απευθύνεται στους πολίτες σαν κοινωνικές μάζες, χωρίς να αναλύεται η πραγματικότητα, ενώ παράλληλα καλλιεργούνται ονειρικές αυταπάτες σε σχέση με το μέλλον, θα ήταν πολυδιάστατα χρήσιμο να αλλάξουν οι κοινωνικές συνθήκες, που παράγουν φασιστικές στάσεις (π.χ. κοινωνικές ανισότητες σε συνδυασμό με την διαφθορά και τον εθνικισμό ως οπτική υπέρβασης τους κ.λ.π.).
Δημιουργούνται επίσης ερωτηματικά και σε σχέση με τις παρακολουθήσεις και τις υποκλοπές, επειδή δεν ενεργοποίησαν αρνητικά αντανακλαστικά στους πολίτες. Αυτό δείχνει το μεγάλο αξιακό κενό στην ελληνική κοινωνία ως προς τα ανθρώπινα δικαιώματα, το οποίο δεν αντιμετωπίζουν τα κόμματα με αυτοκριτική διάθεση και προσέγγιση των αιτίων αυτής της στάσης. Προτιμούν να εξιδανικεύουν τις συνθήκες για να μην έχουν πολιτικό κόστος.
Το ίδιο συμβαίνει και με την διαχείριση των μαζικών μετακινήσεων πληθυσμών, οι οποίες στο μέλλον συνεχώς θα αυξάνονται. Η κλιματική αλλαγή θα λειτουργεί ως καταλύτης για αυτή την προοπτική. Οι φράχτες δεν βοηθούν για την άρση των γενεσιουργών αιτίων και την αποτελεσματική αντιμετώπιση αυτής της επικίνδυνης πλανητικών διαστάσεων ανισορροπίας.
Αντί να ακολουθείται αυτή η στατική και αδιέξοδη πρακτική, θα ήταν πολύ πιο λειτουργικό να ασκηθούν πιέσεις και να κατατεθούν προτάσεις στο ευρωπαϊκό επίπεδο για την ανάληψη από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ως υπερεθνικού μορφώματος, ουσιαστικού ρόλου σε ευρύτερο πεδίο παγκοσμίων διαστάσεων για την αντιμετώπιση των γενεσιουργών αιτίων. Παράλληλα πρέπει να ενημερώνεται η ελληνική κοινωνία, ώστε να μην επηρεάζεται από εθνικιστικές οπτικές. Η παγκόσμια κοινότητα βρίσκεται σε μια φάση μεγάλης ρευστότητας και ριζικών αλλαγών στο σύστημα κοινωνικής οργάνωσης και παγκόσμιας ασφάλειας.
Εάν δεν διαμορφωθούν οι κοινωνικές και πολιτικές προϋποθέσεις για την μετάβαση στην επόμενη φάση της ιστορικής διαδρομής της ανθρωπότητας, τότε οι παγκόσμιας εμβέλειας ανισορροπίες θα συρρικνώσουν επικίνδυνα την συνοχή και μεταξύ των κοινωνιών. Αυτό θα έχει πολύ επικίνδυνες επιπτώσεις ιδιαιτέρως σε μη επαρκώς ανεπτυγμένες κοινωνίες στους διάφορους τομείς δραστηριοποίησης, από την οικονομία και την παραγωγική διαδικασία μέχρι την εκπαίδευση και την υγεία.
Άμεσα επιβάλλεται το πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα να επανακαθορίσει την λειτουργία του. Αυτό σημαίνει επεξεργασία και κατάθεση από τα κόμματα μακροπρόθεσμων ολοκληρωμένων και με ολιστική οπτική σχεδιασμών της πορείας προς το μέλλον από την αρχή των 4ετιών διακυβέρνησης της χώρας (και όχι στις προεκλογικές περιόδους), οι οποίοι συμπορεύονται με τις κοινωνικές και τις ανθρώπινες ανάγκες στην προοπτική του χρόνου.
Επίσης είναι σημαντικό ο προγραμματικός διάλογος μεταξύ των κομμάτων να είναι συνεχής και να καλλιεργείται η λογική συγκλίσεων και συμβιβασμών, ώστε στο επίπεδο της διακυβέρνησης να εκπροσωπείται η κοινωνική πλειοψηφία. Διάλογος σε σχέση με τους σχεδιασμούς των κομμάτων πρέπει να γίνεται και με τις δομές της κοινωνίας πολιτών ανάλογα με την θεματική τους αναφορά (π.χ. περιβαλλοντικές, πολιτιστικές κ.λ.π.) σε θεσμοθετημένες διαδικασίες για να εκφράζεται το κοινωνικό συμφέρον και να γίνεται ουσιαστική ενημέρωση στους πολίτες.
Σε αυτό το πλαίσιο η πολιτική λειτουργία θα αποκτήσει ουσιαστικό και συνεκτικό περιεχόμενο, ενώ οι πολίτες θα αναλαμβάνουν τις ευθύνες, που τους αναλογούν σε συνθήκες δημοκρατίας, έχοντας γνώση των παραμέτρων της δυναμικής, που αναπτύσσεται στο κοινωνικό πεδίο.