Ενώ η πραγματικότητα εξελίσσεται με μεγάλη ταχύτητα και στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης διαμορφώνονται πλανητικής εμβέλειας συνθήκες με επιπτώσεις στις επιμέρους κοινωνίες, που συνθέτουν την παγκόσμια κοινότητα, το πολιτικό σύστημα και οι πολίτες δεν είναι σε θέση να σχεδιάζουν και να ελέγχουν την δυναμική της εξέλιξης με σημείο προσανατολισμού την βιωσιμότητα του ανθρώπου και της βιοποικιλότητας.

Ιδιαιτέρως οι πολίτες κινούνται στο περιθώριο των διαδικασιών λήψης αποφάσεων για το μέλλον, το οποίο για αυτούς αποκτά περιεχόμενο και νόημα κυρίως με βάση τα καταναλωτικά πρότυπα και την λογική της κοινωνίας του θεάματος ως κριτηρίου για την απόκτηση κοινωνικής αναγνωρισιμότητας.

Με αυτά τα κοινωνικοπολιτικά δεδομένα όμως δημιουργούνται μη ελεγχόμενες και επικίνδυνες ανισορροπίες, οι οποίες επιβάλλουν την «αλλαγή πλεύσης» των κοινωνιών και την ανάληψη των ευθυνών, που αναλογούν και στο χώρο της κοινωνίας πολιτών, για την ανάπτυξη βιώσιμης και λειτουργικής κοινωνικής δυναμικής.

Με αυτό τον τρόπο θα διαμορφωθούν οι προϋποθέσεις για την συμπόρευση της πολιτικής με την δυναμική της εξέλιξης στον τομέα του σχεδιασμού και την υλοποίηση του, διότι οι πολίτες θα δραστηριοποιούνται ως ατομικά ή συλλογικά υποκείμενα, τα οποία με την συνδρομή της επιστημονικής κοινότητας θα στηρίζονται στη γνώση της πραγματικότητας και των επιπτώσεων των επιλογών τους.

Οι δυσκολίες για την πραγματοποίηση της «αλλαγής πλεύσης», ώστε οι πολίτες να αναλάβουν τις ευθύνες, που τους αναλογούν, για την κατεύθυνση της πορείας των κοινωνιών, είναι πολλές και με «βαρύ φορτίο».

Η μαζοποίηση των κοινωνιών και η εργαλειοποίηση των πολιτών σε συνδυασμό με τον καταναλωτισμό και την λογική της κοινωνίας του θεάματος συρρίκνωσαν την προοπτική διαμόρφωσης ατομικών και συλλογικών υποκειμένων, τα οποία βασίζονται στην αξιοποίηση του ορθολογισμού για την προσέγγιση, ανάλυση και κατανόηση της πραγματικότητας, ώστε να είναι εφικτή η πραγμάτωση του ανθρώπινου και του κοινωνικού συμφέροντος.

Στην Ελλάδα βέβαια οι δυσκολίες είναι περισσότερες, διότι για πολλά χρόνια η κομματοκρατία «στραγγάλισε» την προοπτική ανάπτυξης αυτόνομων κοινωνικών κινημάτων και μετέτρεψε τις δομές της κοινωνίας πολιτών σε μαζικούς χώρους και πεδία άσκησης κομματικών επιρροών.

Τα ίδια αποτελέσματα είχε και έχει και ο λαϊκισμός, στο πλαίσιο του οποίου η πολιτική επικοινωνία λειτουργεί με σημείο αναφοράς το συναίσθημα και την εξιδανικευτική και γενικευτική λογική παρουσίασης του μέλλοντος, ανάλογα με τις βραχυπρόθεσμες εκλογικού χαρακτήρα κομματικές στοχεύσεις.

Όσο εξελίσσεται όμως η πραγματικότητα και αυξάνεται η πολυπλοκότητα και μάλιστα με πολύ μεγάλη ταχύτητα, οι πολίτες πρέπει να διαθέτουν διαφορετικά ποιοτικά χαρακτηριστικά και «εργαλεία», ώστε να μπορούν να συμπορευθούν με την δυναμική της εξέλιξης πραγματώνοντας παράλληλα το ανθρώπινο και το κοινωνικό συμφέρον σε συνθήκες βιώσιμης ευημερίας.

Αυτό σημαίνει, ότι από το ένα μέρος πρέπει να οριοθετήσουν το μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης και τον τρόπο βίωσης της πραγματικότητας με οπτική, που υπερβαίνει τα όρια του βιολογικού χρόνου και από το άλλο να ενεργοποιηθούν είτε ως ατομικά είτε ως συλλογικά υποκείμενα βασιζόμενοι στην πολυδιάστατη γνώση της δυναμικής της εξέλιξης σε πλανητικό επίπεδο με την βοήθεια της επιστημονικής κοινότητας.  

Ειδάλλως η διαχείριση του χρόνου τόσο από το πολιτικό σύστημα όσο και από τους πολίτες δεν θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες της πραγματικότητας, ενώ οι εξελίξεις δεν θα είναι ελεγχόμενες και οι ανισορροπίες θα πληθαίνουν. Γι? αυτό η ευθύνη της κοινωνίας πολιτών είναι μεγάλη και πρέπει να αναληφθεί.  

Τα προβλήματα έχουν συσσωρευθεί και απειλούν την βιωσιμότητα της ανθρώπινης οντότητας και της βιοποικιλότητας.

Σύμφωνα με την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής στις 16 Αυγούστου 2020 το απόγευμα (τοπική ώρα) κατεγράφη στην Καλιφόρνια (Death-Valley-Nationalpark) θερμοκρασία 54,4 βαθμοί Κελσίου. Βέβαια η άνοδος της θερμοκρασίας στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής δεν είναι ορατή μόνο σε αυτό το σημείο του πλανήτη.

Στις «Μεγαπόλεις» του μέλλοντος (2050) θα ζει το 70% του παγκόσμιου πληθυσμού. Αυτό όμως συνεπάγεται και παρενέργειες με αρνητικό πρόσημο για την ανθρώπινη υγεία. Ήδη στα μεγάλα αστικά κέντρα παρατηρείται αύξηση σε μη μεταδιδόμενα νοσήματα, όπως είναι το άσθμα και φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου. Σύμφωνα με επιστημονικές προσεγγίσεις (Jake M. Robinson, πανεπιστήμιο του Sheffield) αυτό συνδέεται με την συρρίκνωση της βιοποικιλότητας (π.χ. συνεχής εξαφάνιση διαφόρων μορφών ζωής στη γη, όπως είναι και μικρόβια, που είναι απαραίτητα για την ζωή των ανθρώπων).

Είναι εμφανές, ότι η υπερσυγκέντρωση πληθυσμού σε μεγάλα αστικά κέντρα στο πλαίσιο του ισχύοντος μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης οδηγεί σε αδιέξοδα με πολύ επικίνδυνες επιπτώσεις στην ανθρώπινη ζωή.

Επίσης σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο για Διαστημική Έρευνα της Βραζιλίας (Instituto National de Pesquisas Espaciais) από τον Αύγουστο του 2019 μέχρι τον Ιούλιο του 2020, δηλαδή μέσα σε ένα χρόνο, αποψιλώθηκαν 9.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα του Τροπικού Δάσους του Αμαζονίου. «Η αποψίλωση δασών στην Βραζιλία είναι εκτός ελέγχου» σύμφωνα με τον Marcio Astrini, εκτελεστικό γραμματέα της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης Observatorio do Clima.

Το Τροπικό Δάσος του Αμαζονίου όμως λειτουργεί ως «πνεύμονας» για την παγκόσμια κοινότητα. Η ανθρωπότητα πρέπει να ευαισθητοποιηθεί άμεσα και να εμποδίσει την αυτοκαταστροφική πορεία της.

Τέλος η ρύπανση του φυσικού περιβάλλοντος με πλαστικά έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις με οδυνηρές επιπτώσεις στα ζώα και μέσω της τροφικής αλυσίδας στους ανθρώπους. Η επικίνδυνη κατάσταση ολοκληρώνεται με την μετατροπή τους σε μικροσωματίδια σε βάθος χρόνου, τα οποία εισπνέει ο άνθρωπος.

Υπάρχουν και άλλες παρενέργειες ακόμη. Σύμφωνα με έρευνα του Verband Kommunaler Unternehmen (Ένωση Δημοτικών Επιχειρήσεων, VKU) στην Γερμανία η απομάκρυνση πλαστικών αποβλήτων και αποτσίγαρων κοστίζει στους Δήμους και στις Κοινότητες 700 εκατομμύρια ευρώ ετησίως (Zeit online, «Plastikmüllentsorgung kostet Kommunen 700 millionen Euro», 20.8.2020).

Δηλαδή οι τοπικές κοινωνίες όχι μόνο πληρώνουν για την αγορά των πλαστικών ή με άλλα λόγια για την παραγωγή τους και την ρύπανση του περιβάλλοντος, αλλά συμβάλλουν οικονομικά και για την απομάκρυνση τους.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η συνέντευξη του προέδρου της Παγκόσμιας Τράπεζας (World Bank) David Malpass στο Γαλλικό Πρακτορείο στις 20.8.2020, στην οποία επεσήμανε, ότι η κρίση του κορωνοϊού (Covid-19) μπορεί να οδηγήσει επιπλέον 70 έως 100 εκατομμύρια ανθρώπους σε συνθήκες ακραίας φτώχειας σε πλανητικό επίπεδο. Πρόσθεσε δε, ότι ο αριθμός αυτός μπορεί να αυξηθεί, εάν η πανδημία επιδεινωθεί ή διαρκέσει.

Εάν επαληθευθεί η εκτίμηση του προέδρου της Παγκόσμιας Τράπεζας, τότε θα διογκωθεί το πρόβλημα της μαζικής μετακίνησης πληθυσμών, με αποτέλεσμα να προκληθούν μεγάλων διαστάσεων ανισορροπίες σε πλανητικό επίπεδο, οι οποίες θα αποδυναμώσουν την κοινωνική συνοχή στις χώρες υποδοχής, ενώ θα δρομολογήσουν φαινόμενα ρατσισμού και ξενοφοβίας, διότι η παγκόσμια κοινότητα δεν είναι προετοιμασμένη για την αντιμετώπιση τέτοιων διαστάσεων προβλημάτων.

Είναι πλέον εμφανές, ότι διαμορφώνονται πολύ ρευστές συνθήκες σε πλανητικό επίπεδο με υψηλό βαθμό διακινδύνευσης, η αντιμετώπιση και διαχείριση των οποίων προϋποθέτουν την λειτουργική ενεργοποίηση τόσο του πολιτικού συστήματος όσο και της κοινωνίας πολιτών ως συλλογικού υποκειμένου, που εκφράζει το κοινωνικό και το ανθρώπινο συμφέρον, διότι θα πρέπει να γίνουν ριζικές αλλαγές στον τρόπο ζωής των πολιτών και γενικότερα στο μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης (π.χ. πλήρης αποστασιοποίηση από την εξόρυξη ορυκτών καυσίμων και την παραγωγή και χρήση πλαστικών κ.λ.π.).

Εναλλακτικές λύσεις, οι οποίες δεν δρομολογούν ανατροπές στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν. Επίσης τα χρονικά περιθώρια εξαντλούνται και δεν επιτρέπουν καθυστερήσεις. Ιδιαιτέρως η κοινωνία πολιτών πρέπει άμεσα να ενεργοποιηθεί και να δικτυωθεί σε πλανητικό επίπεδο, διότι τα σύγχρονα προβλήματα έχουν παγκόσμιες διαστάσεις και απαιτούν ανάλογης εμβέλειας λύσεις.

Αυτό βέβαια σημαίνει, ότι οι δομές της (Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις, κοινωνικά κινήματα όπως το Fridays for Future κ.λ.π.) θα πρέπει να αποκτήσουν υπερεθνική οπτική προσέγγισης της πραγματικότητας και να ενημερώνουν τις τοπικές κοινωνίες για την νέα βιώσιμη δυναμική, που πρέπει να αναπτυχθεί και τις επερχόμενες αλλαγές. Παράλληλα ως εκφραστές του κοινωνικού και του ανθρώπινου συμφέροντος θα λειτουργήσουν στο πλαίσιο του δημόσιου διάλογου ως καταλύτες για την επανεκκίνηση του πολιτικού συστήματος και την απαλλαγή του από τις μη λειτουργικές συστημικές αγκυλώσεις του ισχύοντος μοντέλου κοινωνικής οργάνωσης.