Από ένα περίεργο συναίσθημα αποφεύγω να αναφέρομαι στην 21η Απριλίου 1967 την ημέρα της επετείου. Δυσκολεύομαι πλέον να θυμηθώ με σαφήνεια και με λεπτομέρειες τα γεγονότα. Όλα έχουν καλυφθεί μέσα σε ένα σύννεφο… Επί χρόνια αρκετά, κατά την περίοδο της νεότητάς μου, δεν έχανα ευκαιρία, με περίσσιο πάθος, να αναφερθώ σε αυτή τη μαύρη περίοδο με ένα υπόγεια ηρωικό και πατριωτικό συναίσθημα. Λίγα χρόνια μετά παρακολουθούσα, ως παρατηρητής, την τεράστια γκάμα δημοσιευμάτων και συζητήσεων σε ραδιόφωνα και τηλεοράσεις. Όταν προστέθηκε στην καθημερινότητά μας το διαδίκτυο, με τις αντιφατικές τοποθετήσεις τού… απλού κόσμου, αποστασιοποιήθηκα από την ετήσια συνήθεια τής κατάθεσης σκέψεων και προβληματισμών περί της μνήμης τής 21ης Απριλίου τού ’67. Καμία αμφιβολία πως υπήρξε ένα σημαντικό κομμάτι πολιτικής και ιστορικής εμπειρίας τής γενιάς μου. Ένα ισχυρό σοκ, μεταξύ νεότητας και ενηλικίωσης, δεν είναι μικρό πράγμα. Αλλά αποφεύγω να επανέρχομαι ετησίως στο ζήτημα. Να είναι άραγε ο φόβος αφαίρεσης κάθε ικμάδας και ζωτικότητας ενός γεγονότος και της ανάμνησής του, μετά από τόσες και τόσες τοποθετήσεις, επί μισό αιώνα ζωής, από αμέτρητους αρθρογράφους, μελετητές, ιστορικούς, καθώς και από πολίτες με άμεσες εμπειρίες τής επταετίας τής χουντικής δικτατορίας; Η τελευταία χτύπησε καίρια, από την πρώτη στιγμή, το μαλακό υπογάστριο της όποιας κοινωνικής ευαισθησίας και της ελπίδας των πολιτών για επιστροφή στην πολιτική κανονικότητα, μακριά από τις πληγές τού εμφυλίου και της συντηρητικής διακυβέρνησης, πριν και κατά τη δεκαετία τού ’60. Με το πραξικόπημα μεγάλωσε ακόμα περισσότερο η μεγάλη και χαίνουσα πολιτική πληγή, επαναφέροντας φυλακές, εξορίες, βασανιστήρια και επιφέροντας παράλληλα χτυπήματα σε κάθε φιλοπρόοδη προσπάθεια που ξεκινούσε από πολίτες και συλλογικές κινήσεις καλλιτεχνικής δημιουργίας, γεγονότα των οποίων τα σημάδια συναντάμε ακόμα και σήμερα στον κοινωνικό ιστό…
Εν πάση περιπτώσει, καλό είναι να επανερχόμαστε σε ό,τι μάς καθόρισε ως Έθνος. Οι μαθητές, οι σπουδαστές, γενικώς οι νέες γενιές, ίσως με τις επετείους να βρίσκουν αφορμή για να πιάσουν το νήμα της ιστορίας, να πληροφορηθούν τα όποια γεγονότα, να πάρουν παραδείγματα από τη μεταπολιτευτική εξέλιξη και να κατανοήσουν το πώς και γιατί πέσαμε στον «λαβύρινθο» της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης. Ναι, η κοινωνία πρέπει να θυμάται, να επανέρχεται και, ελπίζω, να μαθαίνει.
Η 21/4/67 ήταν ημέρα κατάργησης του Συντάγματος και των όποιων ατομικών δικαιωμάτων από μια ισχυρή ομάδα συνταγματαρχών και άλλων τυχάρπαστων που αυτοανακηρύχθηκαν «πατριώτες» με την ανοχή μεγάλου μέρους τού… σοφού ελληνικού λαού! Ποια ανάλυση πλέον να κάνεις πάνω σ’ αυτό; Δεν χρειάζεται να φιλοσοφήσουμε περισσότερο, μέσα από τις σελίδες τού Facebook, όταν υπάρχουν εκατοντάδες βιβλία και χιλιάδες άρθρα που εξιστορούν και αναλύουν, εκείνη την αποφράδα ημέρα, εκείνη την τραγική και συνάμα γελοία περίοδο της επταετίας…
Ο χρόνος που κυλάει μάς κάνει να κληρονομούμε νέες επετείους, να προσθέτουμε νέες ημερομηνίες σημαντικές, για την ιστορία μας. Ένα ημερολογιακό έτος με απίστευτα πυκνά γεγονότα, επετείους, ημέρες μνήμης, εθνικές υποχρεώσεις που μάς επιβάλουν παρελάσεις, θρησκευτικές λιτανείες, εκκλησιαστικές δράσεις, πολιτικά λογύδρια, πανηγύρια και ατέλειωτα ταρατατζούμ…
Ιδού το ερώτημα: Τι κάνουμε; Να υποθέσουμε πως βαρεθήκαμε αυτά που κληρονομήσαμε; Θα ήταν ίσως θλιβερό να αποδεχθούμε πως η κληρονομιά, δηλαδή η σκυτάλη που παραδίδει η μία γενιά στην επόμενη με τη μορφή γεγονότων και εμπειριών, θα εξελιχθεί σε μία «βαρετή» υπόθεση… Απεναντίας, η… κληρονομιά, δεν είναι παρά μια διαρκής κατάθεση εμπειριών τής κοινωνίας στην… τράπεζα της ιστορίας και του πολιτισμού της.
Η επέτειος τής 21/4/67, χρησιμεύει πλέον, ως επί το πλείστον, ως ιστορική εμπειρία με ιδιαίτερη σημασία και στο πολιτισμικό κομμάτι τής χώρας μας. Η Χούντα, πέρα από το σκληρό χτύπημα κατά της ελληνικής κοινωνίας και των πολιτών, προκάλεσε βαρύ πλήγμα και σε ό,τι πνευματικό και δημιουργικό υπήρχε στη χώρα. Φρόντισε να κόψει οποιαδήποτε υποστήριξη και να κλείσει το οξυγόνο στους πνευματικούς πνεύμονες. Ποιητές, Συνθέτες, Συγγραφείς, Λογοτέχνες, Θέατρο, βιβλίο, δισκογραφία, κλπ, συνάντησαν σκληρές και αψυχολόγητες λογοκρισίες, ενώ με μεθοδευμένες απαγορεύσεις προσπάθησε να αποκόψει τους πολίτες από τον Πολιτισμό και την Παιδεία.
Με αυτή την έννοια, το ότι υπάρχει ακόμα ένα πολιτιστικό μελίσσι στην μεταχουντική εποχή μας, είναι ένας άθλος των δυνάμεων του πολιτισμού, διότι δεν έχω αντιληφθεί καμιά ιδιαίτερα μεγάλη συμπαράσταση των ελληνικών κυβερνήσεων και πριν από την κρίση, προς τις ανάγκες τής πνευματικής δημιουργίας και της πολιτιστικής παραγωγής. Και έχω προσέξει πως αυτό ισχύει και θα συνεχιστεί…