Έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον η τελευταία έκθεση του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, ΟΟΣΑ (Organisation for Economic Co-operation and Development, OECD), που αποτυπώνει τον δείκτη ευημερίας των κρατών-μελών του, σύμφωνα με την οποία το ποσοστό των Ελλήνων, που εκτίθενται σε πολύ θερμές ημέρες λόγω της κλιματικής αλλαγής, ανέρχεται στο 40%, δηλαδή αυξημένο κατά 35% σε σύγκριση με το 2019.
Βέβαια οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι ευρύτερες και πλήττουν ολόκληρο τον πλανήτη. Και όμως τόσο στο πολιτικό όσο και στο κοινωνικό πεδίο δεν διαπιστώνεται, ότι συνειδητοποιούνται οι κίνδυνοι, οι οποίοι απειλούν ακόμη και την βιωσιμότητα του ανθρώπου και της βιοποικιλότητας. Ιδιαιτέρως το πολιτικό σύστημα έχει πολύ μεγάλη ευθύνη, διότι δεν αντιμετωπίζει τα γενεσιουργά αίτια.
Δυστυχώς η πολιτική ευθύνη εξαντλείται στην οικοδόμηση ισορροπιών, που διασφαλίζουν την πορεία του οικονομικού συστήματος και τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας της κοινωνίας κυρίως και όχι την ανθρώπινη βιωσιμότητα στην προοπτική του χρόνου, η διαχείριση του οποίου οριοθετείται από την οπτική της επίτευξης πολιτικού οφέλους στα όρια του χρόνου διακυβέρνησης, ώστε να εξασφαλίζεται η επανεκλογή.
Στο κοινωνικό πεδίο διαπιστώνεται από το ένα μέρος έλλειψη ενημέρωσης και από το άλλο μη συνειδητοποίηση του βαθμού διακινδύνευσης, ο οποίος θα αυξάνεται συνεχώς, όσο δεν λαμβάνονται μέτρα και δεν ενεργοποιούνται οι πολίτες ούτε αναλαμβάνουν την κοινωνική ευθύνη για την βιώσιμη πορεία προς το μέλλον, χωρίς ο προσανατολισμός τους να οριοθετείται από τα όρια του βιολογικού τους χρόνου. Αυτό όμως πρέπει να αλλάξει και μάλιστα χωρίς χάσιμο χρόνου, διότι τα ευρήματα ερευνών για την εξέλιξη της κλιματικής αλλαγής δεν προκαλούν αισιοδοξία.
Αποκαλυπτική είναι η Διάσκεψη για το Κλίμα (Conference of the Parties – COP29) του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, που πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο 2024 στο Baku στο Αζερμπαϊτζάν με την συμμετοχή 50.000 ατόμων από όλο τον πλανήτη. Βέβαια απουσίαζαν οι πολιτικές ηγεσίες των μεγαλύτερων ρυπαντών, όπως είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, η Κίνα, η Ρωσία, η Γερμανία, η Γαλλία, η Βραζιλία, ο Καναδάς (δεν παραβρέθηκε και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen), οι οποίες είναι υπεύθυνες για πάνω από το 70% των αερίων του θερμοκηπίου το έτος 2023.
Σύμφωνα δε με έκθεση του Global Carbon Project, που παρουσιάσθηκε στην Διάσκεψη, οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από τα ορυκτά καύσιμα είναι 0,8% πιο υψηλές από το προηγούμενο έτος (Zeit online, 13.11.2024). Ο πλανήτης καταστρέφεται από την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή και οι πολιτικές ηγεσίες δεν μπορούν να καταλήξουν σε μια λειτουργική οικονομική διαχείριση της αντιμετώπισης της κλιματικής ανισορροπίας.
Το ταμείο του ΟΗΕ για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής μέχρι την διεξαγωγή της Διάσκεψης είχε 700 εκατομμύρια δολάρια. Οι ετήσιες ζημιές λόγω των επιπτώσεων των κλιματικών συνθηκών στις φτωχές αναπτυσσόμενες χώρες είναι 400 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ ο τζίρος των εταιρειών ορυκτών καυσίμων (Chevron, ExxonMobil, Total Energies, BP και Shell) σύμφωνα με στοιχεία του 2022 είναι 4 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Και ακόμη οι πολιτικές ηγεσίες ψάχνουν να βρουν πηγές χρηματοδότησης της προστασίας του κλίματος και της βιωσιμότητας του ανθρώπου και της βιοποικιλότητας. Αισιοδοξία θα μπορούσε να προκαλέσει η δήλωση της υπουργού Ανάπτυξης της Γερμανίας Svenja Schulze, ότι για την προστασία του κλίματος θα μπορούσαν να συμβάλλουν οι πολύ πλούσιοι. Συγκεκριμένα είπε, ότι «όλοι οι περίπου 3.000 δισεκατομμυριούχοι σε όλο τον κόσμο θα έπρεπε να φορολογούνται κάθε χρόνο για το κλίμα με 2% επί των περιουσιακών τους στοιχείων». Με αυτό τον τρόπο θα συγκεντρώνονταν 250 τρισεκατομμύρια αμερικανικά δολάρια ετησίως.
«Ο κόσμος πρέπει να πληρώσει, ειδάλλως η ανθρωπότητα θα πληρώσει το τίμημα» είπε ο Antonio Guterres, γενικός γραμματέας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Επίσης τόνισε, ότι «οι πλούσιοι προκαλούν το πρόβλημα και οι φτωχοί πληρώνουν το μεγαλύτερο τίμημα» και «όλες οι χώρες πρέπει να συμβάλλουν, αλλά οι χώρες των G20 πρέπει να ηγηθούν των προσπαθειών. Αυτές είναι οι μεγαλύτεροι ρυπαντές με τις μεγαλύτερες ευθύνες».
Πρέπει δε να επισημανθεί, ότι είναι αυτοκτονικό και παράλογο να συνεχίζεται η πορεία προς την καταστροφή για να μην μειωθεί το κέρδος των εταιρειών ορυκτών καυσίμων, αν και οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) μπορούν να επιλύσουν το πρόβλημα.
Βέβαια αν ληφθεί υπόψη η εναρκτήρια ομιλία του προέδρου του Αζερμπαϊτζάν ilham Aliyer, τότε γίνεται ορατή η δυσκολία «αλλαγής πλεύσης». Είπε, ότι το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο είναι «δώρο του θεού», όπως ο ήλιος και ο άνεμος και «οι χώρες, που τα έχουν, δεν πρέπει να κατηγορούνται». Ουσιαστικά χρησιμοποιεί ακόμη και την θρησκεία για την δικαιολόγηση της χρήσης ορυκτών καυσίμων, διότι το Αζερμπαϊτζάν είναι χώρα, που τα εξάγει.
Με βάση αυτά τα δεδομένα τόσο στο πολιτικό όσο και στο κοινωνικό πεδίο γίνεται εμφανές, ότι πρέπει να πληρούνται ορισμένες προϋποθέσεις κυρίως με την ενεργοποίηση των πολιτών και την ανάληψη της κοινωνικής ευθύνης, ώστε με εργαλείο τον δημοκρατικό διάλογο με το πολιτικό σύστημα να δρομολογηθεί η λήψη μέτρων, τα οποία θα υπερβαίνουν την πολιτική οπτική της οικοδόμησης ισορροπιών, που διασφαλίζουν την πορεία του συστήματος κοινωνικής οργάνωσης και λειτουργίας, ακόμη και αν οδηγεί σε μη βιώσιμες συνθήκες.
Ιδιαιτέρως στην Ελλάδα είναι ζωτικής σημασίας ανάγκη η ενεργοποίηση των πολιτών στο πλαίσιο της κοινωνίας πολιτών και η δημιουργία δικτύων τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Η κλιματική αλλαγή είναι πλανητικής εμβέλειας ανισορροπία και η διαχείριση της μπορεί να είναι αποτελεσματική σε ανάλογο επίπεδο.
Ειδάλλως οι παγκόσμιες διασκέψεις για την προστασία του κλίματος θα διαδέχονται, όπως γίνεται μέχρι τώρα, η μια την άλλη χωρίς αποτέλεσμα. Και αυτό είναι πολύ επικίνδυνο, διότι η μη λειτουργική αντιμετώπιση των γενεσιουργών αιτίων της κλιματικής αλλαγής θα προκαλέσει κοινωνικές αναταράξεις και συρρίκνωση της κοινωνικής συνοχής, όταν οι συνθήκες ζωής θα γίνονται σε υψηλότερο βαθμό μη βιώσιμες στη ροή του χρόνου.
Δεν αλλάζουν τα αρνητικά δεδομένα, όταν σύμφωνα με την έκθεση του ΟΟΣΑ μόνο το 30% των Ελλήνων πολιτών απαντά θετικά σε σχέση με την εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση. Εκείνο, που θα δρομολογήσει λύσεις, είναι η ανάληψη της κοινωνικής ευθύνης και η έκφραση του κοινωνικού και του ανθρώπινου συμφέροντος σε διαδικασίες δημοκρατικού διαλόγου με το πολιτικό σύστημα, ώστε να προωθηθεί η πραγμάτωση τους.
Αυτή η «αλλαγή πλεύσης» στο κοινωνικό πεδίο δεν είναι εύκολη, διότι συνεπάγεται και αλλαγή του τρόπου ζωής. Πρέπει όμως να πραγματοποιηθεί και μάλιστα σε λειτουργικό χρόνο. Η ροή της εξέλιξης είναι πολύ γρήγορη και αυτό δυσκολεύει την πορεία αλλαγής της σύγχρονης οπτικής του μονοδιάστατου υλικού ευδαιμονισμού και της συνεχούς συρρίκνωσης αξιών με ηθικό φορτίο και σημείο αναφοράς την συλλογικότητα και την ανθρώπινη βιωσιμότητα ανεξάρτητα από τα όρια του βιολογικού χρόνου, διότι δεν γίνονται με ανάλογη ταχύτητα οι αναγκαίες διεργασίες ενημέρωσης των πολιτών και ωρίμανσης σε σχέση με την αλλαγή του τρόπου ζωής και βίωσης της πραγματικότητας.
Αισιόδοξο είναι, ότι άρχισε να συνειδητοποιείται από εμπειρογνώμονες του ΟΗΕ, τον πρώην γενικό γραμματέα του ΟΗΕ Ban Ki Moon και την πρώην επικεφαλή για το κλίμα στον ΟΗΕ Christiana Figueres, ότι οι Διασκέψεις για το Κλίμα (COP) «δεν είναι πλέον κατάλληλες για αυτό τον σκοπό». Ουσιαστικά δεν δεσμεύεται καμία χώρα. Για αυτό επείγει η ανάληψη της κοινωνικής ευθύνης από τους πολίτες και η ενεργοποίηση τους σε πλανητικό επίπεδο στο πλαίσιο κοινωνικών κινημάτων, τα οποία ενεργοποιούνται όχι μόνο σε εθνικό αλλά και σε ευρωπαϊκό και πλανητικό επίπεδο.