Η βαθιά κρίση που βιώνουμε ως κοινωνία οφείλεται στη γενικευμένη δυσπιστία των πάντων προς τους πάντες. Θεσμοί, άτομα, ηγεσίες και πολιτικές διαδικασίες έχουν απονομιμοποιηθεί και ογκώνεται η τάση προς αυτενέργεια και αυτοδικία. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται το φαινόμενο της Χρυσής Αυγής ως κοινωνικό και πολιτικό περίβλημα της απογοήτευσης και της έλλειψης εμπιστοσύνης και περίπου αντικαταστάτης ενός καταρρέοντος κράτους. Καταλύτες στη διαδικασία είναι ο φόβος και η οργή που παράγει η εκτεταμένη ανεργία και φτώχεια και, για πρώτη φορά, το πολύ χαμηλό επίπεδο της Παιδείας μας.
Η διάρρηξη της εμπιστοσύνης δημιουργήθηκε σταδιακά, με πράξεις και παραλείψεις μικρών και μεγάλων εξουσιών. Από την κυβέρνηση και άλλους αιρετούς στα κόμματα, στην Αστυνομία, στα Δικαστήρια, στα Πανεπιστήμια, στους συνδικαλιστές και δημοσίους υπαλλήλους με υπογραφή, σφραγίδα και εξουσία. Το διάχυτο καθεστώς μικρής και μεγάλης αδικίας και ανομίας οφείλεται στην έλλειψη πολιτισμικής παράδοσης που τροφοδότησε τη δημιουργία και εμπέδωση θεσμών στην Ευρώπη. Τώρα, το ερώτημα είναι αν και πώς μπορούμε να φύγουμε από τον καταστροφικό κύκλο βίας, αντιβίας και διάχυτης καχυποψίας. Πώς θα αποκτήσουμε σταδιακά αυτό που ποτέ δεν είχαμε, δηλαδή εμπιστοσύνη σε θεσμούς και φορείς εξουσίας; Πώς θα τους αντιμετωπίζουμε ως συμμάχους και όχι ως εχθρούς; Πώς, εντέλει, θα μάθουμε να εμπιστευόμαστε τη δημοκρατία ως εγγυήτρια της κοινωνικής γαλήνης και ευημερίας και όχι τη Χρυσή Αυγή;
Η πρόταση απευθύνεται σε ό,τι έφερε την κοινωνία στη διάλυση, στην έλλειψη εμπιστοσύνης. Από το 1826 σειρά χαριστικών πράξεων και ενεργειών δημιούργησε μία θεσμική και νομοθετική «κουρελού» με άπειρα «παράθυρα» για λίγους. Αυτό το άδικο καθεστώς διορισμών, δικαιωμάτων, απαλλαγών από ποινές και υποχρεώσεις μπορεί να αναστραφεί μόνο με ένα στοχευμένο νομοθετικό «φλας μπακ». Ξεκινάμε από την τελευταία «πρόκληση», τα €50 στους συμβολαιογράφους. Πάμε λίγο πίσω και καταργούμε χαριστικές προσλήψεις στη Βουλή. Ακόμη πιο πίσω, βρίσκουμε τα προνόμια συνδικαλιστών, αγάμων θυγατέρων και εκλεκτών των ΔΕΚΟ (τα 700 εκατ. ευρώ του ασφαλιστικού της ΔΕΗ). Μία ή δύο γενιές πιο πίσω βρίσκουμε τους άδικους «κοινωνικούς πόρους» και τη ληστεία των αποθεματικών των ταμείων. Παντού επανορθώνουμε, νομοθετώντας αντίστροφα, με στόχο την κοινωνική δικαιοσύνη.
Με κάθε βήμα κράτος, κοινωνία και πολίτες οικοδομούν σχέση εμπιστοσύνης. Οι τελευταίοι συνεισφέρουν με τον τρόπο τους στη διαδικασία. Οι φοιτητές γυρίζουν στα πανεπιστήμια και οι μαθητές στα σχολεία, οι δημόσιοι υπάλληλοι συνεισφέρουν στη μείωση της γραφειοκρατίας και της διαφθοράς. Ολοι αποδεχόμαστε έλεγχο και αξιολόγηση.
Επανεξετάζουμε τη σχέση μας με το κράτος, την Εφορία και τους θεσμούς. Η όλη αυτή διαδικασία έχει σκοπό την εμπέδωση, σταδιακά, εμπιστοσύνης από όλο και περισσότερους πολίτες προς όλο και περισσότερους θεσμούς. Αν αυτό φαίνεται ουτοπικό, σκεφτείτε πώς αλλιώς θα αποκτήσουμε ένα σύγχρονο έθνος αντί για το σημερινό καταρρέον failed state, με τη Χρυσή Αυγή στη θέση του «εγγυητή» της… νομιμότητας και των δικαιωμάτων των πολιτών.
Ο Λυκούργος Λιαρόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας