Το ανίερο αυτό ερώτημα έχει ήδη τεθεί. Και δεν συνιστά απλή κινδυνολογία. H Ευρώπη/ Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) μπορεί από σήμερα να μπει σε μια περιπέτεια υπαρξιακών διαστάσεων. Πάρα πολλά θα εξαρτηθούν από την έκβαση των σημερινών προεδρικών εκλογών στην Αυστρία και κυρίως από το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος που διεξάγεται σήμερα επίσης στην Ιταλία πάνω στις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις (περιορισμός εξουσιών γερουσίας, κ.λπ.) και τις παρενέργειες του.

Ο πρωθυπουργός Μ. Ρέντσι- ο οποίος οργάνωσε αυτό το δημοψήφισμα- έχει κάπως επιπόλαια δεσμευθεί ότι εάν «το χάσει», εάν δηλαδή η απάντηση είναι όχι στις μεταρρυθμίσεις, τότε θα παραιτηθεί από την πρωθυπουργία. Και οι δημοσκοπικές εκτιμήσεις αυτή τη στιγμή δείχνουν ότι το «όχι» είναι η πλέον πιθανή έκβαση .. Εάν επομένως ο Μ. Ρέντσι τηρήσει τη δέσμευσή του, τότε ανοίγει μια περίοδος πολιτικής αβεβαιότητας στην Ιταλία που μπορεί να καταλήξει σε πρόωρες εκλογές και στην άνοδο του κινήματος των «Πέντε Αστέρων» του κωμικού Πέπε Γκρίλλο στην εξουσία.

Ο τελευταίος εμφανίζεται αποφασισμένος να οργανώσει δημοψήφισμα για τη παραμονή ή μη της Ιταλίας στην ευρωζώνη, το οποίο το πιθανότερο είναι να έχει ως κατάληξη την αποχώρηση της χώρας σύμφωνα με τα σημερινά δεδομένα. Η αποχώρηση όμως της Ιταλίας θα σημάνει και το τέλος της οικονομικής και νομισματικής ένωσης (ΟΝΕ) και του ευρώ .Η Ευρωζώνη μπορεί να αντέξει την αποχώρηση ή αποβολή μιας μικρότερης χώρας μέλους αλλά δεν μπορεί να αντέξει την έξοδο της τρίτης μεγαλύτερης οικονομίας της, δηλ. της Ιταλίας. Αλλά τα πράγματα μπορούν να καστουν ακόμη πιό ζοφερα για την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση , εάν βεβαίως το( υποθετικό) παράδειγμα της Ιταλίας ακολουθήσει στις επικείμενες εκλογές και η Γαλλία με την εκλογή της Μ. Λεπέν στην προεδρία, κάτι που δεν μπορεί πλέον να θεωρηθεί ως εντελώς αδιανόητο μετα την εκλογή του Ντ. Τράμπ στις ΗΠΑ. Εκλογή Λεπέν θα σημάνει πιθανότατα και την αποχωρηση της Γαλλίας απο την ΕΕ συνολικά .

Η τελευταια έχει αναγγειλει ως μέρος του προγραμματος της την διεξαγωγή δημοψηφίσματος πανω στη παραμονή ή μη της Γαλλίας στην Ένωση ( Frexit). . Εδώ θα πρέπει να επισημανθεί εμφατικά ότι, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να επιβιώσει από την έξοδο της Βρετανίας (Brexit), σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να αντέξει την έξοδο της Γαλλίας. Χωρίς τη Γαλλία δεν υπάρχει Ευρωπαική Ένωση. Και βεβαίως δυσάρεστες εκλογικές εξελίξεις για την ΕΕ μπορεί να έχουμε και στην Ολλανδία ( εκλογές Μάρτιος 2017)

Επομένως το σενάριο της κατάρρευσης της ΕΕ, το οποίο εθεωρείτο εντελώς αδιανόητο μέχρι πριν λίγους μήνες, δεν μπορεί πλέον να αποκλεισθεί κατηγορηματικά όσο κι αν το απεύχεται κάποιος. Η χρονική περίοδος μέχρι τον ερχόμενο Μάϊο, μέχρι δηλαδή το ξεκαθάρισμα μέσω των εκλογών του πολιτικού τοπίου στη Γαλλία, θα είναι κρίσιμη. Ως εκ τούτου το εναγώνιο ερώτημα «κι αν καταρρεύσει η Ευρώπη, η Ένωση, τί ακολουθεί;» τίθεται ολοένα και από περισσότερους. Από ορισμένους προκειμένου να επισημανθούν οι (ολέθριες) συνέπειες που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν αποτρεπτικά, ενώ απ’ ορισμένους άλλους (εθνολαϊκιστές, ευρωαπορριπτικούς) με ενθαρρυντική διάθεση καθώς βλέπουν τις συνέπειες της κατάρρευσης ως ευεργετική εξέλιξη που θα επαναφέρει κυρίαρχα το εθνικό κράτος στο προσκήνιο.

Πράγματι, η κατάρρευση δεν μπορεί παρά να οδηγήσει στην επιστροφή στην απόλυτη κυριαρχία του εθνικού κράτους. Θα οδηγήσει δηλαδή την Ευρώπη στο παρελθόν της. Αλλά η ιστορία της Ευρώπης δίνει τις πλέον πειστικές απαντήσεις για τις συνέπειες από την κυριαρχία των εθνικών κρατών. Δείχνει πού οδηγούν οι εθνικοί ανταγωνισμοί. Δείχνει ότι απλά και μόνο η διακυβερνητική συνεργασία εθνικών κρατών στην Ευρώπη χωρίς ένα υπερεθνικό πλαίσιο δεν διασφαλίζει τη σταθερότητα και ειρήνη στην ήπειρο. Η κατάληξη είναι πολεμικές συγκρούσεις σε μικρή ή μεγαλύτερη έκταση. Επομένως επιστροφή στο εθνικό κράτος σημαίνει επιστοφή στους «δαίμονες του Ευρωπαϊκού παρελθόντος»: Εθνικοί ανταγωνισμοί πρωτίστως μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας , συγκρούσεις, διολίσθηση σε ολοκληρωτικές μορφές πολιτικής διακυβέρνησης, οικονομικός προστατευτισμός, ξενοφοβία, ρατσισμός, καταπάτηση ατομικών, μειονοτικών δικαιωμάτων, κ.λπ., κ.λπ.[ Είναι ανατριχιαστικό να σκέπτεται κάποιος ότι αυτό το εφιαλτικό σενάριο, το τόσο αδιανόητο μέχρι πρόσφατα για τη σύγχρονη Ευρώπη, προβάλλει στον ορίζοντα ως μια ενδεχόμενη εξέλιξη των προσεχών μηνών.

Βεβαίως δεν χρειάζεται να αναφερθεί κάποιος στις συνέπειες ειδικώς για την Ελλάδα από την κατάρρευση, την απώλεια δηλαδή του αγκυροβόλιου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Όλα τα τοξικά σενάρια ανοιχτά και για την εσωτερική συγκρότηση και την ακεραιότητα και εξωτερική θέση της χώρας.]

Ωστόσο αυτά τα σενάρια μπορούν τελικά να ακυρωθούν εάν το εκλογικό σώμα αντιδράσει στηρίζοντας φιλο-ευρωπαϊκές δυνάμεις, όπως διαφαίνεται ότι διαμορφώνεται μια σχετικά τάση τελευταία προς την κατεύθυνση αυτή (υπέρ της Ευρωπαϊκής ενοποίησης). . Οι ενθαρρυντικές ενδείξεις είναι: πρώτον, η αυξανόμενη δημοφιλία της Ευρωπαϊκής Ένωσης που καταγράφουν τελευταία σοβαρές δημοσκοπήσεις μετά την απόφαση για το Brexit και το «σύνδρομο Τραμπ». Πρόκειται για ιδιαίτερα σοβαρή εξέλιξη που μπορεί να ανακόψει τη δυναμική του ευρωσκεπτικισμού, εθνολαϊκισμού. Το ερώτημα είναι εάν θα έχει διάρκεια. Δεύτερον, το γεγονός ότι μερικά εκατομμύρια Γάλλων πολιτών πήγαν στις προκριματικές εκλογές για να αναδείξουν τον υποψήφιο της συντηρητικής παράταξης για την προεδρία της χώρας, τον Φρ. Φιγιόν που (αν και νεοφιλελεύθερος) μπορεί να ανακόψει την υποτιθέμενη επέλαση της Μ. Λεπέν και του Εθνικού Μετώπου στην εξουσία (οι Σοσιαλιστές δυστυχώς έχουν τεθεί ουσιαστικά εκτός παιγνιδιού). Και τρίτον, η απόφαση τη Α. Μέρκελ να διεκδικήσει για τέταρτη φορά την καγκελαρία στις εκλογές του ερχόμενου φθινοπώρου, στη βάση μιας πολιτικής πλατφόρμας φιλελεύθερων, δημοκρατικών ιδεών και προσήλωσης στο στόχο της Ευρωπαϊκής ενοποίησης.

Υπάρχει επομένως η ελπίδα ότι η Ευρώπη δεν θα τελειώσει τελικά «ούτε με ένα βρόντο ούτε με ένα λυγμό». Δεν θα καταρρεύσει…