Δεν υπάρχει πιο ολέθριο σφάλμα από την εν θερμώ αντίδραση σε κάτι που δεν μας αρέσει.

Θυμάμαι όταν είμαστε νέοι μέσα στη λάβρα της μεταπολίτευσης την ευκολία που αποδίδαμε το χαρακτηρισμό του φασίστα σε όσους δεν συμφωνούσαν  με τις απόψεις  μας ή δεν χωρούσαν στο αφήγημα της πλατιάς δημοκρατικής συμπαράταξης.

Ας μην επεκταθώ  στο αίσχος των επιτροπών  αποχουντοποίησης όπου μαζί με τα λίγα ξερά κάηκαν και πολλά χλωρά. Η ανακάλυψη στο γραφείο ενός καθηγητή ενός βιβλίου του Χάιντεγκερ αρκούσε για να  κατηγορηθεί σαν φασίστας.

Ο Χάϊντεγκερ ήταν ένας  εξέχων φιλόσοφος  με σημαντικό έργο , ο οποίος  όμως  υποστήριξε το Ναζιστικό καθεστώς. Από που κι ως που όμως η ανάγνωση ενός  βιβλίου του Χάιντεγκερ από τον δύσμοιρο καθηγητή  τον έκανε  χουντικό. Ο επαναστατικός μας ενθουσιασμός  δεν επέτρεπε τέτοιες σύνθετες σκέψεις.

Αυτό που θέλω να  επισημάνω  είναι η ευκολία  των απαξιωτικών χαρακτηρισμών  ιδίως όταν καταγινόμαστε με την ανάλυση μαζικών κοινωνικών συμπεριφορών, όπως η αποχή ή η ψήφιση ακροδεξιών κομμάτων. Οι χαρακτηρισμοί συχνά συσκοτίζουν την ψύχραιμη ανάλυση

Και ναι μεν δεν έχω πρόβλημα με τον χαρακτηρισμό  εκείνων  που  ηγούνται αυτών των κομμάτων σαν ακροδεξιούς, έχω όμως  πρόβλημα να  θεωρούμε  συλλήβδην όσους τους ψήφισαν σαν ακροδεξιούς.

Πολύ φοβάμαι ότι ο χαρακτηρισμός αυτός  λέγεται απαξιωτικά και όχι διαπιστωτικά, ασκώντας μια  ηθική πίεση στον απλό άνθρωπο που τους ψήφισε. Έτσι όμως  ο χαλαρός ψηφοφόρος  ωθείται στο να συσπειρωθεί με τους ηγέτες. Και η ψήφος από φόβο ή πρόθεση διαμαρτυρίας γίνεται σιγά σιγά επιλογή.

Στα αλήθεια όμως,  πιστεύουμε ότι όλοι όσοι ψήφισαν τέτοια κόμματα  είναι συνειδητοί ακροδεξιοί έτοιμοι να  στραφούν κατά των δημοκρατικών θεσμικών κατακτήσεων;

Μήπως  είναι απλά φοβισμένοι πολίτες; Πολίτες που  βλέπουν να αλλάζει ο κόσμος γύρω τους; Που βλέπουν μια ολόκληρη κυβέρνηση  να μην μπορεί να κάνει ζάφτι τμήματα της δημόσιας διοίκησης;  Που η εν πολλοίς εισαγόμενη  ακρίβεια τους εντείνει την ανασφάλεια;

 Οι άνθρωποι στην ανάγκη τους να ερμηνεύσουν τα γεγονότα προσπαθούν να χτίσουν αιτιώδεις σχέσεις συνδέοντας αυθαίρετα  αυτά που βλέπουν μπροστά στα μάτια τους ή αυτά που τους υποδεικνύουν  διάφοροι δημαγωγοί. Έτσι αναδεικνύονται οι μονοθεματικές ατζέντες. 

Είναι πιο απλό να πει κάποιος στον μέσο πολίτη  πως για την κρίση της Ευρώπης  φταίει μόνο η αθρόα κι ανεξέλεγκτη μετανάστευση και όχι ΚΑΙ  η μείωση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας λόγω του παγκόσμιου ανταγωνισμού και της ανάδειξης νέων ισχυρών παικτών όπως η Κίνα ή η Ινδία.

Το πρώτο  είναι απλό και έχει τη μορφή  ενός παράνομου μετανάστη, το δεύτερο είναι σύνθετο.

Με την έννοια αυτή  τόσο η αποχή όσο και η ενίσχυση των υπερσυντηρητικών  κομμάτων στα δεξιά της ΝΔ αποτυπώνει την απαξίωση ή την μη προσδοκία  λύσης από το πολιτικό σύστημα αλλά και το φόβο και το θυμό των απλών πολιτών για  τα αυτονόητα που δεν γίνονται.

Το πρόβλημα της συντηρητικής στροφής  δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με όρους ιδεολογικής μετατόπισης.

Αντίθετα   πρέπει να  αντιμετωπιστεί με όρους εξορθολογισμού και μέτρου.   Δεν θα απαντηθεί  μόνο στο χώρο των ιδεολογικών πρωτοβουλιών. Άλλωστε μόλις  κερδηθεί ένα  ιδεολογικό αίτημα  ένα άλλο περιμένει στη σειρά.

Ούτε είναι η απάντηση η  επιστροφή σε παλιές συνταγές κρατισμού  και εθνικής ιδεολογικής διαπαιδαγώγησης.

Εξορθολογισμός σημαίνει  αντιμετώπιση των δυσλειτουργιών του κράτους, σημαίνει επιτάχυνση των μεταρρυθμίσεων που μεταξύ μας μοιάζει να προχωράνε  με αργούς ρυθμούς, σημαίνει την επιβολή του νόμου χωρίς υπερβολές μεν, αλλά σε κάθε περίπτωση εφαρμογή  του.

Η Δημοκρατία είναι το πολίτευμα  του μέτρου. Όμως η εφαρμογή  και η συνακόλουθη  τήρησή του είναι προϋπόθεση για να νοιώθουν οι πολίτες  ότι τους ακούνε και τους υπολογίζουν.

Σχόλιο στην εκπομπή «Καθρέφτης» του Χρήστου Μιχαηλίδη στo Α΄Πρόγραμμα της ΕΡΤ