Στην αίθουσα της συνδικαλιστικής οργάνωσης δασκάλων ΠΟΕΔ στη Λευκωσία την Τετάρτη (2/4), εκατοντάδες πολίτες τίμησαν τον βετεράνο πολιτικό, συγγραφέα και διανοούμενο Τάκη Χατζηδημητρίου. Το έκαναν με παρατεταμένο χειροκρότημα, μια διαφορετική εικόνα από όσα συνήθως συμβαίνουν στην ανιαρή πολιτική ζωή της Κύπρου. O γηραιός Σοσιαλδημοκράτης πολιτικός στα 91 του χρόνια, αποτελεί μια προσωπικότητα με σπάνια χαρακτηριστικά, ευρεία εκτίμηση και υπερκομματική καταξίωση. 

Την εκδήλωση προς τιμήν του οργάνωσε το κόμμα της αριστεράς ΑΚΕΛ, παρά το γεγονός ότι ο Χατζηδημητρίου εξελέγη τέσσερις φορές βουλευτής με την ΕΔΕΚ από το 1976 μέχρι το 2001, υπήρξε ιδρυτικό στέλεχος της από το 1969 και δεύτερος στην ιεραρχία της μετά τον Βάσο Λυσσαρίδη μέχρι το 2000.

Ιστορία

Ο Χατζηδημητρίου συμπυκνώνει μέσα από τα βιώματα του τη συλλογική σοφία εκείνης της μερίδας των Κυπρίων που αγωνίζονται πάνω σε εφικτές διεκδικήσεις, έχοντας μονίμως απέναντι τους, τον εθνικολαϊκισμό και την πατριδοκαπηλεία. Η πολιτική διαδρομή του για 70 χρόνια είναι σχεδόν ταυτόσημη με τη νεότερη κυπριακή ιστορία. Αυτό επίσης τον κάνει να είναι ξεχωριστός. Την βίωσε και την ξεδιπλώνει με τεκμηρίωση και πυκνό λόγο μέσα από τη σειρά βιβλίων του - εκδόσεις Παπαζήση - που καλύπτουν την περίοδο 1950 - 1974.

Είναι σπάνιο, αλλά ο Χατζημητρίου είναι από τους λίγους πολιτικούς - εξαίρεση αποτελούν επίσης, ο Γλαύκος Κληρίδης και ο Γιώργος Βασιλείου - που αφήνουν ουσιαστικό συγγραφικό έργο, με βαθιά συνείδηση για όσα συνέβησαν.

Από την Ένωση στην εισβολή

Στα νεανικά χρόνια του ο Τάκης εντάχθηκε στην ΕΟΚΑ και την περίοδο της Ανεξαρτησίας υπερασπίστηκε τη Δημοκρατία και αντιστάθηκε στη Χούντα. Μετά την εισβολή του ‘74 μπήκε μαχητικά μπροστά στον αντικατοχικό αγώνα. Από τα έδρανα της Βουλής και στη Σοσιαλιστική Διεθνή συμμερίστηκε την ανάγκη στροφής της Κύπρου προς ένα ευρωπαϊκό μέλλον, γι’ αυτό εργάστηκε για την ένταξη. Τώρα, εδώ και 25 χρόνια, δηλώνει  ταγμένος στον κοινό αγώνα Ε/κ και Τ/κ για επανένωση, συμφιλίωση και συνύπαρξη:  «Μόνον όταν ένας Ελληνοκύπριος συμπορεύεται με έναν Τουρκοκύπριον υπάρχει πραγματική Κύπρος», απάντησε ο Χατζηδημητρίου στο παρατεταμένο χειροκρότημα.

Ο Χατζηδημητρίου απέκτησε στην πολυτάραχη διαδρομή του την ικανότητα να αναθεωρεί, να εμπλουτίζει τις θέσεις του και να προοδεύει την σκέψη του. Αυτό το χαρακτηριστικό της προσωπικότητας του, τον κάνει ακόμα πιο ξεχωριστό - λίγοι διδάχθηκαν από την τραγωδία της Κύπρου στη δική του γενιά πολιτικών.

ΕΔΕΚ

Στην ΕΔΕΚ ο Χατζηδημητρίου στράφηκε νωρίς στην Ευρωπαϊκή Σοσιαλδημοκρατία, αντί της τριτοκοσμικής (“Μπααθικής”) ιδεολογίας. Πολλοί στο κόμμα τον έλεγαν “δεξιό”. Πιο διακριτή ήταν η στάση του στην προώθηση της ένταξης της Κύπρου στην ΕΕ, όταν οι περισσότεροι - κόμματα και αρχηγοί στην Κύπρο - ήταν επιφυλακτικοί έως και δογματικά εναντίον (τέλη δεκαετίας ‘80). Σε κομβικά σημεία της προσπάθειας ένταξης τάχθηκε υπέρ της διπλωματίας των διασυνδέσεων Σημίτη - Κρανιδιώτη (Ελσίνκι, 1999) που ξεμπλόκαρε την ένταξη της Κύπρου από την τουρκική ομηρία. Λίγοι ξέρουν τη δημόσια τοποθέτηση του για ένα γρήγορο, σοβαρό συμβιβασμό στην ονομασία των Σκοπίων, όταν οι πλείστοι έτρεχαν σε συλλαλητήρια. Η μετριοπαθής στάση του στο Κυπριακό, η σοσιαλδημοκρατική και φιλοευρωπαϊκή προσέγγιση του, δεν τον ευννόησαν στους ενδοκομματικούς συσχετισμούς. Με την πάροδο του χρόνου η ηγεσία της ΕΔΕΚ περιχαρακώθηκε, επέλεξε πιο εθνικιστική ρητωρική, μέχρι που έγινε ιδεολογικά σχεδόν αγνώριστη. 

Δημοψήφισμα

Η διάσταση του Χατζηδημητρίου με την ΕΔΕΚ φάνηκε όλη την περίοδο της διαπραγμάτευσης του Κυπριακού και της ένταξης στην ΕΕ (1993 - 2004). Το μετριοπαθές ρεύμα σταδιακά αποχώρησε. Το 2003, όμως, ο Χατζηδημητρίου στήριξε, όπως και η ΕΔΕΚ, την επιλογή ΑΚΕΛ - Χριστόφια για την εκλογή του Τάσσου Παπαδόπουλου. Είχε την πεποίθηση ότι το κόμμα της αριστεράς θα μπορούσε να “πάρει πάνω του” την επίλυση του Κυπριακού. Είναι από τους λίγους που ανέλαβε και την ευθύνη για τη λανθασμένη αυτή εκτίμηση, εκφράζοντας ριζική διαφωνία με την στάση του Παπαδόπουλου στο δημοψήφισμα τον Απρίλιο του 2004. Ο Χατζηδημητρίου, με τον τότε υπουργό Συγκοινωνιών Κίκη Καζαμία, υπήρξαν οι μόνοι δύο αξιωματούχοι της κυβέρνησης που παραιτήθηκαν.

Η πολιτική πράξη της παραίτησης από δημόσιο αξίωμα είναι σχεδόν απούσα στην Κύπρο. Πόσο ακόμα, όταν αφορά διαφωνίες σε ζωτικά ζητήματα, κομβικά γεγονότα και επιλογές.

Γεφυροποιός

Είναι παράξενο, αλλά από τα 70 χρόνια της δράσης του, πιο έντονα και με μαζική απήχηση είναι τα 14 τελευταία χρόνια (2008-2022) που εργάστηκε ως συμπρόεδρος της Μικτής Τεχνικής Επιτροπής για τη Διάσωση της Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Κύπρου. Πολλοί πολιτευτές στην Κύπρο κάνουν σταδιοδρομία με πατριωτικές κορώνες, εκλέγονται βουλευτές, λαμβάνουν αξιώματα, επιτυγχάνουν ακόμα και την εκλογή τους στα πιο υψηλά αξιώματα. Ο Χατζηδημητρίου κέρδισε περισσότερη φήμη από αυτούς ως ειρηνοποιός, σε ένα νησί όπου η καχυποψία και εχθρότητα συνεχώς αναπαράγεται. 

Όλα αυτά τα χρόνια ο Τάκης ασχολήθηκε με την αναστίλωση μνημείων, εκκλησιών και τζαμιών στις δύο πλευρές της διαχωριστικής γραμμής. Το έργο αυτό - μαζί με τον Αλί Τουντζάι, Τ/κ επικεφαλής και πλειάδα ανθρώπων - είναι ισχυρό παράδειγμα πόσα περισσότερα μπορούν να κάνουν μαζί οι δύο Κοινότητες για να εμπνεύσουν εμπιστοσύνη, να συνυπάρξουν. Ακόμα και όταν κατέρρευσαν οι συνομιλίες στο Κραντ Μοντάνα - οι επικεφαλής των Μικτών Επιτροπών έλαβαν εντολή από τον Αναστασιάδη να διακόψουν τις εργασίες τους - κανείς πρόεδρος, διαπραγματευτής ή τεχνοκράτης δεν μπόρεσε να φράξει το έργο της Επιτροπής Χατζηδημητρίου - Τουντζάι.

Ο Χατζηδημητρίου είναι ανηψιός του λογοτέχνη Λουκή Ακρίτα που συμπορεύθηκε με την Ένωση Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου ως βουλευτής και υφυπουργός Παιδείας (1964). Ο Λ. Ακρίτας φαίνεται ότι τον επηρέασε βαθιά, όχι μόνο στην αντιχουντική δράση της εποχής, αλλά για όλη τη ζωή του: “να είσαι γέφυρα επικοινωνίας. Οχι αδιέξοδο!», του είπε. Ο γενικός γραμματέας του ΑΚΕΛ Στέφανος Στεφάνου χαρακτήρισε τον Τάκη “ακούραστη φωνή νηφαλιότητας για να κτίσουμε την Κύπρο μας σε συνθήκες ειρήνης και συνεργασίας”.

Απλά και αυθεντικά μίλησε για τον Χατζηδημητρίου και ο τέως ηγέτης των Τουρκοκυπρίων, Μουσταφά Ακιντζί σε οπτικογραφημένο μήνυμα του στην εκδήλωση του ΑΚΕΛ. Για τη στάση του Χατζηδημητρίου στο Κυπριακό, ο Ακιντζί είπε: “τον γνωρίζαμε πάντα με την ταυτότητα υπέρ της λύσης, υπέρ της ειρήνης”. Για τη διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς είπε: “Αγαπώντας την Κύπρο, αγαπάς τους ανθρώπους της. Μόνο ένας άνθρωπος που αγαπά την Κύπρο τα κάνει όλα αυτά…”

Ο ίδιος ο Τάκης λέει ότι “δεν αγαπήσαμε την Κύπρο όσο έπρεπε”.

Ο Τάκης την αγάπησε.