Δεν ξέρω αν το έχετε νιώσει και εσείς, αλλά πολλές φορές νομίζω ότι ζούμε σε μια πολιτική χρονοκάψουλα. Πότε «ταξιδεύουμε» στον μεσοπόλεμο και στον Εμφύλιο και πότε στα χρόνια της Χούντας, του Πολυτεχνείου και της αρχής της Μεταπολίτευσης. Την ίδια στιγμή, στο παρόν, τα προβλήματα συσσωρεύονται και καθημερινά δημιουργούνται καινούργια. Και όμως, η πολιτική αντιπαράθεση διεξάγεται με όρους που μας πάνε ακόμα και 100 χρόνια πίσω. Και αφού τα προηγούμενα χρόνια χορτάσαμε από γερμανοτσολιάδες, προδότες και παλαιοκομμουνιστές που θέλαν να κάνουν την Ελλάδα κάτι σαν την Βόρεια Κορέα, τον τελευταίο καιρό με τόσο Κέντρο που έχω ακούσει, νιώθω λες και στα ψηφοδέλτια που θα πάρουμε στα χέρια μας, όταν γίνουν οι εκλογές, θα μπορούμε να βάλουμε σταυρό στον…. Τσουδερό.
Το μεταπολεμικό Κέντρο
Τι είναι όμως αυτό το Πολιτικό Κέντρο που τόσο μεγάλη δύναμη λένε ότι έχει και ανεβοκατεβάζει κυβερνήσεις; Είναι απλώς το ιστορικό ρεύμα του βενιζελισμού; Είναι τα χαρακτηριστικά της Ένωσης Κέντρου που ακόμα γοητεύουν τις μάζες; Είναι η νοσταλγία για προσωπικότητες του συγκεκριμένου χώρου όπως -πριν την χούντα- ο Πλαστήρας, ο Καφαντάρης και ο Καρτάλης ή -μετά την χούντα- ο Μαύρος, ο Πεσμαζόγλου και ο Ζίγδης; Μάλλον τίποτα από τα παραπάνω και όλα μαζί, καθώς το ιστορικό Κέντρο απέκτησε μεταπολεμικά την όποια αίγλη μετά τη συνένωση των διάσπαρτων ηγετών, κάτω από τις συνθήκες που όλοι γνωρίζουμε, υπό την χαρισματική ηγεσία του Γεώργιου Παπανδρέου. Κατάφερε έτσι να εκφραστεί πλειοψηφικά ως αντίπαλο δέος στην καραμανλική δεξιά από την μία και από την άλλη στην ΕΔΑ, η οποία προσπαθούσε απεγνωσμένα να ξεφύγει από την σφιχτή αγκαλιά της εξόριστης ηγεσίας του ΚΚΕ, που συντηρούσε τα φοβικά και αντικομμουνιστικά ένστικτα σε μέρος της ελληνικής κοινωνίας.
Λίγο αριστερά, λίγο δεξιά
Στις μέρες μας, βεβαίως, καμία σχέση δεν έχουν όλα τα παραπάνω με το τι χαρακτηρίζουμε Πολιτικό Κέντρο, καθώς κύριο χαρακτηριστικό θεωρείται πλέον η συνύπαρξη θέσεων που ιστορικά έχουν κατοχυρωθεί είτε στην δεξιά, είτε στην αριστερά. Πρόσφατο κομματικό παράδειγμα, το Ποτάμι που την ώρα που π.χ. υποστήριζε την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων, έδινε μάχες στη Βουλή για να περάσει το σύμφωνο συμβίωσης. Και ας μην ξεχνάμε μικρότερα κόμματα, όπως η Δράση ή η Φιλελεύθερη Συμμαχία, τα οποία, την περίοδο που αρχηγός της Ν.Δ. ήταν ο (σε κάθε εκδοχή) μη φιλελεύθερος Σαμαράς, είχαν πάρει το δικό τους μερίδιο από την «γαλάζια» πίτα, συμβάλλοντας στο ιστορικό χαμηλό της Ν.Δ. στις εκλογές του Μαΐου του 2012.
Κέντρο ή κεντροαριστερά
Έχει σχέση το Πολιτικό Κέντρο με το ΠΑΣΟΚ; Είναι αλήθεια ότι το ΠΑΣΟΚ ουδέποτε αυτοπροσδιορίστηκε ή ετεροπροσδιορίστηκε ως Κέντρο. Ίσα ίσα που ιδρύθηκε ακριβώς ως αντίβαρο στο γηράσκον Κέντρο της μεταπολίτευσης και πορεύτηκε ως μείγμα προσωποπαγούς κόμματος με μαρξιστικές θέσεις και επαφές με τριτοκοσμικά καθεστώτα της ανατολής. Ούτε όταν ανέλαβε την εξουσία και έκανε στροφή προς πιο ρεαλιστικές απόψεις, πλησίασε το Κέντρο, ενώ τα χρόνια της ηγεσίας Σημίτη -που κάποιοι αποκάλεσαν «δεξιά στροφή»- το ΠΑΣΟΚ αφομοιώθηκε πλήρως από την -τότε- μεγάλη κεντροαριστερή οικογένεια των Ευρωπαίων Σοσιαλιστών. Με λίγα λόγια, το ΠΑΣΟΚ πολιτεύτηκε διαχρονικά ως κεντροαριστερά και ως κεντροαριστερά κέρδιζε εκλογές.
Μετατοπίσεις και πλειοψηφίες
Άρα γιατί τόσος λόγος για το Πολιτικό Κέντρο; Νομίζω ότι η σημασία έγκειται στο γεγονός ότι παρόλο που το Κέντρο δεν έχει αυθύπαρκτα πολιτικά χαρακτηριστικά, ως συνδυασμός μέτρου και ρεαλισμού και χωρίς να ανοίγει κάποιο κόκκινο ή πράσινο βιβλιαράκι για να βρει λύσεις, δημιουργεί τις συνθήκες προκειμένου να σχηματιστούν εκλογικές πλειοψηφίες. Άλλες φορές προς την κεντροδεξιά, όπως για παράδειγμα το 2004 ή το 2019 και άλλες φορές προς την κεντροαριστερά, όπως το 1996 ή το 2009.
Συμμαχίες και ανατροπές
Αξίζει σίγουρα της προσοχής μας αυτή η σημαντική μάζα ψηφοφόρων, που από μόνη της δεν αποτελεί αξιόλογο ποσοστό του εκλογικού σώματος, αλλά μέσω των μετακινήσεών της δημιουργεί εξελίξεις και τετελεσμένα. Όμως, όπως ήδη έγραψα, η πλειοψηφία δημιουργείται όταν ο «μεσαίος χώρος», σε συμμαχία πότε με την κεντροδεξιά και πότε με την κεντροαριστερά, οδηγεί σε πολιτική ηγεμονία και κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες, αλλά και σε ανατροπή των πολιτικών συσχετισμών.