Η γνώμη μου είναι ότι ένας πρωθυπουργός δεν πρέπει να έχει άποψη επί παντός επιστητού ή/και να καταπιάνεται με θέματα αμφιλεγόμενα που μπορεί να δημιουργήσουν στο καλοπροαίρετο πολιτικό του ακροατήριο, ανεπιθύμητες εντυπώσεις. Ο λόγος για τη δίαιτα και τη διαχείριση των υδάτων στην λεκάνη απορροής του Νέστου ποταμού, όπου οι πολιτικές (και ενδεχομένως εθνικές) σκοπιμότητες, μπορεί να οδηγήσουν σε λάθος αποφάσεις.
“Γνωρίζω, είπε σε πρόσφατο συνέδριο ο πρωθυπουργός, τη σημασία που θα έχει για την πεδιάδα της Ξάνθης, η μετακίνηση των υδάτων του Νέστου, ένα έργο που συζητιέται για δεκαετίες”. Το σωστό θα ήταν να πει, όχι για την πεδιάδα έτσι γενικά, αλλά για την ανατολική Ξάνθη, η οποία παρουσιάζει τα γνωστά δημογραφικά προβλήματα, με τη μεγαλύτερη συγκέντρωση μουσουλμανικών πληθυσμών, με τα χαμηλά εισοδήματα, δηλαδή την πέρα Ξάνθη την αδικημένη από άποψη υποδομών. Σωστή η διάγνωση, αν και δεν λέγεται φωναχτά, αλλά λάθος το φάρμακο.
Αυτό δηλαδή που καταδικάστηκε, όντως εδώ και δεκαετίες, ως η παρασπονδία της ανάπτυξης, μια εντατική γεωργία με ακατάλληλα προϊόντα και εκτός αγοράς (βλ. βαμβάκι και καπνά) και με τη διαρκή ανάγκη για επιδοτήσεις ή/και με γεωγραφική μεταφορά πολύτιμων και σπάνιων πόρων όπως το νερό, επανέρχεται με το ίδιο φόρεμα, την ίδια στόχευση και την ίδια προσδοκία. Ήδη, ο Νέστος αρδεύει μεγάλο μέρος της πεδιάδας της Χρυσούπολης (250.000 στρ.) και τροφοδοτεί δύο υδροηλεκτρικά της ΔΕΗ στη Δράμα. Το σχεδιαζόμενο έργο, προσβλήθηκε στο ΣτΕ από 3 περιβαλλοντικές οργανώσεις το 2008, και χρειάστηκαν 13 ολόκληρα χρόνια για την αλλαγή στο συσχετισμό των δικαστών (κατά και υπέρ) ώστε να βγει ξανά στην επιφάνεια. Βεβαίως δικαιούνται να θριαμβολογούν οι νικητές για την επικράτηση των δυνάμεων της παλιάς σχολής εναντίον των “συντηρητικών” εκπροσώπων της άλλης, της αειφόρου ανάπτυξης. Μαζί τους όμως, για μια όμως ακόμη φορά, η πλευρά του περιβάλλοντος (της φυσικής δηλαδή οντότητας) είναι κι αυτή στους ηττημένους (βλ. στο τέλος Απόφαση του ΣτΕ).
“Το νερό του ποταμού πάει χαμένο, χύνεται στη θάλασσα” είχε δηλώσει σε πολιτική εκδήλωση στο νομό, πριν μερικούς μήνες, ο υπουργός περιβάλλοντος. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης διάλεξε μια άλλη προσέγγιση, πιο προσεγμένη, αλλά εξίσου εκτεθειμένη σε επιθετικές κριτικές: « ...τα δευτερεύοντα περιβαλλοντικά οφέλη από το πρόγραμμα είναι απολύτως προφανή, αρκεί να δει κανείς τους υδροβιότοπους που δημιουργήθηκαν από έργα που κατασκευάστηκαν σε άλλες δεκαετίες του 20ού αιώνα...” Σε ποιους υδροβιότοπους αναφέρεται άραγε ο πρωθυπουργός; μήπως στη λίμνη Κάρλα ή μήπως στη λίμνη Πλαστήρα; από που τεκμαίρεται ότι έγιναν υδροβιότοποι (και με θετικό οικολογικό πρόσημο); επειδή τα τεχνητά φράγματα γέμισαν νερό;
Πράγματι, προστέθηκαν καινούργιες λέξεις στο πολιτικό λεξιλόγιο, αλλά το πραγματολογικό πρότυπο παραμένει το ίδιο: τα ποτάμια είναι για την άρδευση των χωραφιών και την κίνηση των ηλεκτροστροβίλων, οι λίμνες είναι για να υποδέχονται τα αστικά, αγροτικά και βιομηχανικά λύμματα και οι θάλασσες για να πετάμε τα σεντινόνερα και τα σκουπίδια. Αυτό δεν έχει αλλάξει τα τελευταία 150 χρόνια. Σε μας εννοώ και τον τριτοκοσμικό μας περίγυρο. Είναι το είδος της ανάπτυξης που ανακάλυψε η πρώτη φάση του βιομηχανικού καπιταλισμού και στη συνέχεια ο κομμουνισμός ο οποίος ήρθε λίγο μετά και την αντέγραψε - και σε πολλά την ξεπέρασε – αλλά και το περίεργο μίγμα μεταβιομηχανικής και μετακομμουνιστικής κουρελαρίας που εμφανίστηκε στην ανατολική Ασία ως “οικονομικός δράκος” και ο οποίος αναμφίβολα στο τέλος θα μας καταπιεί. Όσο κι αν η προηγμένη και μεταμελημένη Δύση, προσπαθεί: ξανακάνοντας τον Τάμεσι ποταμό με ψάρια (μέχρι και καρχαρίες εμφανίστηκαν στο σύστημα των εκβολών) ή αποκαθιστώντας τους κατεστραμμένους ποταμούς και υγροτόπους στις ΗΠΑ σε μια έκταση που ξεπερνά τα 10 εκ. στρέμματα (Wetland Reserve Program – WRP).
Στα καθ’ ημάς πάλι, αυτή η χρησιμοθηρική (ο Θεός να την κάνει) οικονομία των φυσικών πόρων, είναι μια παλιά συζήτηση – από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Κάθε τόσο όμως επανέρχεται ενώ νομίζαμε ότι είχε πια τελειώσει, κυρίως με την εγκατάλειψη του απερίγραπτου έργου της εκτροπής του Αχελώου, το οποίο όμως άφησε πίσω του έναν πολύ τραυματισμένο ποταμό και πολλά ερείπια, μεταξύ αυτών και το φράγμα της Μεσοχώρας (σαν τα ερείπια στις ταινίες του Χέρτζογκ). Για λόγους ιστορικής γνώσης και συνείδησης, όλα τα σχολεία θα έπρεπε να πηγαίνουν εκεί, υποχρεωτικά, ενώ θα ακούγεται, γιατί όχι, απ τα μεγάφωνα η φωνή του Αντρέα να εκθειάζει το ακυρωμένο (απ’ την επιστήμη, την τεχνολογία και την οικονομία) εγχείρημα ως τη συνέχεια του Κιλελέρ. Λαέ της Θεσσαλίας ...Τι τα θες και τα σκαλίζεις θα μου πει κανείς. Αυτά είναι άλλων εποχών. Πράγματι είναι;
Οφείλω πάντως να επαναλάβω προς τον συμπαθέστατο Κυριάκο Μητσοτάκη, ότι τα οικοσυστήμτα είναι έργο αιώνων, χιλιετιών, και η ανθρώπινη ζωή και παρουσία πολύ μικρή σε σχέση με αυτή τη διάρκεια, ικανή όμως να φέρει καταστροφές σε συμπυκνωμένο χρόνο και μάλιστα χωρίς επιστροφή. Γι αυτό άλλωστε κατηγορούμε τις καθ υμάς κοινότητες για την Κλιματική απερισκεψία και τη λάθος ανάγνωση των οικονομικών μεγεθών. Ο Νέστος είναι ένα από τα τελευταία, αν όχι το τελευταίο ποτάμι που ακόμα διατηρεί κάποια στοιχεία φυσικότητας (ας πούμε κάτι σαν 50%) και αρκετή από τη μεγαλοπρέπεια της φύσης που σε γενικές γραμμές έχει χαθεί. Δεν μιλάω για τα Στενά που έχουν γίνει παγκόσμια ατραξιόν, μιλάω κυρίως για το αναντικατάστατο (κυριολεκτώ) σύστημα των εκβολών με τις μεγάλες λιμνοθάλασσες Κεραμωτής και Καρβάλης, τις 26 λίμνες, τους ατέλειωτους χειμάρρους, τα ρέματα, τα υγρολίβαδα, τις θίνες, και τις αλυκές και μαζί μ’αυτά την πλούσια ζωή (υδρόβια και φτερωτή) και το υπόλειμμα του μοναδικού στην Ευρώπη παραποτάμιου δάσους (Κοτζιά Ορμάν) συρρικνωμένο σήμερα στα 4000 στρέμματα από τα 150.000 που ήταν κάποτε. Και όλα αυτά χάρις στο νερό. Που όχι μόνο δεν χάνεται, αλλά πλουτίζει διαρκώς τους υδροφορείς, κατεβάζει τα φερτά υλικά στα χαμηλά και συναντιέται (σχεδόν ερωτικά) με τη θάλασσα της Θράκης για να δημιουργήσει το πιο παραγωγικό και μεγαλύτερο αλιευτικό πεδίο στο Αιγαίο. Ας μη μιλήσω τώρα για το “ανθρακικό αποτύπωμα” της μιας και της άλλης επιλογής.
Δεν λέω, η κυβερνητική απόφαση είναι δημοκρατική. Υπάρχει κοινοβουλευτική πλειοψηφία, οι φορείς της αυτοδιοίκησης (Περιφέρεια, ΟΤΑ) είναι υπέρ, οι κυβερνητικές υπηρεσίες βασιλικότερες, η ΕΕ κάνει τα στραβά μάτια, η δικαιοσύνη είναι έτσι κι αλιώς τυφλή (της χρειάζονται 13 χρόνια για να δει καθαρά). Οι επιστημονικοί φορείς, λαλίστατοι σε άλλες περιπτώσεις, αδιαφορούν και σωπαίνουν. Τα κόμματα συντάσσονται πλήρως. Μόνον ο φιλεργατικός ΣΥΡΙΖΑ διερωτήθηκε τι θα γίνει με τους μισθούς των υπαλλήλων του Φορέα Διαχείρισης Νέστου - Βιστωνίδας (ο οποίος καταργήθηκε επί Χατζηδάκη, καλώς κατά τη γνώμη μου, αλλά όχι και παντελώς - κατά τη γνώμη μου κακώς). Κατά τα άλλα όλα καλά. Εξ άλλου, τα ίδια θα έκαναν κι εκείνοι (οι Συριζαίοι εννοώ). Αρκεί να υπάρχουν δημόσιοι υπάλληλοι που να τους ψηφίζουν.
Αναγνωρίζω βέβαια την ανάγκη να βγει απ τα επίσημα χείλη μια νότα αισιοδοξίας για τις λεγόμενες μειονεκτικές περιοχές. Εξ άλλου είναι χρέος της Πολιτείας να ισομοιράζει – όσο δύναται – την πίττα με το γλυκό. Ας βρει άλλους τρόπους. Ας δώσει στους πενόμενους υβριδικά αυτοκίνητα και ηλεκτρικά τρακτέρ (σοβαρολογώ). Ας αφήσει όμως τη φύση για λίγο να ησυχάσει. Keep things nice, λένε οι Εγγλέζοι. Ας επιτρέψουμε, έστω και μέσα σε μια παρένθεση γεναιοδωρίας, το ποτάμι να κυλήσει ήρεμα, χωρίς τον ήχο της μπουλντόζας.
Αυτή η μπουλντόζα, που ανασύρεται συμβολικά – από το πλούσιο κατά τα άλλα λεξιλόγιο του έθνους - κάθε που θέλουμε να μιλήσουμε για ανάπτυξη, πολύ με χαλάει.
υ.γ (1). Ενώ γράφονταν αυτές οι γραμμές, στις 10.11 και περί ώραν 20.00, είδα στα “επίκαιρα” ελληνοαμερικά τανκς να διασχίζουν, οργώνοντας τα νερά, ένα από τα περάσματα του Νέστου κοντά στις εκβολές. Στα ψέμματα βέβαια παίζανε, άσκηση ήταν...όπως έλεγε κι ο ποιητής (της ήττας).
υ.γ (2). Για όσους δεν βαρέθηκαν ακόμα, ιδού και η περίληψη της Απόφασης του ΣτΕ (σε άψογα Ελληνικά). Θα μπορούσε να έχει τίτλο “η Προσβαλλόμενη ή Αλλάζοντας Λεκάνες”.
Δεν συνιστά πλημμέλεια της προσβαλλόμενης το γεγονός ότι το ανωτέρω Σχέδιο Διαχείρισης, αν και εκπονήθηκε το Μάρτιο του έτους 2007 από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, εγκρίθηκε ένα μήνα μετά την έκδοση της προσβαλλόμενης απόφασης, όπως δε προκύπτει από τη σχετική ΜΠΕ, τα συμπεράσματα και οι προτάσεις του Σχεδίου αυτού περιελήφθησαν και αποτέλεσαν περιεχόμενο της ΜΠΕ της προσβαλλόμενης. Επομένως, η προσβαλλόμενη εκδόθηκε βάσει σχεδίου διαχείρισης των επιφανειακών και υπογείων υδάτων της επίμαχης περιοχής, τα δε περί του αντιθέτου προβαλλόμενα είναι απορριπτέα ως αβάσιμα. Μεταγενεστέρως δε, εγκρίθηκε και το Σχέδιο Διαχείρισης των Λεκανών Απορροής Ποταμών του Υδατικού Διαμερίσματος Θράκης, των Παραρτημάτων του και της οικείας Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, από το οποίο προκύπτει ότι η μεταφορά ύδατος από τον ποταμό Νέστο στην πεδιάδα της Ξάνθης δεν θέτει σε κίνδυνο την επίτευξη των σκοπών που επιδιώκει το άρθρο 4 της Οδηγίας 2000/60/ΕΚ. Εφόσον κατά το χρόνο εκδόσεως της προσβαλλόμενης με την υπό κρίση αίτηση απόφασης, δεν είχε παρέλθει η τασσόμενη στα κράτη μέλη από την οδηγία αυτή προθεσμία (22.12.2009) για την εκπόνηση ολοκληρωμένων σχεδίων διαχείρισης υδάτων σε επίπεδο (περιοχής) λεκάνης απορροής ποταμού, νομίμως, κατά τις διατάξεις της οδηγίας 2000/60 και της εθνικής νομοθεσίας (άρθρα 7 του ν. 3199/2003 και 9 παρ. 1 του ν. 3481/2006), επετράπη, με την προσβαλλόμενη απόφαση περί εγκρίσεως των περιβαλλοντικών όρων του επίδικου έργου, πριν από τις 22.12.2009, η μεταφορά ύδατος από τη λεκάνη απορροής του ποταμού Νέστου (κωδικός GR07) στην πεδιάδα της Ξάνθης (λεκάνη απορροής Ρέματος Ξάνθης-Ξηρορέματος, κωδικός GR08), χωρίς να έχουν δημοσιευθεί από τις αρμόδιες εθνικές αρχές τα σχέδια διαχειρίσεως της οικείας (περιοχής) λεκάνης απορροής ποταμού.