Βολταίρος

για τη μαρκησία De Chatlet-Lomont

Δεν είχαμε Διαφωτισμό. Αποφύγαμε, χάρη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, το μπόλιασμα με τις ιδέες που άλλαξαν την Ευρώπη τον 18ο αιώνα. Η διανοητική μεταστροφή από τη θρησκευτική αυθεντία στην επιστημονική, η μετάβαση από τη μερκαντιλιστική λειτουργία της οικονομίας στον φιλελευθερισμό του Ανταμ Σμιθ, ο εξορθολογισμός της παραγωγής, της διοίκησης και του εμπορίου και άλλες ανοησίες δεν διαστρέβλωσαν την εθνική μας κουλτούρα. Οι λιγοστές εξαιρέσεις στην πολιτική, την ποίηση και την οικονομία δεν άφησαν ίχνη στη βαθιά, στη σύγχρονη Ελλάδα. Επιφανειακές μόνο μεταβολές επέφεραν στο βαθύτερο ατίθασο Είναι μας. Ετσι είναι;

Πώς αλλιώς μπορεί κανείς να ερμηνεύσει τον Εμφύλιο, τη Χρυσή Αυγή, την επικράτηση της βίας, του κοινού εγκλήματος, τον πολιτικό ανορθολογισμό; Πώς αλλιώς μπορεί κανείς να καταλάβει πώς φθάσαμε στην πτώχευση, στην επικράτηση της ανομίας, της συνωμοσιολογίας, της αντίστασης σε κάθε αλλαγή, στην εχθρότητα στην επιχειρηματικότητα; Και πώς αλλιώς μπορεί κανείς να ερμηνεύσει την πληθώρα ικανών Ελλήνων και άριστων που στελεχώνουν διεθνείς και ημεδαπούς οργανισμούς, πανεπιστήμια και οικονομία, την ίδια ώρα που ως συλλογική έκφραση προσομοιάζαμε όλα αυτά τα χρόνια λιγότερο στην ευρωπαϊκή παράδοση και περισσότερο στον βαλκανικό μας περίγυρο;

Κι όμως. Για να μείνουμε μόνο στα πρόσφατα και μόνο σε έναν τομέα βασικό για την ανάπτυξη και τον πολιτισμό, υπήρξαν δυο υπουργοί – γυναίκες, παρακαλώ – που τα έβαλαν με όλους μας. Δυο γυναίκες υπουργοί (Γιαννάκου και Διαμαντοπούλου), οι οποίες προσπάθησαν να αναστείλουν την αντίφαση που ζούμε στα πανεπιστήμια. Οπου από τη μια μεριά πλήθος πανεπιστημιακών, ερευνητών και εργαστηρίων συμμετέχουν ισότιμα στην αιχμή της παγκόσμιας έρευνας, αλλά από την άλλη πολλές διοικήσεις τους έχουν φέρει την Ανωτάτη στα μέτρα της πτωχευμένης πολιτείας μας. Οπου τα κομματικά σκοταδιστάκια, πρυτάνεις άλλα αντ? άλλων και σύλλογοι διδασκόντων, οδήγησαν ή σιώπησαν στη σταδιακή απαξίωση των σπουδών, στη μετατροπή των ιδρυμάτων σε αποθήκες μολότοφ, στην εθελοντική αποξένωση από τις διαδικασίες της Μπολόνια. Πού ακούστηκε πανεπιστήμιο χωρίς αξιολόγηση, χωρίς παρουσία φοιτητών στα θεωρητικά. Πάντα με εξαιρέσεις.

Οι μεταρρυθμίσεις που επέβαλαν οι δυο κυρίες απέτυχαν σχεδόν, νερώθηκαν και ξεδοντιάστηκαν. Και ό,τι παρέμεινε ζωντανό, ασφυκτιά.

Δείτε για παράδειγμα το πρόσφατο γεγονός στη «Σωτηρία». Δεν μιλάω για τον ενδεχόμενο χρηματισμό που επιχειρήθηκε, αυτά τα μασάμε. Μιλάω για τον τρόπο που αποσιωπήθηκε το πραγματικό «σκάνδαλο», η συμπεριφορά δηλαδή του αντιδιαφωτισμού που διαπερνάει όλους μας, συνδικάτα, δημοσιογράφους, πολιτικούς. Που δεν ενδιαφέρθηκαν για την αντίδραση σε μια προσπάθεια ανοίγματος στην έρευνα και στην επιστήμη ενός οργανισμού του Δημοσίου, αλλά αντίθετα επιμένουν στην άποψη ότι ναι μεν καταδικάζουμε το λάδωμα, αλλά η παρουσία ξένου σώματος στο υγιές σώμα του Νοσοκομείου δεν είναι ανεκτή. Το άκουσα κι αυτό από συνδικαλιστικό στέλεχος γιατί, λέει, ποιος και τι κρύβεται πίσω από ένα ερευνητικό κέντρο της Ακαδημίας Αθηνών; Που προτίθεται να δημιουργήσει με δικά του έξοδα τράπεζα ιστών, η οποία δεν υπάρχει στη χώρα μας και στην οποία θα συμμετάσχουν και άλλα ερευνητικά κέντρα της πανεπιστημιακής κοινότητας και το ίδιο το νοσοκομείο. Ποιος εξεγέρθηκε σε αυτή την απίθανη προσέγγιση; Γιατί τα κόμματα, τα ΜΜΕ και η πανεπιστημιακή κοινότητα δεν εξεγέρθηκαν; Το ανατριχιαστικό αυτό γεγονός αποσιωπήθηκε. Μείναμε στα γαργαλιστικά.

Γυρνώντας από το νησί, όπου βρισκόμουν καιρό, άκουγα πλησιάζοντας την Ελευσίνα έναν σταθμό, που ο φωτισμένος και διακριτικός δήμαρχος  μεταμόρφωσε ριζικά. Ευχάριστη έκπληξη. Ακουγα μια εκπομπή όπου όχι ένας, αλλά τρεις νέοι πανεπιστημιακοί άσκησαν κριτική στις Αρχές τους. Με νηφάλιο ύφος, χωρίς κραυγές και αφορισμούς, αλλά με θάρρος και ακρίβεια τοποθετήθηκαν απέναντι στην αντιμεταρρυθμιστική προσπάθεια. Και είπα: «Μπας και κάτι ετοιμάζεται; Μπας και τα πράγματα δεν είναι τόσο μαύρα; Μήπως δηλαδή η μετάφραση των έργων του Νεύτωνα από την περιώνυμη μαρκησία και οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες κάποιων πολιτικών – ανδρών και γυναικών – δεν πήγαν ολότελα χαμένες;».

Φθάνοντας στο σπίτι, έπεσα σε δηλώσεις του κυρίου Ηλία της Χρυσής Αυγής. Που με το γνωστό αλλά ξεδοντιασμένο υπεροπτικό του ύφος εκφράζει από διαδικτυακή τηλεόραση – και μεταδίδει η κανονική – αυτό που εκφράζει. Χαμογέλασα. Μήπως, κύριε Ηλία μου, κάτι τρέχει στα γύφτικα; Κι αυτό που τρέχει, χωρίς να το θέλετε, το ζωντανέψατε με τις φάλαγγές σας και τον μεταφρασμένο σε πράξη λόγο σας στο Πέραμα και στη Νίκαια;