Είπα σ’ αυτό το κείμενό μου να αφήσω για λίγο την αφαιρετική μέθοδο και να προσεγγίσω το φαινόμενο της ελληνικής γραφειοκρατίας μέσα από μερικές ιστορίες καθημερινής τρέλας στη σχέση του πολίτη με τη δημόσια διοίκηση.

Πολλά ελέχθησαν για τον πολύπαθο ιδιωτικό τομέα, που θέλει να προσφέρει, αλλά αυτό το κακούργο κράτος δεν τον αφήνει με τη γραφειοκρατία του. Έλα όμως που υπάρχουν και περιπτώσεις που η γραφειοκρατία εργάζεται σε αγαστή σύμπνοια με αυτόν τον ιδιωτικό τομέα. Ας πούμε πως είστε εργαζόμενος σε μια εταιρεία που δεν σας πληρώνει για 6 μήνες, στον έβδομο αποφασίζετε να κάνετε επίσχεση εργασίας. Κάνετε και μια καταγγελία στην Επιθεώρηση εργασίας. Ο εργοδότης εξακολουθεί να μη σας πληρώνει και η Επιθεώρηση εργασίας αντί να τον στριμώξει για να σας δώσει τα δεδουλευμένα, τού βάζει ένα ακόμη πρόστιμο, να έχει αυτός και εσάς να μη σας δίνει. Αποφασίζεις να κάνεις αγωγή, πληρώνεις δικηγόρους και τα συναφή και περιμένεις τη δίκη. Την πρώτη φορά ο εργοδότης είναι «άρρωστος βαριά στο στρώμα» και η μανούλα του ανησυχεί. Λες δεν πειράζει, έχω εγώ υπομονή, που θα μου πάει θα τον πετύχω το επόμενο έτος. Έρχεται το επόμενο έτος και τότε μαθαίνεις πως ο εργοδότης «λείπει ταξίδι για δουλειές». Λες που θα μου πάει έχω εγώ ιώβεια υπομονή, (προσθέτεις και το ιώβεια τώρα) το επόμενο έτος θα τον πετύχω. Πας ξανά στο δικαστήριο και εκεί μαθαίνεις πως οι δικηγόροι απεργούν. Τότε πλέον δεν έχει άλλη αναβολή, χρειάζεται να καταθέσεις εκ νέου την αγωγή και μετά να ξεκινήσει το γαϊτανάκι των αναβολών, πάλι από την αρχή. Κάποια στιγμή λες, ε δεν πάει άλλο θα κάνω διακοπή της σύμβασης και θα πάω να ζητήσω το επίδομα ανεργίας.* Εκεί σε περιμένει μια πάρα πολύ ωραία έκπληξη. Ο εργοδότης σταμάτησε εδώ και ενάμιση χρόνο να πληρώνει τις εργοδοτικές εισφορές του και έτσι δεν δικαιούσαι του επιδόματος ανεργίας, αφού το τελευταίο έτος δεν κατατέθηκαν στο όνομα σου εργοδοτικές εισφορές. Όλο αυτό το διάστημα το ασφαλιστικό σου ταμείο και ο εντεταλμένος υπάλληλος δεν σε ενημέρωσε για τις εξελίξεις, όχι γιατί βαριέται, όχι, αλλά γιατί είναι μεγάλος ανθρωπιστής και δεν θέλει να σε στεναχωρήσει. Με τη διακοπή της σύμβασης σε ενημερώνουν πλέον πως από τον εργοδότη δεν έχεις να λάβεις τίποτα, μόνο υπάρχει περίπτωση να πληρώσει τις εισφορές και να πάρεις κάποτε το επίδομα ανεργίας. Βέβαια ξαναπληρώνεις από την αρχή. Όμορφος δικαστικός και ιδιωτικός τομέας, αγγελικά πλασμένοι. Να μη ξεχάσω πως την ίδια στιγμή, δεν μπορείς να γραφτείς και στο βιβλιάριο υγείας του/της συζύγου, γιατί ακόμα δεν είσαι επισήμως απολυμένος/η. Α , ξέχασα όλα αυτά σου συμβαίνουν, ενώ έχεις και ανθρώπους που διατηρούν επικοινωνία με τα αρμόδια υπουργεία. Φαντάσου δηλαδή τι ωραία θα ήσαν τα πράγματα, αν δεν είχες και τα «μέσα»

Πολλά ελέχθησαν και γι’ αυτούς τους συμπολίτες μας που λάμβαναν επίδομα αναπηρίας, ενώ δεν το δικαιούνταν. Υπάρχει όμως και η άλλη πλευρά του νομίσματος. Είσαι άτομο με χρόνια πάθηση και χρειάζεσαι κάθε μήνα τα φάρμακά σου, πρέπει λοιπόν να περνάς κάθε μήνα από τον γιατρό για να σου συνταγογραφήσει τα φάρμακα σου. Δεν σου φθάνει η πάθηση, χρειάζεται κάθε μήνα να πηγαίνεις και στον γιατρό του ΙΚΑ. Άιντε να ελπίζουμε πως τώρα με τον ΕΟΠΠΥ θα μπορείς να πηγαίνεις στον συμβεβλημένο ιδιώτη γιατρό και να πληρώνεις βεβαίως, βεβαίως. Αλλά αν δεν μπορείς να πληρώσεις, τότε πηγαίνεις να πάρεις τηλέφωνο για ραντεβού. Τότε βεβαίως εφόσον πιάσεις το νούμερο, σού ανακοινώνουν πως με μεγάλη χαρά θα σε δεχτούν μετά από τρεις μήνες και θα σου έχουν και γλαρόσουπα, εν τω μεταξύ αν είσαι διαβητικός για παράδειγμα και σου χρειάζονται άμεσα ενέσεις που δεν έχεις, ε τότε μπορείς να δοκιμάσεις και να πεθάνεις. Είναι και αυτό μια λύση.

Έχεις ένα παιδί με ειδικές ανάγκες που πηγαίνει σε ειδικό σχολείο. Κάθε χρόνο πρέπει να μαζεύεις τα χαρτιά που είχες καταθέσει τον προηγούμενο χρόνο και να πηγαίνεις στον δημόσιο γιατρό να σου δώσει βεβαίωση, για να περάσεις από το ΙΚΑ, για να σου δώσουν ημερομηνία, για να περάσεις από την ίδια υγειονομική επιτροπή, που έχει εξετάσει την ίδια περίπτωση, τα προηγούμενα 15 χρόνια. Περνάς από την επιτροπή και σου δίνουν την άδεια να πάει το παιδί σου στο σχολείο. Λες τώρα θα ησυχάσω. Και τότε μια φωνή από ψιλά σου λέει. Τι κάθεσαι ρε Καραμήτρο, ο μήνας τελειώνει και τα φάρμακα σου τελειώνουν, εμπρός σήκω να πας στο γιατρό να σου τα γράψει. Το κάνεις και λες, τώρα τελείωσα, πάω να δουλέψω, γιατί θα με απολύσουν με τις τόσο συχνές απουσίες από τη δουλειά μου. Και τότε μια φωνή σου λέει. Τυχεράκια, έχεις δουλειά; Πρέπει να τη χάσεις και σου θυμίζει πως έληξε ο χρόνος που έχεις ασφαλίσει το παιδί σου και χρειάζεται να πας στο γιατρό, για να σου δώσει βεβαίωση, για να περάσεις πάλι από την ίδια επιτροπή που σου ενέκρινε ήδη τη φοίτηση του παιδιού σου στο ειδικό σχολείο, για να σου γράψει το παιδί σου στο βιβλιάριο, για να…για να …. Και η ζωή συνεχίζεται. Ε, τι νομίζεις ρε φίλε, επειδή έχεις παιδί με ειδικές ανάγκες, εμείς να μην εκπληρώσουμε το ρόλο μας που είναι να δυσκολεύουμε τη ζωή των ανθρώπων;

Ακούσαμε και για εκείνους που έπαιρναν τις συντάξεις των γονιών τους, ενώ αυτοί είχαν ήδη αποδημήσει. Όπως σ’ όλα τα φυσικά φαινόμενα υπάρχει και η αντίθετη όψη. Ήρθαν οι μέρες του χρόνου και ο γονέας σου εγκατέλειψε τον μάταιο τούτο κόσμο. Πας λοιπόν στο χωριουδάκι σου, κάνεις όλα σου τα θρησκευτικά και κοινωνικά καθήκοντα, που αρμόζουν σε μια ευπρεπή κοινωνία και αποφασίζεις αμέσως να δηλώσεις τον θάνατο στο ταμείο του, για να μη λαμβάνει πλέον τη σύνταξη. Ε, που πας κύριος μόνο με τη γνωμάτευση του γιατρού για τον θάνατο και το χαρτί της κηδείας; Έχεις ληξιαρχική πράξη θανάτου; Ω όχι, λες έντρομος και ψελλίζεις ταραγμένος μια καταφοβισμένη συγγνώμη. Πας λοιπόν στον αρμόδιο υπάλληλο του δημαρχείου, εκεί που σε ξέρουν όλοι, ζητάς τη ληξιαρχική πράξη και σου λένε πως δεν μπορούν τώρα, γιατί φαίνεται έπεσε βαρυστομαχιά στο γραφείο, πρέπει να πας στην Αθήνα, να πας σ’ ένα ΚΕΠ, εκεί που υπάρχουν ηλίθιοι ευσυνείδητοι υπάλληλοι και να την πάρεις. Πας να φύγεις και θυμάσαι πως χρειάζεται να πάρεις και πιστοποιητικό πλησιέστερου συγγενή για να μπορέσεις να περαιώσεις όλες τις εκκρεμότητες του μακαρίτη-σσας. Τότε σου λένε πως χρειάζονται δυο πρόσωπα για να βεβαιώσουν τη συγγενική σου σχέση με τον μακαρίτη. Αυτοί που στο λένε, σε ξέρουν από παιδί. Ρωτάς ο αφελής, δεν μπορείτε εσείς να το βεβαιώσετε; Όχι λένε εμείς δεν μπορούμε. Τότε κινητοποιείσαι να πας απέναντι να φέρεις άλλους δυο που να το κάνουν. Και τότε ακούς μια φωνή να λέει, ξέρεις καλύτερα να πας στο ΚΕΠ στην Αθήνα να το κάνεις. Στην αφελή σου ερώτηση, εκεί που θα βρω δυο ανθρώπους που να ήξεραν τον γονέα μου. Και τότε σου λένε α, αυτό δεν είναι πρόβλημα, μπορείς να πάρεις δυο φίλους σου, που ποτέ δεν τον έχουν δει και αυτοί θα το βεβαιώσουν. Πας στο ΚΕΠ καταθέτεις τις αιτήσεις και περιμένεις. Εν τω μεταξύ μπορείς να βρεθείς και κατηγορούμενος πως δεν δήλωσες έγκαιρα το θάνατο για να διακοπεί η σύνταξη.

Νομίζω πως δεν χρειάζονται άλλα λόγια για να καταδείξω πως αυτή η γραφειοκρατία είναι το τεράστιο όπλο ενός κράτους με «υποβοηθούμενη καπιταλιστική ανάπτυξη» και αφορά τη συγκρότηση μηχανισμών πατρωνίας, οι οποίοι εξυπηρετούν το σαθρό παραγωγικό μοντέλο της χώρας και τα ιδιοτελή συμφέροντα που κινούνται ανάμεσα στο πολιτικό σύστημα και τους διοικητικούς μηχανισμούς. Το μοντέλο ανάπτυξης αυτής εδώ της χώρας στηρίχτηκε σ ένα πλέγμα στρατηγικών ανάπτυξης, που συμπεριλάμβανε προστατευτισμό, χρηματικές μεταβιβάσεις, επιδοτήσεις, φοροαπαλλαγές, εισφοροδιαφυγή κ.λπ. Σ αυτό το διοικητικό μοντέλο προσιδιάζει ένα μοντέλο πρόνοιας ευνοϊκό για ορισμένες κατηγορίες πληθυσμού και ένας κρατικός μηχανισμός που καλείται να εξυπηρετήσει τις αντίστοιχες πρακτικές και λογικές ίδιου συμφέροντος. Απαραίτητος σύμμαχος αυτού του συστήματος είναι και η παρανοϊκή γραφειοκρατία.

Τι πρέπει να γίνει; Εκτός από μηχανοοργάνωση παντού, χρειάζεται και να δημιουργηθεί μια διοικητική ελίτ, αντάξια των απαιτήσεων των σύνθετων κοινωνιών. Αλλά πέρα απ’ αυτό χρειάζεται να βρεθούν και κάποιοι πολιτικοί, που να μη είναι του κομματικού σωλήνα και να έχουν και οι ίδιοι υποστεί αυτή την ταλαιπωρία. Για να μη έρχονται ύστερα να σου λένε, τι λες ρε παιδί μου, συμβαίνουν τέτοια πράγματα; Έ, ναι ρε φίλε συμβαίνουν. Και όχι μόνο είσαι και εσύ υπεύθυνος, αλλά μέχρι σήμερα κέρδιζες απ’ αυτό, γιατί έβαζες τους συμβούλους σου, αντί να σου λένε προς τα πού πάει η χώρα και ο κόσμος, εσύ τους έβαζες, να λύνουν τα προβλήματα που δημιουργεί αυτή η γραφειοκρατία. Το δημιούργημά σου. Άι χάσου λοιπόν, λαϊκιστή που μισείς τον λαό και κάνεις ότι είναι δυνατόν αυτός να υποφέρει, την ίδια ώρα που στις ομιλίες σου γλύφεις τα πιο ταπεινά του ένστικτα. Γιατί σε μια κοινωνία που της τελείωσαν τα δανεικά και δεν της προσφέρεται ο ορθός λόγος, το μόνο που απομένει να της προσφέρουν είναι το γλείψιμο και ο ανορθολογισμός. Από τους κα(η)μένους πολίτες ζουν οι καμ(μ)ένοι της πολιτικής.

*Εδώ αρχικά είχα γράψει επίδομα εργασίας και στη δεύτερη ανάγνωση το διόρθωσα σε επίδομα ανεργίας. Ακόμη όμως το σκέφτομαι, μήπως τελικά έπρεπε να το αφήσω όπως ήταν, ως επίδομα εργασίας, προς τα εκεί πάμε.

.

Ο Γιώργος Σιακαντάρης είναι διδάκτωρ κοινωνιολογίας και αναπληρωτής επιστημονικός διευθυντής του ΙΣΤΑΜΕ. Το βιβλίο του, «Οι μεγάλες απουσίες: Ελληνική δημοκρατία σε άμυνα», κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις.